Kutü'l-Amare Zaferi ve General Sir Percy Lake’in Raporu Hakkında Bir Değerlendirme

Birinci Dünya Savaşı dünya tarihi açısından olduğu kadar Türk tarihi açısından da büyük bir önem arz etmektedir. Zira bu savaş Osmanlı Devleti için Ortadoğu’nun tamamen elden çıkmasının ötesinde devletin tarih sahnesinden de çekilmesine neden olan son savaşıdır. Osmanlı Devleti, bu savaşta birçok cephede savaşmış ve bazı cephelerde çok önemli zaferlere imza atmıştır. Bu zaferlerden birisi de son birkaç yıldır önemle üzerinde durulan ve yeni yeni önemi anlaşılan Kut’ül Amare (Amara) zaferidir. Bu çalışmada İngiltere’nin Irak Cephesi komutanı John Nixon’un yerine 1916 Ocak ayında atanan Hindistan Ordusu Genel Kurmay Başkanı General Sir Percy Lake’in Kutü’l Amare ile ilgili yazmış olduğu “Kûtü'l-amâre muhasarası ve harekât-ı tahliyesinin edvâr ve safahâtı” başlıklı raporu değerlendirilecektir. 27 (Yirmi yedi) sayfadan oluşan rapor çok önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Rapor 10 Ocak 1916 tarihinden 30 Nisan 1916 tarihine kadar geçen süreyi üç ayrı safhada değerlendirmekte ve bu süreçte İngiltere’nin Irak cephesinde neden başarısız olduğuna dair çok önemli bilgiler vermektedir. Örneğin raporda Türklerin savaşçı özelliklerine ve kahramanlıklarına dair önemli bilgiler verilirken İngilizlerin erzak ve levazım açısından eksikliklerine değinilmekte ve İngilizlerin doğa şartlarına (yağmur, su taşkınları vb.) karşı da verdiği mücadele anlatılmaktadır. Bununla beraber Halil (Kut) Paşa’nın hasta ve yaralı askerlerin değişimi için gösterdiği yakınlığı takdire şayan olarak değerlendiren Sir Percy Lake, “Generallerin hıdamet-i mümtazesi” başlığı altında kumandanlarını ayrı ayrı değerlendirmektedir. Raporun sonunda Kut’ül Amare’de savaşan İngiliz birliklerinin isimleri yer almaktadır. Çalışmada rapor ile birlikte arşiv belgeleri, hatıralar, dönemin gazeteleri ve ikincil kaynaklar kullanılarak dönemin aydınlatılması noktasında katkı sağlanması hedeflenmektedir.

An Evaluation of Kutü'l-Amare Victory and General Sir Percy Lake's Report

The first world war is of great significance for not only history of the world but also Turkish history. Because, beyond losing control over middle east, this war was the last one having destroyed the Ottoman State. The Ottoman State, fought in various fronts and gained critical victories in many of them. One of the victories mentioned is Amara (Kut) which has been significantly emphasized lately. In this study, will be the evaluation of the report titled “circles and phases of the siege and evacuation operation of Amara” which was written by General Sir Percy Lake, Chief of the General Staff for Indian Army who was assigned in substitution for John Nixon, Commander of Iraqi Front in January 1916. The 27 (twenty-seven) page report contains crucial information. It assesses the period from 10th of January 1916 to 30th of April 1916 within three separate phases and provides considerable information regarding why Britain failed in Iraqi front in that period. For instance, in that report are very important details about fighting skills and bravery of Turks, on the other hand, it also states that British army was lack of supplies and munitions and struggled against natural conditions (rain, flood etc.). Besides, Sir Percy Lake sees the concern Halil Kut Pasha shows for exchange of sick and injured soldiers as praiseworthy, also evaluates the commanders separately under the title of “Generals’ Special Services”. At the end of that report are the names of British troops fought in Amara. In that study, it is aimed that the period shall be illuminated through archives, recollections, newspapers of that period and subsidiary sources, along with the report.

PDF

___

Dahiliye Nezareti, Şifre Kalemi (DH.ŞFR), Dosya No (D): 44, Gömlek No (G): 29

DH.ŞFR, D:63, G:186

DH.ŞFR, D:454, G:151

DH.ŞFR, G:505, D:60

Hariciye Nezareti, Hukuk Müşavirliği, İstişare Odası (HR.HMŞ.İŞO), D:68, G:38.

İradeler, Meclis-i Mahsus (İ.MMS), D:191, G:2

İradeler, Dosya Usulü (İ.DUİT), D:150, G:44

Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO), D:4410, G:330742

BEO, D:4411, G: 330793

Hariciye Nezareti, Mütenevvia Evrakı (HR.MTV), D:768, G:15

HR.MTV, D:768, G:29

HR.MTV, D:768, G:20

HR.MTV, D:768, G:2

HR.MTV, D:768, G:21

Askeri Tarih Belgeleri Dergisi (2016). Yıl:65, S.137, Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları.

