İZNİK MÜZESİNDEKİ KANDİL VE ŞAMDAN MOTİFLİ MEZAR TAŞLARI

İznik ilçesinin güzel tarihi binalarından biri olan müze, Nilüfer Hatun İmareti denilen bir yapıdır. İmaret, Osmanlı hükümdarı Orhan Gazi'nin karısı Nülüfer Hatun tarafından 1388 yılında yapılmıştır. Yapı, kubbe ve tonozların örttüğü sütun ve payelerin taşıyıcı oldukları bir revakla başlamaktadır. Üzerinde kitabe bulunan bir kapı ile ana bölüme girilmektedir. Ana bölüm, merkezi bir kubbe ile örtülüdür. Ana bölümden geçilmektedir.Müze koleksiyonunu yeni keşfedilen bazı Selçuklu, Osmanlı çinileri ve mezar taşları ile Roma kalıntıları ve cam eserler oluşturmaktadır İznik Müzesindeki mezar taşlarından 11 tanesinde kandil, 5 tanesinde şamdan motifi bulunmaktadır. Örneklerin 9 tanesinde kitabe yer almaktadır. Taşlardan biri sağlam durumda iken, diğerleri eksik, kırık ve aşınmış durumdadır. Malzeme olarak bütün mezar taşlarında mermer kullanılmıştır. Kandil motiflerinin çoğu çift zincirli ve çift kulplu verilmiştir. Kitabeli olan mezar taşlarının hepsinin ön üst yüzüne bitkisel unsurlar, rumi, palmet motifleri yerleştirilmiştir. Mezar taşlarının boyu 125 cm. ile 46 cm., eni 54 cm. ile 26 cm., kalınlığı 15 cm. ile 6 cm. arasında değişmektedir. Şahidelerin hepsi oyma tekniğiyle yapılmıştır. Süsleme tekniği olarak oyma ve kazıma tekniği de 13 mezar taşında uygulanmıştır. Kitabelerin ve bezemelerin çoğu kabartma görünümünde ele alınmıştır. İncelediğimiz mezar taşları örnekleri bitkisel, geometrik, nesneli ve yazı bezemelidir. 13 mezar taşı bitkisel bezemeli, 9 tanesi yazı bezemeli, 7tanesi geometrik bezemeli, 14 tanesi ise nesneli bezemelidir. Bitkisel bezemeler; kır çiçeği, kıvrık dal, palmet, palmiye, rozet, rumi, yaprak şekillerinde olup, taşlar üzerinde az sayıda ele alınmışlardır. Geometrik bezemeler arasında madalyon, testere dişi, yıldız motifi sayılabilir. Nesneli bezemeler karşımıza en çok kandil, şamdan şeklinde çıkmaktadır. Osmanlı döneminin insanlarının kullandıkları aydınlatma araçlarının biçimleri, cinsleri, özellikleri ve süslemeleri mezar taşları üzerinde görülebilmektedir. Türk insanının geçmişinin izlerini günümüze yansıtması ve bilgilendirmesi açısından İznik Müzesi'nde bulunan kandil ve şamdan motifli mezar taşları önem kazanmaktadır.

PATTERNED LAMP AND CANDLESTICK GRAVESTONES IN İZNİK MUSEUM

The Iznik Museum is across from the mosque. One of Iznik's nicest historical buildings, the museum is housed in the Kitchen of Lady Nilüfer. The imaret (kitchen) was set up in 1388 by the wife of Ottoman ruler Orhan Gazi, as a hospice for wandering dervishes. Visitors enter through a spacious five-domed portico, which leads to a central domed area flanked by two more domed rooms. The museum's collection consists mainly of Roman antiquities and glass, supplemented with some recently-discovered Seljuk, Ottoman tiles and grave stones. İznik Museum gravestones 11 of oil lamps, 5 of candlestick motif. In inscriptions of gravestones have 9 sample. The others missed, cracked and worn except from one of stone. In all gravestones were used as the material marble. Most of the double chain and double handles oil lamp designs with stones. With all of the grave stones, rumi, on the sides of the top of the front palmette motifs are floral. Gravestones, length 125 cm. up to 46 cm., beam 54 cm. thickness of 15 cm. with 25 cm., with a 6 cm. All gravestones they all made with engraving. The technique of scraping and carving decoration technique was implemented in 13 grave stone. On inscriptions and decorates are covered in most of the relief. Examples of floral, geometric, analyze the gravestones and post objectively decorated. Thirteen tombstone decorated with concentric circles, nine of them in the article, seven floral in geometric decorated, fourteen of them objectively decorated. Floral embellishments; Wildflower, a curved branch, palmette, palm leaves, rosettes, rumi, the stones are discussed on a few. Geometric embellishments can be perceived a medallion, sawtooth, star. We as most lamps, candlestick objectively embellishments. Lighting instruments used by the people of the Ottoman period, shapes, types, properties and decorations can be seen on gravestones. Iznik in terms of the traces of the history of the Turkish people to reflect and inform the gravestones in the Museum of lamps and candelabra motifs is important.

