Kurgusal Nitelikli Çocuk Kitaplarındaki Merak Unsurlarının İncelenmesi
Kurgusal nitelikli çocuk kitaplarındaki merak unsurlarını belirlemeye yönelik yapılan çalışma, doküman analizi deseniyle kurgulanmıştır. Araştırmanın verileri, Türkiye’de en çok satılan 10 adet kurgusal nitelikli çocuk kitabı esas alınarak oluşturulmuştur. Bu kitaplar 12 farklı internet sitesinin satış verilerine göre belirlenmiştir. Araştırmanın verisini oluşturan çocuk kitaplarında merak unsurunun nasıl ele alındığını belirlemek için içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Bu çerçevede belirlenen merak unsurları; türüne, giderilme yöntemine, bu süreçte iletişime geçilen kişilere ve sonuçta gözlenen unsurlara göre kodlanıp sınıflandırılmıştır. Çalışma sonucunda, kitapların merak duygusunu nitelikli bir şekilde yansıtamadığı; eserlerde sıradan, heyecan ve gizem içeren merak türlerinin öne çıktığı, çocukların akademik merakının ise geri planda kaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca araştırmada erkeklerin kadınlara göre daha fazla merak ettiği kadınların ise nitelikli olmayan meraklara sahip oldukları tespit edilmiştir. İncelenen kitaplarda diğer bir konu da merakların giderilme sürecinde karakterlerin uyguladıkları yöntemlerdir. Karakterler, meraklarını en fazla başkalarına sorarak gidermekte, ardından kişisel araştırmalar yaparak, uzman/işi bilen kişilere sorarak veya çeşitli basılı/elektronik kaynakları takip ederek meraklarına yanıt aramaktadırlar. İncelenen kitaplarda önemli konulardan bir diğeri de merakların giderilmesiyle ortaya çıkan sonuçlardır. Kitaplarda karakterler meraklarının sonucunda en fazla bilgi edinmekte ve duyuşsal tepkiler vermektedirler. Sonuç olarak kitaplarda merak duygusunun giderilmesi için farklı ve akılcı yöntemler sunulmadığına ve çocukları bir şeyler keşfetmeye özendirecek merak duygusunun çok zayıf olduğu bilgisine ulaşılmıştır.
Examination of Curiosity Elements in Fictional Children's Books
The study, which was carried out to determine the elements of curiosity in fictional children's books, was designed with a document analysis pattern. The data of the research was created on the basis of the 10 best-selling fictional children's books in Turkey. These books were determined according to the sales data of 12 different websites. Descriptive and content analysis techniques were used together to determine how the element of curiosity is handled in the children's books that constitute the data of the research. The elements of curiosity determined in this framework: It was coded and classified according to the type, method of removal, the people contacted during this process, and the factors observed at the end. As a result of the study, it was concluded that the books did not reflect the sense of curiosity in a qualified way, it was determined that ordinary, excitement and mystery types of curiosity came to the fore, while academic curiosities remained in the background. In addition, in the study, it was determined that men were more curious than women, and women had unqualified curiosities. Another issue in the books examined is the methods used by the characters in the process of satisfying their curiosity. The characters satisfy their curiosity by asking others the most, then they seek answers to their curiosity by doing personal research, asking experts/knowledgeable people or following various printed/electronic sources. One of the important issues in the books examined is the results that emerge from the curiosity. In the books, the characters gain the most information as a result of their curiosity and give emotional reactions. As a result, it has been learned that different and rational methods were not presented in the books to eliminate the sense of curiosity and that the sense of curiosity that will encourage children to discover something is very weak.
___
- Adıgüzel, B. F. & Süslü, G. (2017). Yaratıcı dramayla kitap kurdu olunur mu? Çocuk kitaplarıyla okuma sevgisi ve ilgisi kazandırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 367-394.
