MANZUM OLARAK YAZILMIŞ İKİ TEZKİRE ÖRNEĞİ: ÜSKÜDARLI HASÎB’İN SİLKÜ’L-LE’ÂL-İ ÂL-İ ‘OSMÂN ADLI ESERİNİN TEZKİRE KISMI VE GÜFTÎ’NİN TEŞRÎFÂTÜ’Ş- ŞU’ARÂ ADLI ESERİ

Klâsik Türk Edebiyatında manzum tezkire geleneğinin eldeki tek müstakil örneği Güftî’ye aittir. Güftî, 17.yy.da Teşrîfâtü’ş-Şu’arâ adlı eseriyle şairlere dayalı biyografik bilgileri manzum bir şekilde anlatmış; ancak bu anlatım biçimi çok rağbet görmemiştir. Bu türün ikinci örneği 18. yy.’da Üsküdarlı Hasîb’in Silkü’l-Le’âl-i Âl-i ‘Osmân adlı eseriyle karşımıza çıkmaktadır. Söz konusu metin, Gelibolulu Âli’nin Künhü’l- Ahbâr’ına benzer bir şekilde bir tarih kitabı olarak düzenlenmiş; eserin yalnızca bir bölümünde tezkireye yer verilmiştir. Müstakil olmasa da manzum olarak kaleme alınan bu eserde şairler, Gelibolulu Âli’de görüldüğü gibi dönemin padişahlarına göre tasnif edilmiştir. Yıldırım Beyazıt, I. Mehmet, Sultan Murat ve Fatih Sultan Mehmet olmak üzere dört padişah döneminin şairleri ele alınmış ve burada 56 isim üzerinde durulmuştur. Güftî’de ise kendisi dâhil toplam 106 şair bulunmaktadır. Manzum tarzda metin yazmaya bakıldığında bunun dönemin çok yaygın bir geleneği olmasa da Güftî’nin kendi üslûp özelliği olduğu anlaşılmaktadır. Zira yazar diğer eserlerini de manzum olarak kaleme almıştır. Bu anlatım biçimiyle farklılığını ortaya koyan Güftî’yi ve kendisinden sonraki yüzyılda aynı tarzı tercih eden Hasîb’i incelemek gerekir. Öyle ki her iki yazarın eseri de; Klasik Türk Edebiyatında şuana kadar manzum olarak kaleme alınan tek örneklerdir. Böylece söz konusu çalışmada, Üsküdarlı Hasîb’in Silkü’l-Le’âl-i Âl- i ‘Osmân’ının tezkire kısmı ve Güftî’nin Teşrîfâtü’ş-Şu’âra adlı eserleri nazım şekli, beyit sayısı, metinlerde yer alan şairler, eserlerin dil ve üslûp özellikleri başta olmak üzere pekçok açıdan mukayese edilecek ve her iki eserin ortak özellikleri örnekler aracılığıyla değerlendirilecektir.

TWO EXAMPLE OF POETIC TEZKİRE: THE BOOK OF ÜSKÜDARLI HASÎB NAMED AS SİLKÜ’L-LE’ÂL-İ ÂL-İ ‘OSMÂN AND THE BOOK OF GÜFTÎ NAMED AS TEŞRÎFÂTÜ’Ş-ŞU’ARÂ

In Classical Turkish Literature tezkire tradition, the only verse of poetic sytle is belongs to Güftî. Güftî, in his book of Teşrîfâtü'ş - Şu'arâ mentioned about the poets biographical information as poetic sytle in the 17 th century, but this style had not been popular. After the 18 th century, Üsküdarlı Hasîb, in his book of Silkü’l-Le'âl-i Âl-i ‘Osmân also used poetic style. This book has a similarity with the history book of Künhü’l- Ahbâr, which is written by Gelibolulu Âli. Silkü’l-Le’âl-i Âl-i Osmân as actually a book of history, include tezkire. Silkü’l-Le‘âl-i Âl-i ’Osman; was also classified according to the periods of sultans like Gelibolulu Âli's Künhü’l-Ahbâr. In other words, the poets were categorized as if they lived in the period of the sultan. The poets in Hasîb were discussed during the period of four sultans, namely Yıldırım Beyazıt, I. Mehmet, Sultan Murat and Fatih Sultan Mehmet. Hasîb emphasized 56 names here. When we look at Güftî, there are 106 poets. The works of Güftî and Hasîb are only two of them, which have been written in verse so far. And only one of them was designed as a complete book of book. The other contains only the poets part of a work. In this context, in the study, it is planned the compraision of Güftî’s book of Teşrîfâtü'ş - Şu'arâ and the book of Silkü’l - Le'âl -i Âl-i ‘Osmân, which is written by Üsküdarlı Hasîb so that the two works in verse qualifications will be evaluated in terms of the poets that taken as example and their styles.

___

  • Âşık Çelebi (1994). Meşâ‘irü‘ş-Şu‘arâ: İnceleme-Tenkitli Metin (Haz. Filiz Kılıç), Gazi Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
  • Beyânî (1997). Tezkîretü’ş-Şu‘arâ (Haz. İbrahim Kutluk), Ankara.
  • Coşkun, Menderes (2002). Manzum Bir Şairler Tezkiresi: Hasîb’in Silkü’l-Le’âl-i Âl-i ‘Osmân’ındaki Şair Biyografileri, Bizim Büro Basımevi, Ankara.
  • Devellioğlu, Ferit (2002). Osmanlıca-Türkçe: Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
  • Gelibolulu ‘Âlî (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı (Haz. Mustafa İsen), TTK, Ankara.
  • Hasîb, Mü’minzâde, Silkül’-Le’âl-i Âl-i ‘Osmân, Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Efendi, No: 596.
  • Latîfî (1999). Latîfî Tezkiresi (Haz. Mustafa İsen), Akçağ Yayınları, Ankara.
  • Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî (Haz. N. Akbayar, S.A.Kahraman), C.4, Türk Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
  • Müstakîmzâde Süleyman Saadettin (2000). Mecelletü’n-Nisâb, Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Râmiz (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı: İnceleme-Tenkidli Metin, İndeks, Sözlük (Haz. Sadık Erdem), AKM, Ankara.
  • Sâlim (1897). Tezkire-i Sâlim, İkdam Matbaası, İstanbul.
  • Timurtaş; Faruk Kadri, XVII. Asır Şâirlerinden Edirneli Güftî ve Teşrîfâtü’ş-Şu‘arâ’sı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mezuniyet Tezi İstanbul.
  • Timurtaş; Faruk Kadri, (1948). “XVII. Asır Şâirlerinden Edirneli Güftî ve Teşrîfâtü’ş- Şu‘arâ’sı" TDED, C:II, S.3-4, İstanbul.
  • Yılmaz, Kâşif (2001). Güftî ve Teşrîfâtü’ş-Şu‘arâ’sı, AKM Yayınları, Ankara.