PDF

___

ACUN, Hakkı (2005), Tüm Yönleri ile Çapanoğlu ve Eserleri, Ankara.

ASLANAPA, Oktay (1965) , Anadolu"da Türk Çini ve Keramik Sanatı, S.1, ?stanbul 1965.

ATASOY, Sümer (1972), ?stanbul Arkeoloji Müzelerindeki Bronz Kandiller Katalogu, ?stanbul,1- 3.

ARSEVEN, E.Celal (1943), Sanat Ansiklopedisi, C.1, ?stanbul, s.412.

AYDOĞDU, Günnur, Amasya Mezar Ta?ları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Basılmamı? Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1997.

BARI?TA, H.Örcün (2000), "Eyüpsultan Cafer Pa?a Türbesi ve Mezar Ta?ı Süslemeleri Üzerine", Tarihi Kültürü ve Sanatıyla IV.Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 5-7 Mayıs 2000, ?stanbul, s.252-283.

BARI?TA, H.Örcün (2002a), "Göynük Ak?emsettin Türbesi Haziresindeki Bitkisel Bezemeli Kadın Mezar Ta?ları", VI.Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları Toplantısı, Sanat Tarihi Sempozyumu 8-10 Nisan 2002, Erciyes Üniversitesi, Kayseri, s.123-136.

BARI?TA, H.Örcün (2002b), "Göynük Ak?emsettin Türbesi Haziresindeki Mezar Ta?ları", 9.Ara?tırma Sonuçları Toplantısı, 28 Mayıs-01 Haziran 2001, Kültür Bakanlığı Yayınları, I.c. Ankara, s.117-124.

B?Ç?C?, H. Kamil (2004), Manisa Gördes"te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli Mezar Ta?ları, G.Ü.Sos.Bil. Ens. (Basılmamı? Doktora tezi), Ankara.

B?Ç?C?, H.Kamil (2005), "Gördes'te Bulunan Mimari Bezemeli Mezar Ta?ı ??çiliğinden Bazı Örnekler", Manas Ünv. Sos. Bil. Der., Kırgızistan-Türkiye Manas Ünv. Yay. 66, sayı:13, Bi?kek, s. 1-15.

B?Ç?C?, H.Kamil (2008a), "Manisa Müzesinde Te?hirde Bulunan Osmanlı Mezar Ta?larından Örnekler", Uluçam Armağanı, Van Çevre ve Kültür Derneği Yay., Ankara, Mayıs, s.55- 70.

B?Ç?C?, H.Kamil (2008b), "Safranbolu Yörük Köyü Mezarlığında Bulunan Süslemeli Mezar Ta?ları", Manas Üniversitesi, Sos. Bil. Der., Sayı.20, Bi?kek, s. 298-324.

B?Ç?C?, H. Kamil (2009a),"Tire Müzesinde Bulunan Süslemeli Mezar Ta?larından Bazı Örnekler (XVIII-XIX. yy.)", A.Ü.?lahiyat Fak.Der.C.50,S.1, Ankara, s.109-150.

B?Ç?C?, H.Kamil (2009b), "Tire Asri Mezarlığında Bulunan Cumhuriyet Dönemi Lahitli ve Lahit Görünümlü Mezar Ta?larından Örnekler", Genç Bilim Adamları Sempozyumu, 6 Mayıs 2009, Fen-Ed.Fak.Gazi Ünv. Sos.Bil.Fak., Ankara, s.487-513.

B?NGÜL, N.R. (1955), "Çe?m-i Bülbül maddesi", Eski Eserler Ansiklopedisi, ?stanbul, s.460.

ÇAL, Halit (2000), Niğde ?ehrindeki Ah?ap Tavanlı Camiler ve Mescitler, Kültür Bakanlığı, Ankara.

ÇAL, Halit (2007), "Göynük (Bolu) Mezar Ta?ları", Vakıflar Dergisi, XXX, Ankara, s.295-383.

ÇAL, Halit (2008), Kastamonu Atabey Gazi Camisi ve Türbesi Hazirelerindeki Mezar Ta?ları, Kastamonu Belediyesi Yay., Ankara.

