Kültürel Coğrafyası bakımından Muğla ve çevre polyelerde yayla anlayışı

Bu çalışmada başta Muğla polyesi olmak üzere yakın çevresindeki Ula, Yeşilyurt, Yerkesik, ve Yenice polyelerinde yer alan yayla yerleşmeleri kültürel coğrafya prensipleri çerçevesinde incelenmiştir. Muğla ve çevresi üzerinde karstik şekillerin geliştiği bir plato görünümündedir. Su ve toprak koşullarının kısıtlı olduğu ve yoğun maki örtüsünün geliştiği bu plato üzerinde yerleşmeler daha çok polyeler üzerinde gelişmiştir. Polyelerin kazandırdıkları tarımsal zenginlik, su kaynaklarının varlığı ve çevre fiziki koşullarının rüzgâr yönüne etkisi gibi faktörler, Anadolu yaylacılık anlayışının Muğla çevresinde farklılaşmasına sebep olmuştur. Devamlı yerleşme merkezlerinden daha aşağıda ve genellikle “yayla” denilen bu bahçe içi yerleşmeler, şekil olarak çoğunlukla toplu, çitlerle çevrili bahçeler içinde yapılmış evler ile dar ve dolambaçlı çıkmaz yollu sokaklardan meydana gelir. Yaylalar konutları, kahveleri, mescitleri, yolları, yurtları ve bazılarındaki kent mekânlarıyla farklı kültür mekânları sunarlar.

The notion of highland In the polyes in and around Muğla in terms of cultural geography

In this study, highlands located mainly in Muğla Polye and nearby areas such as those in Ula, Yeşilyurt, Yerkesik and Yenice have been investigated in the framework of the principles of cultural geography. Muğla and its environs look like a plateau where carstic features have been formed. The settlements have mostly been developed in the polyes on the plateau where there is a shortage of water and arable land and where densely populated bushes are grown. The factors such as agricultural richness that polyes provide, the availability of the water sources, and the effects of the physical conditions on the directions of the wind made common Anatolian concept of highland settlement different in Muğla. The highland settlements which are typical of this area consist of patch of lands or gardens with a small house and bordered with bushes and narrow roads that only one car can move inside. It is also possible to encounter some dead streets and roads. The houses in highlands of Muğla range between two-storey houses nearly with no windows opening out and modern villas. Plateaus, present different culturel places with houses, caffees, mosques, roads, yurts and cultures places.