Arşiv Belgelerine Göre Kutü’l Amare Zaferi. (2016). (Yayına Haz. Resul Köse vd.), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Yayın Nu: 143.

Atabey, F. (2017). “General F.S. Maude’un Bağdat Seferi”, History Studies C.9, S.2 (Prof.Dr.Ali Birinci Armağanı),67-83

Bitmeyen Savaşta Kut’ül Amare, Halil Paşa’nın Hatıratı. (2016). (Dr.Necdet Özgelen’in Katkılarıyla), (Ed.Eyyüp Bostancı), Akıl Fikir Yayınları

Çelik, A. Selçuk, M. (2016). “Tarafların Basınında Kutü’l amare Zaferi”, Tarihin Peşinde Dergisi, Yıl 2016, S.15,301-327

Gardner, N. (2016). Kut’ül Amare; Mezopotamya’da Bir Savaş (1915-1916), (Ter:Mehtap Gün), Etkileşim Yayınları.

Küçükvatan, M. (2013). “İngiliz Basınında Osmanlının Kut’ül Amare Zaferi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.13, S.26, 55-85

LAKE, P. (1332). Kûtü'l-Amâre Muhasarası ve Harekat-ı Tahliyesinin Edvâr ve Safahâtı, (Tercüme: Hüsameddin), Matbaa-i Amire,

Özçelik, M. (2015). “Kut’ül Amare Zaferinin Türk Basınına Yansımaları”, Turkish Studies Dergisi, C.10, S.9, (Prof. Dr. Şefik Yaşar Armağanı), 367-388. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.8630

Saka, A. (2016). “Irak Cephesinde Türk İngiliz Mücadelesi ve Kûtü’l-Amare’den Aksaray’a İngiliz Esirleri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (ASOS), Yıl: 4, S. 35, ss. 688-697. https://doi.org/10.16992/asos.11656

Townshend, C.V.F. (2012). Mezopotamya Seferim, (Çev. Gürol Koca), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Türkmen, Z. (2015). “Birinci Dünya Harbinde Irak Cephesinde Türk-İngiliz Mücadelesi”, 1914’ten 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı’nı Anlamak Sempozyumu (20-21Kasım 2014), Harp Akademileri Komutanlığı ve Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Yayınları,381- 434. https://doi.org/10.17518/caty.86976

Üzen, İ. (2008). “Türklerin Kut’ül-Amare Kuşatması Sırasında İngiliz Ordusunda Bulunan Hintli Askerlerin Tutumu (Aralık 1915 - Nisan 1916)”, Gazi Akademik Bakış C.2, S.3,81-102

“Irak Seferi”, Servet-i Fünun, 5 Mayıs 1332, Numru:1300, s.311

“Kutü’l Amare üserası peyderpey geliyor”, Tercüman-ı Hakikat, 1 Mayıs 1332 (14 Mayıs 1916), Numru:12601, s.1

“İngilizler Kutü’l-Amâre’nin Sukutuna Hazırlanıyor”, Tercüman-ı Hakikat, 9 Nisan 1332(22 Nisan 1916), Numru:12580, s.1

“Tebliğ-i Resmi”, Tercüman-ı Hakikat, 17 Nisan 1332 (30 Nisan 1916), Numru: 12587, s.2

Ağaoğlu, A. (1332). “İngiliz kafasına yeni bir darbe”, Tercüman-ı Hakikat, 17 Nisan 1332 (30 Nisan 1916), Numru:12587, s.1

Harp Mecmuası (1332)., Yıl 1, S.8, Nisan, s.115

Dinç, M.E. (1998). Halil (Kut) Paşa’nın Askeri ve Siyasi Faaliyetleri, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).

Ekim, K. (2015). Birinci Dünya Savaşında Irak Cephesi Kut'ülamare Muharebesi (29 Nisan 1916 - 16 Şubat 1917), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)

Saygı, T. (2011). İngiliz Generali Townshend ve Türkler, İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi)

https://www.geni.com/people/General-Sir-Percy-Henry-Noel-Lake-KCBKCMG/6000000016862601259 Erişim tarihi 15.08.2017 saat:21:35

https://translate.google.com.tr/translate?hl=tr&sl=en&u=https://en.wikipedia.org/wiki/Percy_Lake &prev=search Erişim tarihi 15.08.2017 saat:18:07

https://tr.gezi.com/blog/kanada-britanya-kolumbiyasinin-gozbebegi-victoria-496/ Erişim tarihi:18.08.2017 saat:11:31