KIBRIS'TA TÜRKÇÜLÜK DÜŞÜNCESİNDE HAKİKAT GAZETESİ BAŞYAZARI MEHMET FİKRİ’NİN YERİ

1878 de mülkiyeti Osmanlı devletinde olmak üzere İngilizlere kiralanan ve 1914'te İngiltere tarafından ilhak edilen Kıbrıs'ta ada Türklerine, Osmanlı-Türk kimliği yerine sadece Müslüman kimliği dayatılır. Bununla birlikte Kıbrıs Türkleri çeşitli vesilelerle Türklük vurgusunda bulunurlar. Türklük ve ay-yıldız yasağını delerler. Örneğin geleneksel Türk seyirlik oyunlarının Kıbrıs'taki devamı Karagöz'de, ada Türklerince başındaki başlıkta "ay-yıldız" bulunan Sümbül Hanım tipi yaratılırken, Akbaba ve Seyf gibi gazetelerin ilk sayfadaki başlıklarının kenarına veya üstüne ay-yıldız sembolü yerleştirilir. 1912 Balkan Savaşı'ndan itibaren I. Dünya Savaşı ve Anadolu'daki Türk Kurtuluş mücadelesi sırasında Türklük duygusu, Kıbrıs Türk aydınlarınca yeniden dillendirilir. Bu canlanmanın arkasında ada Rumlarının taşkınlıkları, İngiliz yönetiminin baskısı kadar Balkan Savaşı'ndan sonra Osmanlıcılık fikrinin iflas edip Türkçülük fikrinin doğması da yatar. Ömer Seyfettin ve arkadaşlarının 1911'de başlattıkları dilde, Türkçede sadeleşme "Yeni Lisan" hareketi, Kıbrıs'ta da taraftar bulur. Bunun yanında İttihat ve Terakki'nin Lefkoşa'da merkezinin olması, Enver Paşa taraftarlarının faaliyetleri, adada Türkçüleri güçlendirir. Türkçülük düşüncesinin dillenmesinde Kıbrıs gazete ve dergilerinin bazıları başı çeker. 1912-1914 yılları arasında çıkan ve ittihatçı dünya görüşüne sahip olan Seyf'te milliyetçi yazı ve şiirler bulunurken, Ankebut ve Hakikat gazetelerinde bu milliyetçi şiirler artarak devam eder. Hakikat gazetesinin başyazarı olan Mehmet Fikri yazdığı yazı ve şiirlerle vatan, bayrak ve Türklük duygusunu yoğun biçimde işler. Ada Türkleri üzerinde Türkçülük fikrinin kuvvetlenmesi bakımından önemli bir etkisi bulunan Mehmet Fikri'nin Türkçü milliyetçi şiirleri, 1950'lerde Özker Yaşın'la patlayacak olan destansı-milliyetçi şiirin arka planını, zemininin hazırlar

THE PLACE OF THE EDITOR OF HAKIKAT (TRUTH) NEWSPAPER MEHMET FIKRI IN THOUGHT OF TURKISM IN CYPRUS

In Cyprus, where the property was owned by Ottomans and was rented to the British in 1878 and was annexed by England in 1914, instead of the Ottoman-Turkish identity, only the Muslim identity was imposed Turks on the island. However, Turkish Cypriots are emphasizing Turkishness in various ways to. They ignore the ban of Turkishness and moon-star. For example, while the traditional Turkish spectator games as Karagöz were acting in Cyprus, the Sümbül Hanım type with "moonstar" was created by the Turks of the island in the headline and also moon-star symbol was placed at the first page of the newspapers such as Akbaba and Seyf . Since the Balkan War of 1912, the Turkish sense of empathy was re-expressed by the Turkish Cypriot intellectuals during the First World War and the Turkish liberation struggle in Anatolia. The thing that lies behind of this revival is the bankruptcy of the idea of Ottomans and the birth of the idea of Turkism, after the Balkan War as well as the British administration pressure and the outbursts of the Greek Cypriots. Ömer Seyfettin and his friends launched in 1911, Turkish simplification "New Language" movement, also finds support in Cyprus. Besides, the Union and Progress to be the center of Nicosia, the activities of supporters of Enver Pasha, strengthens Turkists on the island. Some of the newspapers and magazines of Cyprus attracted attention and leaded in voicing the idea of Turkism. While nationalist writings and poems were found in the Seyf, which emerged between 1912 and 1914 and had a union world view, these nationalist poems are increasingly continued in Ankebut (19201923) and Hakikat newspapers. Mehmet Fikri, the editor of Hakikat newspaper, works intensely on the feelings of homeland, flag and Turkishness in his writings and poems. Mehmet Fikri's Turkist nationalist poems, which had a significant effect on the idea of Turkism on Turks of the island, prepared the background of the epic-nationalist poetry that would explode with Ozker Yasin in the 1950s