ÇERKEZ, Murat (2000), "Eyüpsultan Mezarlıklarında Kandil Motifleri", Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 28-30 Mayıs 1999, Eyüp Belediyesi, ?stanbul, s.338-365.

ÇET?NTA?, Vildan (2000), "?stanbul Eyüpsultan Hazreti Halid Türbesi Haziresinde Yer Alan Mezar Ta?ları Konulu Tezlerin Değerlendirilmesi", Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 28-30 Mayıs 1999, Eyüp Belediyesi, ?stanbul, s.372- 379.

ÇORUHLU, Tülin (1997), "Hançerli Lahitler", I.Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, Eyüpsultan Bel.Kül.Yay. 7, ?stanbul, s.43-59.

ÇORUHLU, Tülin (1998), "Eyüpsultan ve Çevresindeki Hazirelerde Bulunan Mezar Ta?larında Kase ?çinde Meyve Tasvirleri", Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla II.Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 8-10 Mayıs 1998, Eyüp Belediyesi, ?stanbul, s.102-117.

ÇULPAN, Cevdet (1961), Antik Devirlerden Zamanımıza Kadar ?lahiyat-Edebiyat-Tıp ve Sanat Tarihlerinde Serviler, II, ?stanbul.

D?NÇER, Arife (1975), Ankara Etnografya Müzesi Te?hirindeki Alemler ve ?amdanlar, ?stanbul Ünv.Ed.Fak.San.Tar.Kürsüsü (Basılmamı? Lisans Tezi), ?stanbul.

DOĞANAY, Aziz (1998), " Eyüpsultan Camii Civarındaki Bazı Mezarların Natüralist Üslupta Klasik Devir Süslemeleri", Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla II.Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 8-10 Mayıs 1998, Eyüp Belediyesi, ?stanbul, s.260-267.

GAL?TEK?N, A.N. (2001), Kocaeli Ereğli Beldesi Kitabeleri, Ereğli Bel.Kül.Yay.1, ?stanbul.

GÖKTÜRK, Mehmet (2008), Tarihi ve Anıtları I?ığı Altında Kır?ehir Mezar Ta?ları, Mezardaki Hayatlar, Kır?ehir Belediyesi Kül.Tar.Yay.Ser.7, Ankara.

GRUBE, Ernst, J. (Tarihsiz), Islamic Paintings from the 11 th. To the 18 th. Century (In the collection of Hans P.Kraus), Newyork, Plate II-III.

GRUBE, Ernst, J. (1959), "Newyork Metropolitian Sanat Müzesinde ve Mr. James J.Rorimer"in Özel Koleksiyonunda bulunan Türk Seramik ??çiliği", Milletlerarası I.Türk Sanatları Kongresi, 19-24 Ekim, Ankara .

GÜNDOĞDU, Hamza (1993),"?konografik Açıdan Türk Sanatında Rumi ve Palmetler", Sanat Tarihinde ?konografik Ara?tırmalar, Güner ?nal"a Armağan, Ankara, s.197-202.

KALFAZADE, S. ve ERTUĞRUL, Ö. (1989), "Kandil ve Kandilin Motif Olarak Anadolu Türk Sanatındaki Kullanımı Üzerine", Sanat Tarihi Ara?tırmaları Dergisi, C.II, S.5, ?stanbul, 23-34.

KARA, H. ve DANI?IK, ?.B. (2005), Konya Mezarlıkları ve Mezar Ta?ları, Meram Bel.Kül.Yay., Konya.

KARAÇAĞ, Demet (1994), Bursa"daki 14-15. Yüzyıl Mezarta?ları, Ankara.

KARAMAĞARALI, Beyhan (1982), "Mevlana Müzesinde Bulunan Bir Onaltı Kollu ?amdan Üzerine", IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Ankara, s.114.

KARAMAĞARALI, Beyhan ve ?BRAH?M?, (?BRAH?MG?L) M., " Orta Asya, Anadolu ve Yugoslavya"da Mezar Ta?ları Arasındaki Etkile?im", El Hilal Dergisi, Yıl:2, S.5, Ocak- ?ubat, Üsküp 1988, s.12.

KARAMAĞARALI, Beyhan (1992), Ahlat Mezarta?ları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.

KARAMAĞARALI, Beyhan (1993), "?ç içe Dairelerin Mahiyeti Hakkında", Sanat Tarihinde ?konografik Ara?tırmalar, Güner ?nal"a Armağan, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Ankara, s.249-270.

