KUR’AN’DAKİ FÂSILA UYUMU BAĞLAMINDA, LAFIZ-MÂNÂ DENGESİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Kur’an-ı Kerim, nazil olduğu günden itibaren sahip olduğu söz gücü ve sanatlı anlatımları sayesinde, edebî merak sahibi olan dost- düşman herkesin dikkatini çekmektedir. Özellikle ayetlerin sonlarında, bazen de cümlelerin son kelimelerinde öyle enteresan bir ses ritmiği ortaya çıkmaktadır ki bunu ne tam olarak şiirin kâfiyelerinde, ne de şiirsel anlatımlardaki secîli ifadelerde bulabilmek mümkündür. Kur’an metnindeki bu hârikulâde sanatsal yapı, kâfiye ve secîye benzer olsa da onların çok daha ötesinde bir tarza karşılık gelmektedir. Çünkü edebî sanatlarda, genellikle lafız için mananın incitilebildiği gözlemlenirken, Kur’an bu konuda dengeli bir üslûba sahiptir. Dengeli bir üslûp oluşunu şu özelliklerden çıkarmak mümkündür: Şayet mananın ruhunu incitme, özünü başkalaştırma söz konusu değilse; lafız uyumu için gerektiğinde bazı harfleri atma veya ilave etme yoluna gidilebilmektedir. Bazen mânâ, sanki lafzın telaffuz edilme şeklinde adeta canlandırılmaktadır. Bazen de mânânın gerektirmesi sebebiyle, fâsıla uyumu için tercih edilebilecek farklı alternatifler terk edilerek, hedeflenen anlama vurgu yapma öncelenmektedir. O halde diyebiliriz ki Kur’an, lafızların ve üslûpların en iyi formlarını kullanmaktadır. Ancak gerekli gördüğünde fâsıla uyumunu gözardı etmede bir beis görmemektedir. Başka bir ifadeyle, fâsıla uyumu ve sözlerin ritmik yapısı önemlidir, ancak bu önem mânânın önüne geçebilecek bir mahiyet arz etmemektedir. Buna göre Kur’an’ın ifadeleri, edebî açıdan mânâ ile lafız arasında hassas bir denge takip etmektedir.

IN THE CONTEXT OF RHYME HARMONY IN THE QUR'AN, EVALUATIONS ON WORD- MEANING BALANCE

The Qur'an attracts everyone's attention who was curious about literature, whether he was friendly or enemy, thanks to the words and artistic expressions that it possesses from the day of its descent. Especially in the end of the verses and sometimes in the final words of the sentences, a very interesting voice rhythm arises, which can be found neither in the rhymes of the poetry nor in the compatible expressions of poetic narration. This magnificent artistic structure in the Qur'anic text is similar to the rhymes of the poetry or in the compatible expressions of poetic narration, but it corresponds to a far beyond of them. Because, while in the literary arts observe often that the meaning can be hurt for the rhythm of the word, the Qur'an has a balanced style in this respect. It is possible to deduce from the following features that the Qur'an has a balanced style: If there is no problem of hurting the spirit of the meaning or altering the essence; it may be possible to discard or add some letters when necessary for verbal harmony. Sometimes the meaning is almost revived in the form of pronunciation. Sometimes, due to the necessity of meaning, different alternatives that can be preferred for fascination are abandoned and emphasis is put on the intended meaning. In that case, we can say that the Qur'an uses the best forms of words and styles. But it does not see a problem when it deems a necessary disrupt of rhyme harmony. In the other words, the compatible structure and the rhythm of the words is important, but this importance does not take part in front of meaning. Accordingly, the expressions of the Qur'an follow a delicate balance between meaning and word in literary terms.

