Ebri Hâce İbn-i Âdil’in Kitâb-ı Usûlü'l-Melâhame adlı eserinde anlam değişmesine uğramış bazı kelimeler üzerine

Anlam değişmesi, bir kelimenin zamanla farklı bir kavramı anlatır duruma gelmesi ya da önceki anlam alanını daraltması veya genişletmesi olarak tanımlanabilir. Kelimenin –hatta ekin fonksiyonu- anlamı bağlamdan ayrı düşünülemez. Metin çalışmalarında öncelikle sözlük oluşturma aşamasında olmak üzere, her türlü inceleme bu tür bir yaklaşımı gerektirir. Bu bakış açısıyla ele alınan metinlerde, öncelikle fiiller olmakla birlikte kelimelerin birden çok anlamı ve hatta eklerin farklı fonksiyonları olduğu görülür. Çalışma, bu yaklaşımla ele alınmış ve 17. yüzyıl bir yıldız bilimi metni olan “Kitâb-ı Usûlü’l-Melâhame” adlı metinde anlam değişmesine uğramış bazı kelimeler değerlendirilmiştir.

About the words those have semantic changes in the text of Ebri Hâce İbn-i Âdil, called Kitâb-ı Usûlü'l-Melâhame

Semantic change, may be described as one word becoming to have a expression of a different concept in time, or its making its meaning range narrower or wider. Not be separated from context and meaning of the word. First phase of work to create a text menu, including any kind of investigation requires such an approach. As a result, primarily of words with multiple meanings, and even suffixes of verbs, but arises in different functions. In this study, this approach has been reviewed and 17 th century a star-science text book that called “Kitâb-ı Usûlü’l-Melâhame” which I have suffered a change of meaning of some words in the text.

PDF

___

AKSAN Doğan (2006), Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Engin Yayın evi, Ankara.
ARAT Reşit Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III İndeks, İstanbul.
ATALAY Besim (1985), Divanü Lügat-it Türk Tercümesi I, II, III, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ATALAY Besim (1986), Divanü Lügat-it Türk Dizini “Endeksi” IV., Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ATMACA, Emine (2011), Eski Oğuz Türkçesinden Türkiye Türkçesine Söz Varlığındaki Değişmeler ve Anlam Olayları (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sakarya.
AYDIN Mehmet (2007), Dilbilim El Kitabı, 3F Yayınevi, Ocak, İstanbul.
BİLGİN A. Azmi (1996), Nazmü’l-Hilafiyat Tercümesi, TDK Yay., 663, Ankara.
CAFEROĞLU Ahmet (1993), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi İstanbul.
CLAUSON Sir Gerhard (1972), An Etymological Dictionary of Pre- Thirteenth-Century Turkish, Oxford Üniversity Press., Londra.
ÇAĞATAY Saadet (1988), “Türkçede Kadın İçin Kullanılan Sözler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1962, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 13–49.
DEMİR Necati (2000), “Yılkı Kelimesi Üzerine”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 593, s. 538- 541.
DİLÇİN Cem (1991), Süheyl ü Nevbahâr-İnceleme-Metin-Sözlük, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara.
DUMAN Musa (2000), Birgili Muhammed Efendi Vasiyyet-name, R Yay., İstanbul.
EREN Hasan (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bulak Neşriyat, Ankara.
ERGİN Muharrem (2003), Dede Korkut Kitabı II, TDK Yay. 219, 3. Baskı, Ankara.
ERGİN Muharrem (1991), Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları İstanbul.
ERGÜZEL M. Mehdi (2007), Dil ve Kültür Üzerine Yazılar, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul.
EROL Hülya Arslan (2008), Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
GABAIN A. Von (2000), Eski Türkçenin Grameri, Çev.: Mehmet Akalın, Üniversitesi Basımevi, 3. Baskı,Ankara.
GÖNEN Sinan, (2005) “Efsanelerde Kara Renginin Görünümü”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 17, s. 226.
GRÖNBECH K. (1992), Kuman Lehçesi sözlüğü. (Çev. Kemal Aytaç). Kültür Bakanlığı Yay. Ankara.
GUIRAUD Pierre (1984), Anlambilim, Kuzey Yayınları, Ankara.
GÜLENSOY Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözlüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, 2 Cilt, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
HAMILTON James Russell (1998), İyi ve Kötü Prens Öyküsü, (Türkçe Çeviri: Vedat Köken), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
http://www.tdk.gov.tr
KARAAĞAÇ Günay (1991), “Eski Metatez Örnekleri”, E.Ü. Edeb. Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi VI, s. 85–102.
KORKMAZ Zeynep (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
KÜLTÜRAL Zuhal, Dr. Latif Beyreli (1999), Şerîfî Şehnâme Çevirisi, TDK Yay., Ankara.
ÖGEL Bahaeddin (1989), Türk Mitolojisi, 1. cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
ÖZKAN Mustafa (1993), Mahmûd B. KÀdî-i Manyâs Gülistân Tercümesi (Giriş-İnceleme- Metin- Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ÖZTÜRK Furkan (2008), İşlevsel Sözlük ve Osmanlı Şiirinde Bağlam, Turkish Studies, International Periodical For the languages, Literature and History of Turkish ot Turkic, Volume 3/1 Winter, s.327-334.
Şemseddin Sami (1985), Temel Türkçe Sözlük Kâmûs-ı Türkî 'nin Sadeleştirilmiş ve Genişletilmiş Basımı 3 CİLT TAKIM, Tercüman Gazetesi, İstanbul.
Şemseddin Sami (2005), Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yay., İstanbul.
Tarama Sözlüğü I, II, III, IV,V, VI (1963,1996,1967, 1969, 1971, 1972) TDK Yay., Sayı 212, Ankara.
TEKİN, Şinasi (1976), Uygurca Metinler II Maytrısimit, Atatürk Üniversitesi Yay., Ankara.
TOPALOĞLU, Ahmet (1978), Muhammed Bin Hamza, XV. Yüzyıl başlarında Yapılmış Satır Arası Kur’an Tercümesi, 2. Cilt (Sözlük), KB Yay., Ġstanbul.
TURAN, Fikret (1998) ''Halk Osmanlıcası I: Melhameler ve Bir 17. Yüzyıl Melhamesi,'' [Popular Ottoman I: The 'Melhame' genre and a 17th Century Melhame] Bir: Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi; Prof. Kemal Eraslan Özel Sayısı (Festschrift), 9-10 İstanbul, s. 685- 701.
Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1965), TDK Yay. Ankara.
VARDAR, Berke (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, MULTILINGUAL, İstanbul.
YAYLAGÜL, Özen (2010), Ebvàb-ı Şifà Metin Dilbilimsel Bir İnceleme, KÖKSAV, Ankara.

ISSN: 1308-2140
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: Mehmet Dursun Erdem

Arşiv