KARAMAĞARALI , Beyhan (1999), "Kültür Tarihimiz Bakımından Mezar Ta?larının Önemi ve ?konografisi", Geçmi?ten Günümüze Mezarlık Kültürü ve ?nsan Hayatına Etkileri Sempozyumu, 18-20 Aralık 1998, ?stanbul, s.33-46.

KOÇU, E.Re?at (1961), "Cam maddesi", ?stanbul Ansiklopedisi, ?stanbul, s.2643.

KOLSUK, Asuman (1976), "Osmanlı Devri Çini Kandilleri", Türk Etnografya Dergisi, S.XV, Ankara, s.73-91.

KÜHNEL, Ernst (1925), Islamische Kleinkunst, Berlin.

LANE, Arthur (1956), "The Otoman Pottery of ?znik", Ars Orientalis, Vol.II, ann orhor.

LANE, Arthur (1957), Later Islamic Pottery, London.

MUSTAFA, Mohammed (1959), "Kahire Koleksiyonlarında Bulunan Türk Sanat ?aheserleri", Milletlerarası I. Türk Sanatları Kongresi, Ankara, 19-24 Ekim.

OTTO-DORN, K. (1957), Turkische Keramik, Ankara.

ÖNDER, Mehmet (1992), Türkiye Müzeleri, Ankara.

ÖZ, Tahsin (1947), Cam ??leri Sergi Kitabı, Ankara, s.8.

ÖZ, Tahsin (Tarihsiz), Turkish Ceramics (Published by the Turkish Pres, Broadcasting and Tourist Department), ?stanbul.

PEKTA?, Kadir (2005), "Denizli Çevresindeki Mezar Ta?ları Üzerine Bir Ön Ara?tırma: Denizli Eski (?lbadı) Mezarlığı", VIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Ara?tırmaları Sempozyumu (26-28 Nisan 2004/Sakarya), S.Ü.Fen-Ed.Der. Yay., Sakarya, s.350-356.

SAĞIR, Aslı (2005), "Kayseri Zamantı Irmağı Çevresindeki Bezemeli Mezar Ta?ları", VIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Ara?tırmaları Sempozyumu (26-28 Nisan 2004/Sakarya), S.Ü.Fen-Ed.Der.Yay., Sakarya, s.357-372.

TOP, Mehmet (2005), "Diyarbakır"da Osmanlı Dönemine Ait Mezarta?larından Örnekler", VIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Ara?tırmaları Sempozyumu (26-28 Nisan 2004/Sakarya), S.Ü.Fen-Ed.Der. Yay., Sakarya, s.407-419.

TÜFEKÇ?OĞLU, Abdülhamid (2005), "Siirt-Eruh Yöresinde Tespit Edilen Türbeler ve Mezar Ta?ları", VIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Ara?tırmaları Sempozyumu (26-28 Nisan 2004/Sakarya), S.Ü.Fen-Ed.Der. Yay., Sakarya, s.420-437.

ÜLKER, Necmi (1985), "?zmir"in Pınarba?ı Mezar Kitabeleri I (XVIII-XIX.yüzyıl)", II.Ara?tırma Sonuçları Toplantısı, 16-20 Nisan 1984, Ankara, s.1-20.

ÜLKER, Necmi (1986), "Tire Müzesindeki ?slami Kitabeler", III.Ara?tırma Sonuçları Toplantısı, 20-24 Mayıs 1985, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s.5-34.

ÜLKER, Necmi (1988), "?zmir Hacı Mahmud Cami Haziresindeki Mezar Kitabeleri (XVIIIXIX.yüzyıl)",V.Ara?tırma Sonuçları Toplantısı 6-10 Nisan 1987, Ankara, s.11-42.

ÜLKER, Necmi (1989), "?zmir Ali Ağa Cami Haziresi Mezar Kitabeleri, (XVIII-XX.yüzyıl)", VI.Ara?tırma Sonuçları Toplantısı23-27 Mayıs 1988, Ankara, s.19-34.

ÜLKER, Necmi (1990), "Eski Foça Mezar Kitabeleri (XVI. ve XX. yüzyıl)" VII.Ara?tırma Sonuçları Toplantısı Antalya, 18-23 Mayıs 1989, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s.1-17.

ÜLKER, Necmi (1994), ,,Tire"de Osmanlı Dönemi Türk Kitabeleri ", Türk Kültüründe Tire, T.Diyanet Vakfı Yay.,Ankara, s.97-112.

ÜNAL, ?smail (1969), "Çini Cami Kandilleri",Türk Sanatı Tarihi Ara?tırma ve ?ncelemeleri, II, ?stanbul, s.74-111.

YETK?N, ?. (1986), Anadolu"da Türk Çini Sanatının Geli?mesi, ?stanbul.