- Ainley, M. D. (1987). The factor structure of curiosity measures: Breadth and depth of interest curiosity styles. Australian journal of psychology, 39(1), 53-59.
- Akay, İ. (2019). Ahmet Yılmaz Boyunağa’nın çocuk romanlarının değerler eğitimi bağlamında incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Arıcı, A. F. (2016). Çocuk edebiyatı ve kültürü. Pegem Yayınları.
- Avcı, İ. N. (2018). Türkçe öğretim programı 2018 bağlamında 5. sınıf Türkçe dersi öğretimine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
- Baxter, P. & Jack, S. (2008). Qualitative case study methodology: Study design and implementation for novice researchers. The qualitative report. 13(4), 544-559.
- Berlyne, D. E. (1954). A theory of human curiosity. British Journal of Psychology, 45(3),180-191.
- Bowen, A. G. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027.
- Kutluca Canbulat, A. N. & Yüce, S. (2018). Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımına göre çocuğu merkeze almak ve ilgilenmek. Trakya Eğitim Dergisi, 8(1), 136-161. https://doi.org/10.24315/trkefd.366700.
- Ceylan, E., Sağırekmekçi, H., Tatar, E. & Bilgin, İ. (2015). Ortaokul öğrencilerinin merak, tutum ve motivasyon düzeylerine göre fen bilgisi dersi başarılarının incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 39-52. https://doi.org/10.12780/uusbd.50837.
- Collins, R. P., Litman, J. A. & Spielberger, C. D. (2004). The measurement of perceptual curiosity. Personality and individual differences, 36(5), 1127-1141. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(03)00205-8.
- Çer, E. (2019). Çocuk edebiyatı yapıtlarının çocuğa göre olmasını sağlayan başat bir değişken: eğitsel özellikler. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, (ÇEDAR), 3(1), 1-11.
- Darancık, Y. (2018). Merak duygusu ile etkili yabancı dil öğretimi. Turkish Studies. (Elektronik), 13(4), 421-437. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.13084.
- Day, H. (1968). A curious approach to creativity. Canadian Psychology, 9(4), 485-497. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/h0082675.
- Demirel, M. & Çoşkun, Y. D. (2009). Üniversite öğrencilerinin meraklılık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Investigation of curiosity levels of üniversity students in terms of some variables). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(18),111-134.
- Dilidüzgün, S. (2004). Çağdaş çocuk yazını. Morpa Yayınları.
- Engelhard Jr. G. & Monsaas, J. A. (1988). Grade level, gender, and school-related curiosity in urban elementary schools. The Journal of Educational Research, 82(1), 22-26. https://doi.org/10.1080/00220671.1988.10885860.
- Gayberi, E. (2019). Yerli ve çeviri çocuk kitaplarında dil dışı öğelerin toplumsal cinsiyet rollerini sunuş bağlamında incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Okan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
- Göl, Ö. (2017). Ortaokul Türkçe derslerinde yapılandırmacı yaklaşımın uygulanma düzeyinin değerlendirilmesi (Zonguldak İli örneği). Social Sciences Research Journal, 6(4), 59-69.
- Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M. & Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birinci kademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik, resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(160), 250-265.
- Güleryüz, H. (2002). Yaratıcı çocuk edebiyatı. Pegem A Yayıncılık.
- Güneş, F.(2016). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Pegem Akademi.
- Tavşancıl, E. & Aslan, A. E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon Yayınları.
- Trilling, B. & Fadel, C. (2009). 21st Century Skills, Enhanced Edition: Learning for Life in Our Times. John Wiley & Sons.
- Karagöz, B. (2018). Resimli çocuk kitaplarında gözden kaçan bir alan: ileti problemi (Anne Tavuk Anlatıyor serisi örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1765-1787. https://doi.org/10.17755/esosder.420416.
- Karagöz, S. (2014). Çocuk romanlarındaki başkişilerin yaşadıkları çatışmaları çözme yöntemlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Karatay, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463-475.
