İSLAM HUKUK TARİHİNDE KÛFE’NİN YERİ

Hz. peygamberin vefatından sonra sahabe, gerek idari görevler dolaysıyla, gerekse İslam'a davet için yeni fethedilen İslam coğrafyasına dağıldılar. Oralarda birçok insan, özellikle de ilim ve fazilet ehli olanlar bu sahabelerin etrafında birleştiler. İslamî bilgilerini ve yaşam tarzlarını onlardan aldılar. Sahabelerin yoğun bir şekilde yerleştiği önemli merkezlerden birisi ayrıca seminerimizin de konusu olan Kûfe'dir. En başlarında ilim ve takvada şöhret bulan Abdullah b. Mes'ud, Hz. Ali gibi birçok sahabenin Kûfe'ye yerleşmesi aynı zamanda bu şehri ilim, kültür ve sanat merkezi haline getirdi. Kûfe, tarih boyunca hem ilim, kültür, medeniyet beşiği ve yüksek entelektüel birikime sahip bir merkez oluşu, hem de İslam coğrafyasında siyasi çalkantıların, ayrışmaların, gizli kulis faaliyetlerin yapıldığı merkez oluşuyla iki farklı rolle karşımıza çıkar. Biz çalışmamızda Olaya, Kûfe'nin daha çok ilmî, fikrî ve kültürel konulara kaynaklık etmesi açısından baktık. İslami ilimlerin, tedvinine başlanması, kurumsallaşması ve düşünce ekollerinin somutlaşmasının temeli Kûfe'de atıldı. Ehl-i re'y'in umdesi olan Ebû Hanîfe'nin ismini verdiği mezhebin teşekkül ettiği merkezdir burası. Şüphe yok ki O'nun fıkıh nosyonunun oluşmasında Kûfe'nin ilmi ve sosyo-ekonomik zenginliğinin payı büyüktür. Çalışmamızda Kûfe'nin ilmi ve kültürel zenginliğini ortaya koymak, orada gelişen ve kurumsallaşan ilmi alt yapıyı ve o alt yapıda da kimlerin rol oynadığını, ayrıca orada yetişen büyük âlimlerin kimler olduğunu ortaya koymaya çalıştık

THE PLACE OF KUFE IN THE HISTORY OF ISLAMIC LAW

After the death of the Prophet Muhammad the companions of the Prophet spread the new conquered Islamic places for the administrative affairs and calling infidel people to Islam. Many people over there, especially those who were the people of knowledge and pious gathered around the companions of the Prophet. They got their Islamic information and life styles from them. One of the most important places where most of the companions settled was the City of Kufe which is the subject of our article. Since Abdullah b. Mes’ud and Hz. Ali who were masters in Islamic knowledge and pious lived in Kufe caused it to be the center of science, culture and art. Through the history, Kufe became both the center of Islamic civilization and the center of political confusions, divisions and secret activities affecting all Islamic lands. In this study, we examine at Kufe from point of its intellectual, mental and cultural aspects. The bases of the beginning of gathering Islamic knowledge, its institutionalization, and emerging the thoughts of schools were actualized in Kufe. It is at the same time the city where the sect of Hanifa was established by Ebu Hanifa who was the prince of the people of thought. There is no doubt that the intellectual and socio-economic conditions of Kufe played a great role in formation of his fıkh (Islamic law) notion. This article tries to set forth the intellectual and cultural richness of Kufe, the background of knowledge that was institutionalized and developed, and those who took role in this process, and great scholars grew up and lived over there

