KISASÜ’L–RABGUZÎ’DE BAZI KELİMELERİN ANLAMCA DARALMASI

Bu makalede 14. yüzyıla ait "Kisasü'l-rabguzî" eserinde kullanılan semantik ayrım değerlendirilmeye çalışılmıştır. Vurgulamak gerekir ki, dünya topluluklarının konuştukları çeşitli dillerde bulunan sözcükler dönemin şartları ve ihtiyaçları ile ilişkili bir biçimde çeşitli yollarla ortaya çıkmıştır. Her insan kendi düşüncesini sözlü olarak anlatmaya çalışırken her sözcük belirli bir malzeme görevini yapar. Yine de kesin bir biçimde söylersek, her sözcük kendi anlamıyla sunulacak düşünce için belirli bir esas, temel sayılır. Sözün oluşumunda ise birincil olarak anlam sözkonusudur. O yüzden de sözlerin anlamı üzerine sürdürülen çalışmaların mazisi çok eski dönemlere ulaşır. Nitekim, sözlerin anlamca değişimlere uğraması, bazen genişleyip, bazen de daralması dil gelişiminde kendine özgü bir mevki edinir. Belirli bir leksem anlamının değişime yüz tutması, yeni yeni anlamlar kazanması, kullanımdan çıkması, aktif veya pasif bir durum alması diğer sözlere de etki yapar. Bu bakımdan her sözcüğün anlamını tarihi bir temelde değerlendirmek yeni sözcüklerin oluşum kurallarını açıklamada ayrı bir önem taşır

THE NARROWING OF SEMANTIC STRUCTURE OF SOME WORDS IN THE WORK OF “KISASI RABGUZÎ”

This article is devoted to analyze semantic features of some Turkic words, which were used in “Kisasi Rabguzî” that was written in XIV century. It should be noted that every word of language is appeared by different ways. Word is the main unit of lingual property. For suggesting an idea, word plays main function in any language. Therefore, a word is considered is the foundation and the basics for given any idea. Meaning is the main important place for arising a word. That is why studying the meaning of the word links to ancient times. At the same time, reducing of meaning of the word and differences of the meanings play very important place in development of the language. Changing the meaning of the word, and using as in new meaning, its passivation or activation influence to the other words. That is why learning historical meaning of the word is very useful for making clear arising and developing of new words. That is why to conclude all factors, this article deals with analyze semantic reducing and to represent etymological features of some words. There is used comparative-historical method of linguistics to illuminate semantic progress of words. Additional, learning the meaning of the word is the crucial aspect of linguistics, and one other hand it helps to clarify origination of the meaning of the word and the relation with investigation diachronic aspect estimated principally in the paper as well

PDF

___

Aysu, Ata (1997), Nаsirüd-din bin Burhanud-din Rabguzî. Kisasu’l–enbiya (Peygambar kissalari). I. Giriş-metin-tipkibasim. – Ankara.
Bragina, Alla A. (1981), Leksika yazıka i kulturı stranı. – M.
Borovkov, Aleksandr K.(1963), Leksika Sredne Aziatskogo Tefsira 12-13 Vv,–M., Izdatelstvo Vostoçnoy Literaturı.
Cemalhanov, Hasanboy A. (2004), Hazırgı Özbek edebi Dili. 2. bölüm. – Т.: Taşkent Devlet Pedagoji Üniversitesi.
Cin, Ali. (2010), Rabguzi’nin Kısasü’l Enbiyasının Tahran Nüshası, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/1 Winter 2010, p. 237-245, ISSN: 1308-2140, http://www.turkishstudies.net/Makaleler/221183704_12cinali2.pdf, TurkishStudies.8020, ANKARA-TURKEY
Dadboyev, Hamidulla. (2006), “Qisasi Rabg`uziy” tilidagi turkiy leksemalar semantikasi // Vtoroy mejdunarodniy tyurkologichaskiy kongres. Sovremennaya tyurkologiya: teoriya, praktika I perspektivi I. Bo`lim. Turkestan. –B. 90-93;
Dadboyev, Hamidulla. (2006), “Qisasi Rabg`uziy”da qo`llangan sal= fe`lining semalari xususida // O`zbek tilshunosligi masalalari. –Т.: 2006. –B. 22-25. (1969), Drevnetyurkskiy Slovar. –L., Nauka.
Harezmi, (1966-1971), Muhabbetname // Fazilov E. Starouzbekskiy Yazık. Harezmskiye Pamyatniki 14 V. I-II, Taşkent, Fen Neşriyat.
Kaşgarlı, Mahmut (1960-1963), Divanü Lügati’t-Türk (Tercüme ve yayına hzl.: S.M. Mutallibov), I-III, Taşkent: Fen Neşriyat.
Kutb, (1966-1971), Husrav i Şirin// Fazilov E. Starouzbekskiy Yazık. Harezmskiye Pamyatniki 14 V. I-II, Taşkent, Fen Neşriyat.
Mirtojiyev, Miraziz (2010). O`zbek tili semasiologoyasi. –Т.: MUMTOZ SO`Z.
Nehcül Feradis (1966-1971), // Fazilov E. Starouzbekskiy Yazık. Harezmskiye Pamyatniki 14 V. III, Taşkent, Fen Neşriyat.
(1964), O`zbek tilining izohli lug`atini tuzish uchun qo`llanma, –Т.: FAN.
Rahmatullayev, Şavkat (2000-2001), Özbek Dilining Etimolojik Lügatı. I-II. – Taşkent, Universitet Neşriyat.
Seyfi, Sarayî (1966-1971), Gülistan Bit-Türkî // Fazilov E. Starouzbekskiy Yazık. Harezmskiye Pamyatniki 14 V. I-II, Taşkent, Fen Neşriyat.
Vinogradov, Viktor V. (1947), Ruskiy yazik. -M. –L.