PDF

___

Kur’an-ı Kerim
Âişe, Bintu’ş-Şâti’, el-İ’câzu’l-Beyânî li’l-Kur’an ve Mesâilu İbni’l-Ezrak, Dâru’l-Meârif, III. Baskı, tsz.
Bayer, İsmail, “Kur’ân Kelimelerinde Mubîn Niteliğinin Yansımaları”, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 11/5 Winter 2016, p. 85-98, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9435 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY.
Beğavî, Ebu Muhammed Hüseyin b. Mes’ud, Meâlimu’t-Tenzîl fî Tefsîri’l-Kur’an, Tahkîk: Abdurrezzâk el-Mehdî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1420.
Bingöl, Ulaş – Ciğa, Özkan, “Ontolojik Metin Tahlili ve Şeyh Gâlib’in Bir Gazelinin Ontolojik Tahlili”, TurkishStudies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/9 Summer 2014, p. 283-299, ANKARA-TURKEY.
Bostancı, Ahmet, “Kur’an-ı Kerim’de Fâsıla Uyumu: Arap Dili Kaideleri Açısından Bir İnceleme”, İslamî İlimler Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 1, Bahar 2007, s. 87-118.
Boz, Halit, “Kur’an’da Lafızların Delâlet Şekilleri”, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2015, C. III, Sayı: 5, s. 147-163.
Candan, Abdulcelil, Kur’an Tefsirinde Sapma ve Nedenleri, Seyda Yayınları, İstanbul tsz.
Çimen, Abdullah Emin, “Kur’an’da Ritmik Yapı: Fâsıla ve Üslup Açısından Bir Deneme”, Dinî Araştırmalar, Ocak-Nisan 2007, C. IX, S. 27, s. 189-236.
Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, Azim Dağıtım, İstanbul, tsz.
Ensari, Abdurrahman, el-Murşidu’l-Vecîz ilâ Ulûmi’l-Kur’ani’l-Azîz, Dâru’n-Nidâ, İstanbul 2016.
Eroğlu, Ali, “Kur’an-ı Kerim’de Fâsıla”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Atatürk Üniversitesi Basımevi, Erzurum 1991, Sayı: 10, s. 251-291.
Ferrâ, Ebu Zekeriyya Yahya b. Ziyad, Meâni’l-Kur’ân, Tahkîk ve tahrîc: Şeyh Doktor İ’mâdu’d-Dîn İbn Seyyid Ali’d-Derviş, Alemu’l-Kutub, Beyrut 1432/2011.
https://tarihnedio.com/sanat-sanat-icin-midir-toplum-icin-mi/, Erişim Tarihi: 02.07.2018
Hurremşâhî, Bahâeddîn, Çev: Ahmet Tanyıldız, “Hâfız’ın Sanat Üslûbu ve Kuran”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/2 Spring 2007, p. 616-631, ANKARA/TURKEY.
İbnu’l-Cevzî, Cemâluddin Ebu’l-Ferec Abdurrahmân, Zâdu’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, Tahkîk: Abdurrezzâk el-Mehdî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1422/2002.
İbn Kesîr, Ebu’l Fida İsmail ed-Dımeşkî, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, İhtisar ve Tahkîk: Muhammed Ali Sabûnî, Daru’l-Fikir, Beyrut 1419 (1999).
İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî, Ğarîbu’l-Kur’an, Tahkîk: Ahmed Sakr, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1398/1978.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem el-İfrikî el-Mısrî, Lisanu’l-Arab, Dâr- u Sâdır, Beyrut 1414/1994.
İzz b. Abdisselam, Abdulazîz b. Abdisselam es-Sülemî, Tefsîru’l-İzz b. Abdisselam, Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1971.
Karaman, Hayreddin, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez, Sadrettin Gümüş, Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, DİB Yayınları, Ankara 2014.
Kurtȗbî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Daru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan 1971.
Muhammed Kenan, Kurretu’l-Ayneyn alâ Tefsîri’l-Celaleyn, Dersaadet Kitabevi, İstanbul tsz.
Mustafâ Dîb, el-Buğâ Muhyiddin Dîb Mistu, el-Vâdıh fî Ulûmi’l-Kur’an, Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib / Dâru’l-Ulûmi’l-İnsâniyye, Dımeşk 1418/1998.
Öz, Ahmet, Kur’an’ı Anlamada Bağlam, Hikmetevi Yayınları, İstanbul 2016.
Öztürk, Mahmut, “Necip Fazıl Kısakürek’in Esselam Adlı Kitabında Kur’anî Telmihler ve İktibaslar”, İSTEM: İslam Sanat, Tarih, Edebiyat ve Musikisi Dergisi, 2012, C. X, S. 20, s. 131-154.
Peygamberlerin Aile Bireyleriyle İmtihanı, Son Çağ Yayınları, Ankara 2017.
Râzî, Fahruddin er-Râzî, Mefatîhu’l-Gayb=et-Tefsîru’l-Kebîr, Dar-u İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, III. Baskı, Beyrut 1420/1999.
Sabûnî, Muhammed Ali, Safvetu’t-Tefâsîr, Daru’s-Sabunî, Kahire 2009.
Sâmirrâî, Fâdıl Sâlih, et-Ta’bîru’l-Kur’anî, Dâr-u Ammar, IV. Baskı, Ammân-Ürdün 1427/2006.
Semîn Halebî, Ebu Abbas Şihabuddin Ahmed b. Yusuf, ed-Durru’l-Masûn fî Ulûmi’l-Kitâbi’l- Meknûn, Dâru’l-Kalem, Dımeşk tsz.
Seyyid Kutub, Fî Zilâli’l-Kur’an, Dâru’ş-Şurûk, I. Baskı, Kâhire 1972.
Soysaldı, Mehmet, “Kur'an'ın Lafız, Mana ve Ses Uyumu Mucizesi”, http://www.tevhidhaber.com/ kuranin-lafiz-mana-ve-ses-uyumu-mucizesi-123454h.htm, Erişim Tarihi: 23.07.2018
Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’an, Tahkik: Ahmed Muhammed Şâkir, Mûessesetu’r-Risâle, 1420/2000.
Turan, Maşallah, “Kur’an’daki İfadelerin Yapısal Özelliklerinin Sağladığı Mana Derinlikleri”, Artuklu Akademi / Journal of Artuklu Academia, 2017 / 4(1) Mardin.
Yıldırım, Kübra, “Eski Anadolu Türkçesine Ait Bir Tefsirin Üslûp Özellikleri”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/2 Spring 2012, p.1217-1227, ANKARA/TURKEY.
Zemahşerî, Cârullah Ebu’l Kâsım Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Ğavamidi't-Tenzîl ve Uyûni'l-Ekâvîl fî Vucûhi't-Te'vîl, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan, 1415/1995.
Zerkeşî, Ebu Abdillah Bedruddin Muhammed b. Abdillah, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’an, Tahkîk: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Dâr-u İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1376/1957.
Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa, et-Tefsîru’l-Munîr fi’l-Akîde ve’ş-Şerîa ve’l-Menhec, Dâru’l-Fikri’l- Muasır, Dımeşk 1418/1998.