- Karatay, H. (2012). Çocuk edebiyatı metinlerinde bulunması gereken özellikler. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı, (s.81-127) içinde. Grafiker Yayınları.
- Karatay, H., Külah, E. ve Kaya, S. (2020). Okuma alışkanlığını geliştirme yöntem, teknik ve modelleri. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 8(1), 89-107. https://doi.org/10.35233/oyea.707967.
- Kashdan, T. B., Stiksma, M. C., Disabato, D. J., McKnight, P. E., Bekier, J., Kaji, J., & Lazarus, R. (2018). The Five-Dimensional Curiosity Scale: Capturing the bandwidth of curiosity and identifying four unique subgroups of curious people. Journal of Research in Personality, 73, 130–149. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2017.11.011
- Kashdan, T. B. (2004). Curiosity. C. Peterson, and M. E. Seligman (Ed). Character strengths and virtues: A handbook and classification içinde, (s. 125-141). Oxford University Press.
- Kashdan, T. B. & Silvia, P. J. (2009). Curiosity and interest: The benefits of thriving on novelty and challenge. Oxford handbook of positive psychology, 2, 367-374.
- Kılıç, L. K. & Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 129-148.
- Kotluk, N. & Kocakaya, S. (2015). Digital storytelling for developing 21st century skills: From high school students' point of view. Journal of Research in Education and Teaching, 4(2), 354-363.
- Kuşdemir, Y. & Bulut, P. (2019). Türkçeden Özbekçeye çevrilen çocuk kitaplarının çocuğa görelik ilkesi açısından incelenmesi. Social Sciences, 14(2), 131-150. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.
- Küçükaydın, M. A. & İşcan, A. (2017). İlköğretim 3. sınıf Türkçe ders kitapları ve öğretmen kılavuz kitabının yapılandırmacı öğrenme yaklaşımına uygunluk düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(1), 1-13.
- Little, G. D. (1991). The Image of the Curious Child. Children's Literature Association Quarterly, 1991(1), 188-193. https://doi.org/10.1353/chq.1991.0040.
- Litman, J. A. & Jimerson, T. L. (2004). The measurement of curiosity as a feeling of deprivation. Journal of Personality Assessment, 82(2), 147-157. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa8202_3.
- Litman, J. A. & Spielberger, C. D. (2003). Measuring epistemic curiosity and its diversive and specific components. Journal of Personality Assessment. 80, 75-86. https://doi.org/10.1207/S15327752JPA8001_16.
- Loewenstein, G. (1994). The psychology of curiosity: A review and reinterpretation. Psychological Bulletin, 116(1), 75-98. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0033-2909.116.1.75.
- Maxwell, J. A. (2008). Designing a qualitative study. The SAGE handbook of applied social research methods, 2, 214-253.
- Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
- Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
- Neydim, N. (2003). Çocuk edebiyatı. Bu Yayınevi.
- Öztürk, M. O. (2002). Sorma-bilme dürtüsü ve girişim duygusu nasıl yok ediliyor? Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Yayını.
- Peterson, C. & Seligman, M. E. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification. Oxford University Press.
- Reio, T. G. (2012). Curiosity and exploration. In N. M. Seel (Ed), Encyclopedia of the Sciences of Learning (pp. 894–896). Boston, MA: Springer. [Crossref]
- Renner, B. (2006). Curiosity about people: The development of social curiositiy measure in adults. Journal of Personality Asssesmen, 87(3), 305-316. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa8703_11.
- Saraçoğlu, M. ve Kahyaoğlu, M. (2018). Ortaokul öğrencilerinin bilimsel sorgulama becerileri algılarının, merak, motivasyon ve tutum açısından incelenmesi. Journal of Computer and Education Research, 6(12), 358-376. https://doi.org/10.18009/jcer.472673.
- Serin, G. (2010). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerin fene karşı meraklarının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 237-252.
