İLKÖĞRETİM SOSYAL BİLGİLER PROGRAMI VE DERS KİTAPLARINDA YENİ BİR PARADİGMA: ÇOKKÜLTÜRLÜ EĞİTİM

Ülkemizde, öğrencilere toplumsal yaşamla ilgili bilgi, beceri ve değerlerin önemli kısmı ilköğretim okullarında okutulan Sosyal Bilgiler dersi yoluyla kazandırılmaya çalışılmaktadır. Vatandaşlık eğitiminde bir araç olarak görülen bu dersin son yayınlanan öğretim programı ve ona uygun hazırlanan ders kitapları incelendiğinde birtakım değişimlerin olduğu görülmektedir. Bu değişimlerden biri, belki de en önemlisi çokkültürlü eğitime geçiştir. Çokkültürlü eğitim, küreselleşme ile birlikte ortaya çıkan ve oldukça yeni sayılabilecek bir olgudur. Tüm dünyada yaşanan küreselleşme süreci ulus devlet anlayışını yıpratmakta ve bu modelden uzaklaşılmasına neden olmaktadır. Bu modelden uzaklaşma neticesinde, farklılıklar üzerine vurgu yapan yeni bir anlayış olan çokkültürlü politikalar benimsenmektedir. Bu paradigma gerek vatandaşlık bilincimizde, gerekse de eğitim sitemimizde değişimlere yol açmıştır. Bu değişimi en iyi tespit edebileceğimiz ders ise ilköğretim okullarında okutulan Sosyal Bilgiler dersidir. Bu çalışmada, son yayınlanan sosyal bilgiler öğretim programında ve ona uygun hazırlanan ders kitaplarında çokkültürlü eğitime hangi düzeyde ve nasıl yer verildiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu nedenle çalışmada, sosyal bilgiler programı ve ders kitapları incelenirken nitel araştırma yöntemleri yer alan doküman analizi (belgesel tarama) tekniğine başvurulmuştur. Araştırma sonucunda son yayınlanan sosyal bilgiler programı ve ders kitaplarında çok kültürlü eğitime vurgu yapıldığı tespit edilmiştir. Bu değişimde ise çok katı bir anlayışın benimsenmediği ve yumuşak bir geçişin amaçlandığı da tespit edilmiştir

PDF

___

AÇIKALIN, M. (2010). Sosyal bilgiler eğitiminde yeni yaklaşımlar: Çokkültürlü ve küresel eğitim. İlköğretim Online, 9(3), 1226-1237.

ALP, A.ve KAHRAMAN, A. (2001). Küreselleşme ve Politika Yakınlaşmaları. http://www.libradt.org.tr/guncel/Diger/alp_kuresellesme.htm adresinden 15 Eylül 2009 tarihinde indirilmiştir.

ALTAŞ, N. (2003). Çokkültürlülük ve Din Eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

ALTUN, A.; DOĞAN, Y. ve UZUN, E. (2006). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı. İstanbul: Altın Kitaplar.

APA (2002). Guidelines on multicultural education, training, research, practice, and organizational change for psychologists. http://www.apa.org/pi/multiculturalguidelines/homepage.html adresinden 07 Ekim 2006 tarihinde alınmıştır.

ATA, B. (2006). Sosyal bilgiler öğretim programı. C. Öztürk (Ed). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Yapılandırmacı Bir Yaklaşım içinde (s. 71-83). Ankara: Pegem A Yayıncılık.

BANKS, J. A. (2009). Multicultural Education: Charasteristics and Goals. Banks J. A. & Banks. C.

A. M. (Eds) Multicultural Education Issues and Perspectives (p. 3-32). Seventh Edition.USA: John Wiley & Sons, Inc.

CANATAN, K. (2009). Avrupa toplumlarında çokkültürcülük: Sosyolojik bir yaklaşım. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 80-96.

CIRIK, İ. (2008). Çok kültürlü eğitim ve yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 27-40.

ÇAPAR, M. (2011). Çokkültürlülük ve antropoloji (Eğitimde antropoloji dersinin gerekliliği). 5. Ulusal Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi Özetleri içinde (s.115-116). Ankara: Gazi Eğitim Fakültesi.

EĞİTİM SEN (2004). Çok dilli, çok kültürlü toplumlarda eğitim. 4. Demokratik Eğitim Kurultayı (Y. I. Ünal Kom. Bşk.), Ankara.

ERTÜRK, E. (2006). Ders kitaplarında toplum, yurttaşlık, vatanseverlik ve ekonomi anlayışının donuşumu: 1997 ve 2004 ilköğretim sosyal bilgiler ders kitapları üzerine bir içerik analizi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

ERDOĞAN, M. (1999). Liberal toplum liberal siyaset. Ankara: Siyasal Kitabevi. GAY, G. (1994). A synthesis of scholarship in multicultural education. http://www.ncrel.org/sdrs/areas/issues/educatrs/leadrshp/le0gay.htm adresinden 17 Haziran 2009 tarihinde alınmıştır.