PDF

___

AHMET EMİN, Fecru’l-İslam, Çev. Ahmet Serdaroğlu, Ankara, 1976.
AKYÜZ, Vecdi, Dört Mezhep İmamı, İstanbul, 1999.
ARAS, Mehmet Özgü, Ebû Hanîfe’nin Hocası Hammad ve Fıkhi Görüşleri, İstanbul, 1996.
AYAR, Talip (2014). Bir Osmanlı Müderrisinin İcâzetnâmesi ve Tarihî Kaynak Değeri Üzerine Bazı Mülahazalar/ Some Accounts About An Idjâzet-Nâme Belongıng To An Ottoman Scholar And Its Hıstorıcal Resource Value, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/1 Winter 2014, http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6222, p. 43-62.
BÂKIR, Abdulhalik, Hz. Ali Dönemi, Yayımlanmış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1991.
BAKKAL, Ali, İslam Fıkıh Mezhepleri, İstanbul, 2007.
BELÂZÜRÎ, Ebü’l-Abbas Abbas b. Yahya b. Cabir el- Belâzürî, Futûhu’l-Buldan, Müessetü’lmaarif, Beyrut, 1403/1987.
CERRAHOĞLU, İsmail, “Abdullah İbn-i Mes’ud ve Tefsirdeki Yeri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, Temmuz–Ağustos, 1970, s. 98-99.
DOĞAN, İsa, Mürcie ve Ebû Hanîfe, Samsun, 1992.
EBÛ ZEHRA, Muhammed, İslamda Fıhhî Mezhepler Tarihi, Çev. Abdulkadir Şener, Hisar Yayınevi, İstanbul, 1976.
EKİNCİ, Ekrem Buğra, İslam hukuk Tarihi, İstanbul, 2006.
EN-NEYSÂBÛRÎ, Ma’rifetu Ulûmi’l-Hadîs, nşr. es-Seyyid Muazzam, Kahire, 1937.
FURAT Ahmet Hamdi, Kûfe Ekolü, Yalın yy., İstanbul, 2009.
GÖLPINARLI, Abdülbaky, Tarih boyunca İslam Mezhepleri ve Şiilik, İstanbul, 1979.
HİŞÂM Caît, el-Kûfe, İdare’t-Te’lif vet’-Terceme, Kuveyt, 1986.
İBN ABDİLBER, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed el-Kurtubî el-Malikî, el-İstiab fî Ma’rifeti’l-Ashab, Mısır, 1328.
İBN ÂBİDİN, Muhammed b. Emin b. Ömer, Haşiyetü Reddü'l-Muhtar ala'd-Dürri'l-Muhtar, Beyrut, ty.
İBN KAYYIM, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. el-Kayyım el-Cevziyye, İ’lamü’lMuvakki’în an Rabbi’l-Alemîn, Beyrut, 1973.
İBN SA’D, Muhammed b.Sa’d b. Meni’ Ebû Abdullah el-Basrî ez-Zührî, Tabakatü’l-Kübra, Beyrut, t.y.
İBNU’L HACER, Şihabuddin, Ebû’l Fadl Ahmet b. Ali Muhammed b. Muhammed e-Ken’ânî elAskalanî, el-Isabe Fi Temyîzi’s-Sahabe, Beyrut, ty.
İBNÜ’L-ESİR, El-Kamil fi’t-Tarih Tercümesi, Çev. M. Beşir Eryarsoy, Bahar yy., İstanbul, 1985.
KARAMAN, Hayreddin, İslam Hukuk Tarihi, İstanbul, 1989.
KEVSERÎ, Muhammed Zahid, Hanefi Fıkhının Esasları, (Fıkhu Ehli’l-Irak ve Hadisühum), Çev. Abdülkadir Şener ve M. Cemal Sofuoğlu, Pars Matbaacılık, Ankara, 1982.
MAHAYUDDİN Hj Yahaya, Kûfelilerin Miladi VII. Yüzyılın Ortalarındaki Siyasi Muhalefetleri, Çev. Ünal Kılıç, CÜİFD, Sayı 2, Sivas 2002.
ÖZEL, Ahmet, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1990.
SÖYLEMEZ, M. Mahfuz, Bedevilikten Hadarîliğe Kûfe, Ankara, 2001.
ŞEKERCİ, Osman, Fıkıh Mezheplerine Giriş, İstanbul, 1999.
TAN, Enis Timuçin (2013). Latin Yazı Kompozisyonlarında Kufi Form Etkisi / Kufic Form Influence In Latin Script Compositions, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 8/12 Fall 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number: 10.7827/TurkishStudies.5896, p. 1269-1282.
Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, “Kûfe”, md., (DİA.), Ankara, 2002, X., (339-342), 339.
ÜLKÜ, Hayati, İslam Tarihi, İstanbul, 1979.
YÂKUT, Şihabuddin Ebû Abdillah Yakut b. Abdullah el-Hamevî er-Rumi el-Bağdadî, Mu’cemu’lBuldân, Dar’u Sadır, Beyrut, ty
YAMAN, Ahmet, “Abdullah b. Mes’ud’un Hanefi Mezhebinin Oluşumundaki Rolü”, Marife Bilimsel Birikim, yıl 4, sayı 2, Konya, 2004, s.7-26.
YENİÇERİ, Celal, Ebû Hanîfe’nin Hayatı, Mali ve İktisadî Görüşleri, MÜİFD, Sayı 4, İstanbul, 1986.
ZEHEBÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmet b. Osman b. Kaymaz ez-Zehebî, Siyeru A’lamı’nNübelâ, Beyrut, 1993.