Kemençeci Vasilâki’ye Ait Kürdilihicazkâr Peşrevi Örnekleminde Türk Müziğinde Yorum

19. yüzyıl, Türk müziğinde değişimi niteleyen önemli bir dönemin temsilidir. Bu dönemde özellikle İstanbul ve çevresinde gelişen değişimler paralelinde, farklılıklar ortaya koyan Türk müziği; icra edildiği mekânlar, bireysel tutumlar, yeni repertuvar oluşturulması, virtüözite vb. gibi anlayışlarla yenilikler sergilemiştir. 19. yüzyılın bu yeni müzik anlayışları ortamında yetişmiş, İstanbul’un kültürel yapısına zenginlik katan gayrimüslim zümreden gelen önemli bir müzisyende Kemençeci Vasilâkidir (1845-1907). Vasilâki kemençe icrası, besteciliği ve fasıl yöneticiliği ile söz konusu kültürel yapılanmaya önemli katkılarda bulunmuştur. Vasilaki’nin bu katkıyı belgeleyen bilinen önemli eserlerinden biri Kürdilihicazkâr makamındaki peşrevidir. Günümüzde Fasıl programları, Klâsik repertuvarlar olmak üzere birçok konserde sıklıkla seslendirilen bu peşrev, geleneksel peşrev yapısına sahiptir. Fakat birçok farklı çeşitlemesi bilinmektedir. Bu çalışmada yorum farklılıklarını ortaya koymak için eserin tespit edilebilen en eski icrası Tanburi Cemil Bey’e ait olan örnek kaydı temel alınarak notaya aktarılmış ve incelenmiştir. Türk müziğinde yorum ve yorumculuk konularını irdelemek amacıyla ortaya konulan çalışmada ayrıca, diğer yorum örnekleri gösterdikleri çeşitlilik bağlamında; icra edilme biçimleri, zamanları ve mekânları doğrultusunda belirlenmiştir. Yorum örneklerinin ezgisel farklılıkları karşılaştırılıp, yeni yorum biçimlerinin saptandığı çalışmanın sonucunda; icracıların musiki birikimlerinin yanı sıra, çalgılarının özellikleri ve repertuvarları bağlamında yeni yorumlamalar ortaya konulduğu gözlenmekle birlikte, Kürdilihicazkâr makamındaki bu eserin açık bir yapıt özelliği gösterdiği, dolayısıyla süreklilik arz eden yeni yorumlamalara da açık ve uygun olduğu tespit edilmiştir.

Interpretation In Turkish Music In The Kurdilihicazkar Pesrev Sampling Of Kemence Virtuoso Vasilaki

The 19th century is the representation of an important period that characterizes the change in Turkish music. In this period, Turkish music, which presented differences especially in line with the changes developing in Istanbul and its surroundings, exhibited innovations with understandings such as the places it is performed, individual attitudes, developing new repertoire, virtuosity, etc. Vasilaki (1845-1907), who appears as an important musician from the non-Muslim group that enriched Istanbul’s cultural structure, was raised in the 19th century’s new music understanding atmosphere. He made significant contributions to the said cultural structure with his kemenche performance, composition, and as fasil conductor. One of Vasilaki's well-known works documenting this contribution is his peshrev in the maqam Kürdilihicazkâr. Today Fasil programs, This peshrev, which is often performed in many concerts, including classical repertoires, has a traditional peshrev structure. One of Vasilaki's most renowned works documenting this contribution is his Kurdilihicazkar pesrev. In this study, to reveal the differences in interpretation, the earliest sound recording of the work was examined based on the sample record of Tanburi Cemil Bey. In the study conducted in order to examine the subjects of interpretation in Turkish music, other interpretation examples have also been determined in accordance with the way they were performed, their time and place based on the diversity they present. In the conclusion of the study during which new forms of interpretation were determined after comparing the melody differences of the composition samples, it was observed that, in addition to their musical experience, performers contributed new compositions in the context of the characteristics of their instruments as well as their repertoires. Thus, it has been established that this work in the Kurdilihicazkar maqam is clearly a classic; therefore it is open and suitable for new interpretations.

PDF

___

Akdoğu, O. (1996), Türk Müziğinde Türler ve Biçimler. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Aydın, M. A. (2015), Antik Çağdan 21. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, cilt 1. sayfa 9, İBB Kültür A.Ş
Aksoy, B. (2003), Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Musiki, Pan Yayıncılık.
Aksoy, B. (2010), Cüneyt Orhon Anlatıyor Radyo Günlerim, Pan Yayıncılık.
Aktulum, K. (2015), Süleyman Demirel Üniversitesi Sanat ve Tasarım Abd ders notları
Birsel, S. (1983), Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu, Sel Yayıncılık.
Cemil, M. (2004), Mesut Cemil Arşiv, Kalan Müzik, 7. track
Çolakoğlu Sarı, G. (2013), Armudî Kemençe: Farklı Toplumlar, Farklı İşlevler ve Farklı Sosyal Kimlikler, İTÜ Türk Musikisi Devlet Konservatuarı Uluslararası Porte Akademik Müzik ve Dans Araştırmaları Dergisi Kemençe Özel Sayısı, 6, 62-75.
Çolakoğlu Sarı G., Eken Küçükaksoy,F. M., (2007), Türk Musikisi İcrasında Armudî Kemençe ve Geçirdiği Teknik Gelişmeler, “38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi: ICANAS”, Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
Eco, U. (1992), Açık Yapıt. (Çev. Y. Şahan), Kabalcı Yayınevi.
Eco, U. (2001), Açık Yapıt, (Çev. Pınar Savaş), Can Yay.
Güngör, M. (1995), Kur’an Araştırmaları I, Kur’an Kitaplığı Yay.,
Gadamer, H.G (2017), Hermeneutik, Cogito dergisi 89. Sayı, Yapı Kredi Yayınları
Ilgar, K. (2014), XIX. Yüzyıl Osmanlı-Türk Müziği Ekseninde Bestekâr Kemânî Tatyos Efendi’nin Müzikal Kimliği Üzerine Bir İnceleme, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Bilimleri Anasanat Dalı
Jean, G (2017), Hermeneutik, Cogito Sayı:89, Yapı Kredi Yayınları
Karadeniz, İ. (2020). Program Müziği Kavramına Hermeneutik Bir Yaklaşım.Yedi Sanat Tasarım ve Bilim dergisi. 23, 21-33. https://doi.org/10.17484/yedi.579048
Özalp, M. N. (1986), Türk Musikisi Tarihi, Derleme I-II, Ankara: TRT Müzik Dairesi Başkanlığı Yayınları..
Özalp, M. N. (1992), Nazmi Özalp (1992). Türk Musikisi Beste Formları, TRT Yayınları.
Özüm, K. (2018), Güzel Sanatlarda Güncel Akademik Yaklaşımlar, Gece Kitaplık
Topakkaya, A. (2007), Felsefî Hermeneutik". FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 75-92
Pekin, E. (2017), “Fem-i Muhsin” ya da Yaratıcı İcracı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi, 315-342
Yücel, H. (2016), Türk Sanat Müziği Açıklamalı Türler Bibliyografyası, Eğitim Kitapevi, Konya
https://islamansiklopedisi.org.tr/Vasilâki-efendi.
https://www.youtube.com/watch?v=b8AmsN8lrdU. (Necdet Yaşar Seattle Konser Kayıdı)
https://www.youtube.com/watch?v=SoGmfyVYWcc (Tanburi Cemil Bey Kürdilihicazkâr Peşrev kayıdı) https://www.dailymotion.com/video/x3usbl9 (TRT kayıdı)