ATASÖZÜ VE DEYİMLERDEKİ YER ADLARI

Dilin söz varlığı içinde yer alan atasözleri ve deyimlerin bildirme ve edinilen bilgi mirasını gelecek kuşaklara taşıma görevinin yanı sıra, kültürel görevini ve önemini de değerlendirmek gerekir. Atasözleri ve deyimlerde geçen temel yapılardan biri özel adlardır. Özel adlar, kültürel devamlılığın sürdürülmesini sağlayan ve bunu pekiştiren ögelerdir. Atasözü ve deyimlerdeki özel adlar, ilgili sözlük ve bilimsel yayınlardan taranarak tespit edildi. Bunlar, kendi içinde; yer adları; kişi adları; etnik kimlik ve mensubiyet bildiren adlar olarak sınıflandırıldı. Bütün olarak makale sınırlarını aşacağı düşüncesiyle, bu yazıda yer adları ele alındı; diğerleri bir başka çalışmaya bırakıldı. Söz varlığı içinde önemli bir yere sahip olan atasözleri ve deyimler hakkında kısa bilgiler verildikten sonra, derlenen malzemeden yola çıkılarak burada geçen yer adları, niteliklerine göre ayırt edildi ve bir sınıflandırma denemesi yapıldı. Yer adlarının geçtiği atasözü ve deyimler, kaynaklarda verilen açıklama ve anlamlarıyla birlikte alfabetik olarak düzenlendi. Atasözleri ve deyimlerimizde madde başlarına göre 255 yer adı geçtiği tespit edilmiştir. Bunlardan 184'ü bugün Türkiye sınırları içerisinde; 71'i de bugün Türkiye sınırları dışında bulunmaktadır. Bunların 202'si yerleşim yeri; 53'ü de coğrafya adlarıdır. Bu çalışmayla, atasözleri ve deyimlerde ne tür ve hangi yer adlarının kullanıldığı bildirilmeye; içinde yaşanılan yerin toplum üzerinde bıraktığı izlerin göstergeleri belirlenmeye; dil-toplum-yer adı üçgeninde oluşan kültürel varlık gösterilmeye çalışılmıştır

PLACE NAMES IN PROVERBS AND IDIOMS

Apart from the duty of proverbs and idioms which are part of the vocabulary on informing and transferring the information heritage to next generations, their cultural duty and importance should also be evaluated. One of the fundamental structures in proverbs and idioms are proper nouns. Proper nouns are elements ensuring and reinforcing cultural continuity. In this study, proper nouns in proverbs and idioms are identified by scanning through relevant dictionaries and scientific publications. These are classified internally as location/place names, person names and names stating ethnic identities and affiliations. In this text, only place names were addressed and the others were left out for another study since as a whole it would exceed the limits of this article. After providing brief information on proverbs and idioms which have an important place in vocabulary, based on the compiled material, the place names were classified according to their characteristics and a categorization was attempted. Proverbs and idioms in which place names were found were organized alphabetically along with their explanations and meanings in the sources. In our proverbs and idioms, 255 place names were found to be used according to the entries. 184 of these places are still in Turkey today while 71 of them are outside of Turkey. 202 of these places are settlement names while 53 of them are geography names. With this study, it was attempted to show which and what type of place names are used in proverbs and idioms along with an attempt to determine the indicators of the marks the places where we live leave on society. Furthermore, cultural entity being formed on language-societyplace name triangle was tried to be shown

PDF

___

Aksan, Doğan (2007): Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim) I-II-III, TDK Yayınları, Ankara.
Aksoy, Ömer Asım (1965): Atasözleri ve Deyimler, TDK Yayınları, Ankara.
Çobanoğlu, Özkul (2004): Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, AKM Yayınları, Ankara.
Dülger, Elif (2011): “Âşık Paşazâde’nin Tevârih-i Âl-i Osmân Adlı Eserine Göre Türklerde Yer Adı Verme Geleneği”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volüme 6/3, Summer 2011, p.1653-1662, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/107827/TurkishStudies.8020, ANKARA-TURKEY
Dülger, Elif (2012): “Oruç Bey’in Tevârih-i Âl-i Osmân Adlı Eserine Göre Türklerde Yer Adı Verme Geleneği”, Turkish Studies – International Periodical fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volüme 7/3, Summer 2012, p. 1067-1074, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/107827/TurkishStudies.8020, ANKARA-TURKEY
Elçin, Şükrü (1986): Halk Edebiyatına Giriş, 2. Baskı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Güney, Emrullah (1996): “Toponimik Terimlerin Sınıflandırılması”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Terim Özel Sayısı, TDK, S 540, Aralık, s. 619-630.
İnayet, Alimcan (2007): “Divânü Lûġat-it-Türk’te Geçen “Çin” ve “Maçin” Adı Üzerine”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4, Fall 2007, s. 1174-1184.
Karaağaç, Günay (2009): Türkçenin Söz Dizimi, Kesit Yayınları, İstanbul.
Karaağaç, Günay (2012): Türkçenin Dil Bilgisi, Akçağ Yayınları, Ankara.
Karaağaç, Günay (2013): Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
Öztürk, Ali (1986): Türk Anonim Edebiyatı, Bayrak Yayıncılık, İstanbul.
Pala, İskender (2005): İki Dirhem Bir Çekirdek, Kapı Yayınları, İstanbul.
Tülbentçi, Feridun Fazıl (1977): Türk Atasözleri ve Deyimleri, İnkılap ve Aka Kitabevi, İstanbul.
Türkçe Sözlük (2011): TDK Yayınları, 11. Baskı, Ankara.
Üçer Müjgan (1998): Atalar Sözü Yerde Kalmaz Sivas’ta Sözlü Gelenek, Özyılmaz Matbaası, İstanbul.
Vardar, Berke (1998): Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, ABC Kitabevi, 2. Baskı, İstanbul.
//tr.wikipedia.org/Wiki/Ahmet_Paşa
ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292407/h/kani-divani.pdf
htcelik.com/orhan_bahcivan_koroglu.html
tr. wikipedia.org/wiki/Karagöz_ve_Hacivat
tr.wikipedia.org/wiki/Karaosmanoğlu_Ailesi
www.altinyayla.org.tr/turkce/Altinyayla-Sairleri-Asık-Nedimi
www.derszamani.net
www.dolusozluk.com
www.edebiyol.com/nusirevan-kimdir.html
www.eksisozluk.com/ali-cengiz-oyunu--125378
www.erzurumlu.net/yazi-uwj-Ayaz-Pasa-Mahallesi-Mahallelerimiz-7
www.filozof.net
www.forumacil.com/atasözlerimiz-ve-deyimler/24869-atasozleri -ve-deyimlerin- ortaya-cikishikayeleri.htm
www.heryastan.com/makale.php?id=1981
www.itusozluk.com
www.karagoz.net/beberuhi.htm
www.nedirnedemek.com
www.ogretmenforum.net/atasozleri_ve_deyimlerin _hikayeleri-t19911.15.html
www.selendi.com/forum/deyimlerin-anlami-hikayeleri-t5735.0.html
www.sorularlaislamiyet.com
www.sorularlarisale.com
www.sozce.com
www.tokatgazetesi.com
www.turkcebilgi.com/sozluk/ayvaz
www.uzmanportal.com/ibrahim-bin-edhem-kimdir-kisaca-hayati-yaptiklari-ve- sozleri.html
www.uzmanportal.com/karun-kimdir-karunun-hayati-yaptiklari-ve-karunun- hazinesi.html