GİBSON, M. A. (1984). Approaches to multicultural education in the United States: Some concepts and assumptions. Anthropology & Education Quarterly, Special Anniversary, 15(1), 94-120.

GÜLCAN, M. G.; BAYRAM, Ö.; KILIÇ, Z.; KARAKAYA, F. M. ve MİDİLLİ, A. (2008). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı. Ankara: Koza Yayın Dağıtım.

GÜVEN, E. D. (2005). Eğitim üzerine yinelenen eleştiriler, alternatif öneriler. PİVOLKA, 4(17), 6- 8.

KENAN, S. (2009). Küreselleşen dünyada eğitimin öncelikli hedefi nedir? Eğitim Felsefesi Konferansları Küreselleşen dünyada eğitime etik bakış içinde (s. 47-53). İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi.

KESKİN, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

KOLUKISA, A.; ORUÇ, Ş.; AKBABA, B. ve DÜNDAR, H. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı. Ankara: A Yayınları.

Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı [TTKB] (2011a). Sosyal Bilgiler Dersi (4-5. Sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu. http://ttkb.meb.gov.tr/program.aspx adresinden 15 Aralık 2011 tarihinde indirilmiştir.

Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı [TTKB] (2011b). Sosyal Bilgiler Dersi (6-7. Sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu. http://ttkb.meb.gov.tr/program.aspx adresinden 15 Aralık 2011 tarihinde indirilmiştir.

OKTAY, A. (2004). 21. yüzyılda yeni eğilimler ve eğitim. O. Oğuz, A. Oktay ve H. Ayhan (Ed.) 21. Yüzyılda eğitim ve Türk eğitim sistemi içinde (s. 13-30). İstanbul: DEM Yayınları.

ÖZTÜRK, C. (2006). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Yapılandırmacı Bir Yaklaşım içinde (s. 21-50). Ankara: Pegem A Yayıncılık.

ÖZTÜRK, C. ve DEVECİ, H. (2011). Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi. C. Öztürk (Ed.) Farklı Ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programları içinde ( s. 1-41). Ankara: Pegem Akademi.

POLAT, S. (2009). Öğretmen adaylarının çok kültürlü eğitime yönelik kişilik özellikleri. International Online Journal of Educational Sciences, 1(1), 154-164.

POLAT, M. M.; KAYA, N.; KOYUNCU, M. ve ÖZCAN, A. (2007). Sosyal Bilgiler Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları.

SAFRAN, M. (2008). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. B. Tay, A. Öcal (Ed) Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s. 2-21). Ankara: Pegem Akademi.

SANTROCK, J. W. (2001). Educational psychology. New York: McGraw Hill.

SCHNAPPER, D.(2001). Çokkültürcülük ve Kültürel Haklar Meselesi, Türkiye ve Siyaset Dergisi. Çev. E.Ethem ATAY. http://www.turkiyevesiyaset.com/sayi3/0311.htm adresinden 15 Ekim 2011 tarihinde indirilmiştir.

ŞİMŞEK, A. (2007). Türkiye’de sosyal bilgiler derslerinde “küresel bağlantılar”: bazı dünya devletleri ile karşılaştırmalı bir çalışma. M. Safran, D. Dilek (Ed.) 21. Yüzyılda Kimlik, Vatandaşlık ve Tarih Eğitimi içinde (s. 345-364). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.

TİMUR, F. (2001). Çokkültürcülük: Modern Ulus-Devler Projesine Bir Alternatif mi?, Türkiye ve Siyaset Dergisi. http://www.turkiyevesiyaset.com/sayi3/0312.htm adresinden 13 Ekim 2006 tarihinde indirilmiştir.

ÜSTEL, F. (2011). Makbul vatandaşın peşinde II. meşrutiyetten bugüne vatandaşlık eğitimi. 5. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.

YAMAN, E. (2005). Türkiye acısından küreselleşmenin eğitime olası yansımaları. III. Uluslar Arası Sosyal Bilimler Kongresi: Türk Dünyasında Sosyal Bilimler: Kuram ve Uygulama, Kırgızistan, 1080-1087.

YAZICI, S.; BAŞOL, G. ve TOPRAK, G. (2009). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitim tutumları: bir güvenirlik ve geçerlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 37, 229- 242.

YILDIRIM, H. (2002). Kimliğini Arayan Türk Devrimi. http://www.historicalsense.com/Archive/Turk_kim_3.htm adresinden 15 Ocak 2005 tarihinde indirilmiştir.

YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık.