İDRİS KADIOĞLU

LEBİB DİVANI’NDA MUSİKİ TERİMLERİ VE BİR “GAZEL-İ FERAH-SÂZ”

Osmanlıda musiki ve eğlence kültürü, her asırda önemini korumuştur. Bu kültür, özellikle 18. yüzyılda, Lale Devri ve Nedimle birlikte yaygınlaşmış, başta İstanbullu şairler olmak üzere klasik şiiri fazlasıyla etkilemiştir. Divan şairleri musiki unsurlarını da kullanarak şiirlerine ayrı bir ahenk katmışlardır. Bu yüzyılda, musiki kültürüne aşina olduğu şiirlerinden belli, taşralı bir şair olan Lebib Efendi (öl.1182/1768) de telli, vurmalı, üflemeli sazlarla ilgili terimleri, musiki makamlarını ve deyimleri ustalıkla şiire sokmuştur. Şair Nabi'nin gezmek için Diyarbakır'a gittiği, sazlı sözlü sohbetlere katıldığı, onun için düzenlenen şiir meclislerinde bestelenen gazellerinin okunduğu bilinmektedir. Şair Lebib de Diyarbakır'ın musiki atmosferinden oldukça etkilenmiş, musiki konulu beyitler yazmıştır. Hatta Lebib'in bir şiiri tamamen musiki terimlerini içermektedir. Çalışmamız giriş, altı ana başlık, sonuç ve kaynakçadan oluşmaktadır. Giriş bölümünde Lebib Efendinin hayatı, edebi kişiliği ve eserleri hakkında özet bilgi verilmiş, on sekizinci yüzyılda Diyarbakır'da divan edebiyatının genel durumu açıklanmıştır. Makalede, "divan şiirine yansıyan musiki terimleri, Lebîb-i Âmidî Dîvanı'nda mûsikî ile ilgili unsurlar, oyun ve gösteri unsurları, musiki unsurlarıyla ilgili deyimleri, musiki makamları, gazel-i ferahsâz" ana başlıklar altında incelenmiştir. Ayrıca musiki unsurlarının divandaki bir şiire yansımaları incelenmiş ve şiirin beyitleri açıklanmıştır. Lebîb Divanı'nda üflemeli, vurmalı ve telli musiki âletlerinin adları, musiki makam adları, musiki aletlerinin aksamıyla ilgili terimler ve musikiyle ilgili deyimler dikkat çekici yoğunlukta kullanılmıştır

MUSICAL TERMS IN DIVAN OF LEBIB AND A “GAZEL-I FERAH-SAZ”

Music and entertainment culture flourished in every century in the Ottoman Empire. In this culture, especially widespread along with the Tulip Era and Nedim in the 18th century, before the poets of Istanbul, including the classic poem, too affected. Poets, adding using the elements of musical their poems separate harmony. In this century, the musical culture seems familiar poems, the poet countryman Lebib Efendi (öl.1182/1768) strings, percussion, woodwind reed related terms, and phrases of music expertly authorities put into poetry. Poet Nabi went to Diyarbakir for visiting is known and the reedy and spoken conversations involving and recited his poems to the poetry composed in assemblies are known. Poet Lebib in Diyarbakir highly influenced by the atmosphere of the music and wrote verses on music. In fact includes a poem of Lebib completely musical terms. This study composed of entry, six main headings, conclusion and bibliography. In the introduction, summary information is given Lebib life and literary personality and works and the eighteenth century described the overall situation divan literature in Diyarbakir. The article focus, "divan poetry reflected in terms of music, elements of music with the Court of Lebib, gaming and demonstration elements, the elements of musical expressions, musical tonalities, lyric ferahsâz" under the main headings were investigated. In addition, the elements of music and poetry, couplets were examined in the book describes the reflections of a poem. The names of musical authority, woodwind, percussion and stringed musical instruments, potential of becoming musical instruments, related terms, related phrases in music used a remarkable intensity in the Divan

PDF

___

ALTUNMERAL, Mehmet (2011). “Abdî‟nin Gül ü Nevrûzunda Mûsikî Terimleri”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Prof. Dr. Mahmut Kaplan Armağan Sayısı, c.9, S.2, Ekim, s.325-332.

ARSLAN, Mehmet (1999). Türk Edebiyatında Manzum Surnameler (Osmanlı Saray Düğünleri ve ġenlikleri), Ġstanbul: AKM BaĢkanlığı Yayınları.

ARSLAN, Mehmet (2000). “Kadı Burhaneddin Divanı‟nda Mûsikî”, Osmanlı Edebiyat-TarihKültür Makaleleri, s. 87-108, Ġstanbul: Kitabevi Yayınları.

ARSLAN, Mehmet (2000). “Nedim Divanı‟nda Mûsikî”, Osmanlı Edebiyat-Tarih-Kültür Makaleleri, s. 43-86 Ġstanbul: Kitabevi Yayınları.

ASLAN, Mustafa (1998). “Sâmi Dîvânında Mûsikî”, Ġlmî Arastırmalar Dil, Edebiyat, Tarih Ġncelemeleri, s. 35-62, Ġstanbul: Ġlim Yayma Cemiyeti Yayınları.

ASLAN, Mustafa (1999). “Nazim Dîvânında Mûsikî”, Türklük Bilimi AraĢtırmaları, S.8, s.263- 284.

ÇALKA, Mehmet Sait (2008). “Nev‟î Divânı‟nda Mûsikî Terimleri”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/2 Spring, s. 179-193. www.turkishstudies.net (ET: Nisan 2012).

ÇETĠN, Kamile (2009). “Musikî Ve Musikî Terimlerinin Ġbrahim Râsid Divanı‟ndaki Yansımaları” Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/2 Vinter, s. 199-225. www.turkishstudies.net (ET: Nisan 2012).

KADIOĞLU, Ġdris (2010). Diyarbekir Encümen-i Dânişinin Üstad ġairi Âgâh ve Devrindeki ġairler Üzerindeki Etkisi”, DÜSBED (Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi), Kasım, S.4, s.35-45.

KADIOĞLU, Ġdris (2005). Diyarbakırlı Lebîb Hayatı, Edebî KiĢiliği, Eserleri ve Dîvânı, Malatya: D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Yayını.

KANTEMĠROĞLU, (2001). Kitâbu Ġlmi‟l-Mûsikî „alâ vechi‟l-Hurûfât Mûsikîyi Harflerle Tespit ve Ġcrâ Ġlminin Kitabı, Haz. Yalçın Tura, 1.C, Edvâr, Tıpkıbasım, Çevriyazı, Çeviri, Notlar) Ġstanbul: YKY.

MÜZĠK ANSĠKLOPEDĠSĠ (1992). Ankara: Sanem Matbaası, (4 cilt).

ÖZCAN, Nuri-ÇETĠNKAYA, Yalçın (2006). “Mûsikî”, DĠA, c. 9, s. 257-261, Ġstanbul: TDV Yayınları.

ÖZTUNA, Yılmaz (2000). Türk Mûsikîsi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, Ankara: AKM Yayınları.

PAKALIN, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c. II, Ġstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.

PALA, Ġskender (1989). Ansiklopedik Divân Siiri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.

SEFERCĠOĞLU, Nejat (1999). “Dîvan ġiirinde Mûsikî Ġle Ġlgili Unsurların KullanılıĢı”, Osmanlı Ansiklopedisi, c.9, s. 649-668 Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

YILDIRIM, Ali (2007). “Düm-tek Simgesi, Raks ve Düm-tekli Bir Gazel”, Tasavvuf Ġlmî ve Akademik AraĢtırma Dergisi, yıl: 8, sayı: 19, s. 107-121. Ankara.