PDF

___

An, A. (2005). Kıbrıs’ın Yetiştirdiği Değerler-2 (1900-1920), Girne: Galeri Kültür Yayınları.
Bozkurt, İ. (2015). Kıbrıs Türk Halkının Siyaset Kurumu Üzerine Deneme, Lefkoşa: Zeytin Yayınları.
Demiryürek, M. (2007). Kıbrıs Türk Basın Tarihinden İrşad Dergisi, İstanbul: Deniz Plaza Yayınları.
Ertuğ, M. (2007). Anılar ve Alıntılarla Kıbrıs Türk Seyirlik Oyunları, Lefkoşa: Ertuğ Yayınları.
Fedai, H. (2005). Türk Kültüründe Makaleler I, Gazimağusa: Samtay Vakfı Yayınları.
Fedai, H., An, A. (2012). Örnekleriyle Kıbrıs Türk Basın Tarihi I (1891-1963), Lefkoşa: TipografArt Basım Yayın Ltd.
İsmail, S., Birinci, E. (1989). Atatürk Döneminde Türkiye Kıbrıs İlişkileri (1919-1938), Lefkoşa: KKTC Millî Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
Kaplan, M. (2005). Şiir Tahlilleri I, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kaplan, M., Enginün İ., Emil, B., Birinci N., Uçman A. (1981). Devrin Yazarlarının Kalemiyle Millî Mücâdele ve Gazi Mustafa Kemal I, II., İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Karakartal, O. (2014). “1912-1913 Balkan Savaşları Tanığı Bir Kıbrıs Türk Gazetesi: Seyf ”, ODTÜ Uluslararası Balkan Savaşları Sempozyumu: 100. Yılında Balkan Savaşları (1912-1913). İhtilaflı Duruşlar, (Yay. Haz: Mustafa Türkeş) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Karakartal, O., Pehlivan, A. (2000). “Kıbrıs Türk Basınında Atatürk ile İlgili Haberler”, Kıbrıs’ta Türk Varlığı Sempozyumu, Lefkoşa: Emekli Subaylar Derneği Yayınları.
Karataş, C. (2014). II. Meşrutiyet Devri Fikir Hareketleri ve Türk Edebiyatına Yansımaları, Ankara: Akçağ Yayınları.
Tamçelik, S., Kasapoğlu, M.K. (2016). Kıbrıs’ta Mizah Gazetesi Akbaba. Ankara: Gazi Kitabevi.
Turan, O. (2013). Tarihten Günümüze Kıbrıs Türk Basını, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. Gazeteler
Fikri, M. “Ağlama.” Hakikat, Nr. 171, 2 Şubat 1924. s.5.
Fikri, M. “Âh Yurdum.” Hakikat, Nr. 167, 5 Kânûn-i Sânî 1924. s.3.
Fikri, M. “Anadolu Benim Ülkem.” Hakikat, Nr. 171. Şubat 1924. s.5.
Fikri, M. “Bayrağa Hitap.” Hakikat, Nr. 170, 26 Kânûn-i Sânî 1924. s.2.
Fikri, M. “Gönüllü Giderken.” Hakikat, Nr. 168, 12 Kânûn-i Sânî 1924. s.4.
Fikri, M. “Münâcât.” Hakikat, Nr.258, 4 Kânûn-i Sânî 1925. s.5.
Fikri, M. “Türk’ün İlânı.” Hakikat, Nr.262, 1 Kânûn-i Sânî 1926.3.
Hakikat, Nr. 459, 18 Ağustos 1930. s.2.