- Sever, S. (2007). Çocuk ve edebiyat. Kök Yayıncılık.
- Sever, S. (2013). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. Tudem Yayınevi.
- Schmitt, F. & Lahroodi, F. (2008). The epistemic value of curiosity. Journal of Educational Theory. 58(2),125-148. https://doi.org/10.1111/j.1741-5446.2008.00281.
- Sırakaya, C. (2018). Muzaffer İzgü' nün 1970- 80 yılları arasında yayınladığı yedi öykü kitabının değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi].Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Silvia, P. J. (2012). Curiosity and motivation. In R. M. Ryan (Ed.), The Oxford handbook of human motivation (pp. 157–166). Oxford University Press.
- Soydan, S. (2013). Çocuklarda merak duygusunu uyandırmada montessori öğretmenlerinin kullandıkları stratejiler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 269-290.
- Spielberger, C. D. (2006). Cross-cultural assessment of emotional states and personality traits. European Psychologist, 11(4), 297-303. https://psycnet.apa.org/doi/10.1027/1016- 9040.11.4.297.
- Şahin, A., Arıcı, A. F., Celepoğlu, A., Dursunoğlu, H., Toz, H., Erdal, K., Turan, L., Yılar, Ö., Kara, R., Kılıç, Y. (2015). Eğitim fakülteleri için Çocuk edebiyatı. Pegem Akademi.
- Şener, C. (2018). Ödüllü çocuk kitaplarındaki başkahramanların yaşadıkları çatışmaları çözme yöntemlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tez]. Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Şirin, M. R. (2019). Çocuk ve hayat çemberi. Uçan At Yayıncılık.
- Tezcan, M. (1974). Türklerle İlgili Stereotipler (kalip yargilar) ve Türk değerleri üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
- Vardi, Ö. & Demiriz, S. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin çocukların meraklarına yönelik görüşleri. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(4), 44-56. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.655872.
- Vittersø, J. (2003). Flow versus life satisfaction: A projective use of cartoons to illustrate the difference between the evaluation approach and the intrinsic motivation approach to subjective quality of life. Journal of Happiness Studies, 4(2), 141-167.
- Yazıcı, T. & Kartal, O. Y. (2020). Epistemik merakın eğitimdeki rolü. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 570-589. https://doi.org/10.31592/aeusbed.738875.
- Yılmaz, O. (2016) Kurgusal nitelikli çocuk kitapları ve karakter eğitimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(3), 311-325.
- Yılmaz, O. & Yakar, Y. M. (2018). Türkçe ders kitapları ve çocuk karakterler. The Journal of Academic Social Science Studies, 69, 49-64.
- Yılmaz, O. (2013). Fatih Erdoğan'ın eserlerinin eğitsel değerler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi].Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ensititüsü.
- Yücel Çetin, D. & Mangır, M. (2021). Çocuk kitaplarında cinsiyet algısının dile yansıması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(1), 166-187.
- Yörükoğlu, A. (2016). Çocuk ruh sağlığı (37. Basım). Özgür Yayınları.
- Wagner, T. (2008). Rigor redefined. Educational Leadership, 68(2), 20-24. ERIC Number: EJ814362.
- Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis. https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/PP%20InBrief% 2013%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4.
- https://turkyaybir.org.tr/2020-yili-toplam-kitap-uretim-verileri/
- https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/dusunenlerin-dusuncesi/merak-uzerine-6310497
- http://www.p21.org/storage/documents/docs/P21_Framework_Definitions_New _Logo_2015.pdf
- https://erdemyayinlari.com.tr/egitimciler-icin/gelecegin-okurlari-yetistiriliyor-projesi/
- http://www.sosyalsorumluluk.org.tr/project/detail/28
- https://dogm.meb.gov.tr/www/oku-yorum-okuma-kulturunun-gelistirilmesi-projesi-uygulamakilavuzu- yayimlandi/icerik/112
- http://www.kitapdostuyuz.biz/