PDF

___

AKÇA B. (2002). Sosyal-Siyasal ve Ekonomik Yönüyle Muğla (1923-1969). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
AKTÜRE S. (1993). 19. Yüzyılda Muğla. İ. Tekeli içinde, Tarih İçinde Muğla (s. 34-113). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını.
ALAGÖZ C. A. (1993). Türkiye'de Yaylacılık Araştırmaları. Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafya Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (2).
ARI Y. (2005). Amerikan Kültürel Coğrafyasında Peyzaj Kavramı. Doğu Coğrafya Dergisi , 10 (13), 311-339.
AYTAÇ Ö. (2007). Kent Mekanlarının Sosyo-Kültürel Coğrafyası. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 17 (2), 199-226.
BEY A. R. (2010). Menteşe (Muğla) Sancağı'nın Zirai ve Coğrafi Durumu (1915 Yılına Ait Liva Ziraat Memuru Ali Rıza bey'in Raporu). (B. Akça, Dü.) Muğla: Melsa.
BULUÇ S. (1993). İlkçağda Muğla. İ. Tekeli içinde, Tarih İçinde Muğla (s. 1-10). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını.
CAGNAT R.- JAN M. (1992). İmparatorluklar Beşiği (Çev. E. Akbulut-T.A. Şensılay). İstanbul: Alan Yayıncılık.
CRANG M. (1998). Cultural Geography. London: Routledge.
ÇINAR İ. (2004). Biyoklimatik Konfor Ölçütlerinin Peyzaj Planlama sürecinde Etkinliği Üzerinde Muğla-Karabağlar Yaylası Örneğinde Araştırmalar. İzmir: Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
DARKOT B. (1968). Türkiye İktisadi Coğrafyası. İstanbul: İstanbul üniversitesi İktidat Fakültesi Yayınları No:1939.
DARKOT B.-Erinç, S. (1953-54). Güneybatı Anadolu'da Coğrafi Müşahadeler. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi (5-6), 179-196.
DOĞANAY H. (1997). Türkiye Beşeri Coğrafyası. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı yayınları:2982,Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 877, Eğitim Dizisi:10.
EKİNCİ O. (1985). Yaşayan Muğla. İstanbul: Bilimsel Eserler Kollektif Şirketi.
EMİROĞLU M. (1977). Bolu'da yaylalar ve Yaylacılık. Ankara: Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yay. No.272, Ankara Üniversitesi Basımevi.
ERTÜRK M., DOĞANAY H.- GÜNER İ. (2000). İskilip'ten Yaylacılık. Doğu Coğrafya Dergisi.
GÜNER İ. (1997). Bodrum ve Milas Yörelerinin Coğrafi Etüdü. Erzurum: Atatürk üniversitesi Yayınları No:838, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Yayınları No:77, AraĢtırma Serisi No:18.
GÜNER İ. (2001). Muğla ve Çevresindeki Yerleşmelerin Gelişmelerini Etkileyen Coğrafi Faktörler. Muğla Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü Dergisi (4).
GÜRÜN O. (2004). Muğla kültüründe Yayla Yaşamı ve Karabağlar. A. A. Çınar içinde, Muğla Kitabı (s. 445-448). İzmir: Muğla Valiliği.
İKİEL C. (2004). Muğla İlinin Coğrafi Özellikleri. A. A. Çınar içinde, Muğla Kitabı (s. 15-25). İzmir: Muğla Valiliği.
İREM K. (2004). İlkçağ Boyunca muğla ili. A. A. Çınar içinde, Muğla kitabı (s. 27-46). İzmir: Muğla Valiliği.
KAYAN İ. (1971). Gökova ve Çevresinde Fiziki Coğrafya Araştırmaları. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafaya Fakültesi Coğrafya Araştırmaları Dergisi (3-4), 295-336.
KÖSE A. (2007). Balıkesir Çevresinde Geleneksel Kır Avlu Peyzajı ve Değişimi. Doğu Coğrafya Dergisi (18), 9-38. Köy Hizmetleri 16. Bölge Müdürlüğü.
KUTLU M. M. (1992). Yaşayan Bir alt Kültür Geleneği: Anadolu göçer kültürü. IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü kongresi Bildirileri. . 1. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yay:164, Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi:34 .
METE Z. (2004). XV. ve XVI Yüzyıllarda Muğla ve Yöresi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Doktora Tezi).
MTA. (1992). Muğla-Gökova ve İskele Kaynakları Geliştirilmesi Karst Hidrojeolojik Etüt Raporu. Ankara.
ÖGEL B. (1978). Türk Kültür Tarihine Giriş I. Ankara: Kültür Bakanlığı yayınları No:244.
ÖZGÜR Ö. (2006). Gadın Molam/Bazarertesi Yazıları:Şehrimin Muğlalıca Geçmiş Zaman Öyküsü. . Muğla: Hamle Matbaacılık.
TEKELİ İ. (1993). 1923-1950 Döneminde Muğla'da Olan Gelşmeler. İ. Tekeli içinde, Tarih İçinde Muğla (s. 114-187). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını.
TOROĞLU E.- KILINÇ N. (2008). Binboğa Dağlarında Yaylacılık. Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü DOA Dergisi (14).
TÜMERTEKİN E.-ÖZGÜÇ N. (2004). Beşeri Coğrafya:insan, Kültür, Mekan. Ġstanbul: Çantay kitabevi.
TÜRKEŞ Ü. (1971). Muğla ili toplum Yapısı Araştırmaları (Yerkesik). İstanbul: Vatan matbaacılık.
YALÇINLAR i. (1964). Muğla Bölgesinde Jeomorfolojik Araştırmalar. İstanbul üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi (5-6).
YİĞİT A. (2009). XVI. Yüzyıl Menteşe Livası Vakıfları (338 Numaralı Mufassal Evkâf Defteri H.970/M.1562). Ankara: Barış Platin Kitabevi.
ZAMAN M. (2007). Doğu Karadeniz Kıyı Dağlarında Yaylalar ve Yaylacılık. Erzurum: Atatürk üniversitesi Yayınları No:960, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları No:105, Araştırmalar Serisi No:75.