TÜRKİYE’DE FUTBOLUN TARİHİNE BİR BAKIŞ: TOPLUMSAL SONUÇLARI AÇISINDAN FUTBOL VE SİYASET İLİŞKİSİ

Futbol, Osmanlı toplumuna girdiği ilk yıllarda bir muhalefet aracı olarak algılanıp yasaklanırken, İkinci Meşrutiyet'le beraber özgürlüğüne kavuşmuştur. Sonrasında İttihat ve Terakki döneminde, yükselen Türkçülük akımının bir temsil aracı haline gelen futbol, Erken Cumhuriyet döneminin spor politikasıyla da gerilimli bir ilişkiye girerek siyasetin müdahalesine sahne olmuştur. Futbol, sporun devlet idaresine geçtiği yıllarla Milli Küme uygulamasıyla ülke sathına yayılmaya başlamış, Demokrat Parti idaresiyle profesyonel bir statü kazanmıştır. 60'lı yıllarda Anadolu Sermayesi ve yatırımlarının gelişmesinin de etkisiyle ikinci ve üçüncü liglerin kurulması, Türkiye'de sporun futbolla özdeşleşmesinin koşullarını hazırlamış, bu durum ilerleyen yıllarda "Anadolu Kulüpçülüğü" olgusunu doğurmuştur. Özal dönemiyle beraber artık futbolun iktidarlar tarafından oy kaygısıyla kullanıldığı göze çarpmaktadır. Futbolun, 12 Eylül sonrası toplumsal ve politik meselelerde bir emniyet süpabı olarak araçsallaştırıldığı ve toplumsal siyasetin baskılandığı süreçte mevcut iktidarlar tarafından futbola özel bir önem atfedildiği göze çarpan bir olgu olarak görülmektedir. 90'lı yıllardan itibaren belediye başkanlarının futbola yönelik aşırı ilgisi yeni bir himayecilik türünün de göstergesi olmaktadır. 2011 yılındaki şike operasyonunun sonrasında futbol taraftarlarının organize protestolarının toplumsal harekete dönüşmesi, Türkiye'de futbol taraftarlığının baskın toplumsal "kimlik" lerden biri haline geldiğini de göstermektedir.açısından, iktidar müdahalesinin yarattığı bir kimlik krizine dönüşmüş, devlet güçleriyle Fenerbahçe taraftarları arasında kutuplaşma yaratmıştır. Son tahlilde Türkiye'de futbolun doğuşundan bu yana, siyasetin müdahalesine sahne olduğu göze çarpmaktadır

AN OVERVIEW OF HISTORY OF FOOTBALL IN TURKEY: THE RELATIONSHIP BETWEEN FOOTBALL AND POLITICS IN TERMS OF THE SOCIAL RESULTS OF IT

Football, perceived as a means of opposition tool and so prohibited in the first years that it entered the Osmanlı Society, afterwards gained its freedom with Second Constitutional Era. Afterwards in the period of Committee of Union and Progress, football has become a representative tool of rising Turkism Movement, has been the scene of intervention of politics by entering into a tense relation with sport policy of early Republican Era. Football, has started to expand in the surface of country by National Set applications in the years that sport passed into the state administration, gained profesional status by the management of Demokrat Party. Establishment of Second and Third Leagues by the effect of improvement of Anatolian capital and investments in 60s, prepared the conditions of identification of sport with football in Turkey, this situation in the following years has led to the phenomenon “Anatolian Clubism”. It is outstanding that with the Özal Period, anyhow football is used for vote concern by powers. Instrumentalization of football as a safety valve in social and political matters after 12 September and giving a special importance to football by ruling regimes in the process of suppression of social politics are seen as a conspicuous phenomenon.From the 90s, the mayors extreme interest for football also is an indicator of a new kind of protectionism. After the match-fixing operation in 2011 turning football fans’ organized protests into social movement shows that football fandom in Turkey also become one of the dominant social “identitites”. This event, in terms of sociological results of it, has been turned into an identity crisis caused by interference of the power, have created a polarization between government forces and Fenerbahçe fans. In the final analysis since the birth of football in Turkey, it is outstanding that football has been the scene of intervention of politics

PDF

___

ACUN Can, “Anadolu Takımlarının Yükselişi ve AK Parti”. http://www.haber365.com/Haber/Anadolu_Takimlarinin_Yukselisi_ve_AK_Parti/, Erişim Tarihi: 6 Ocak 2013.
AHMAD, Feroz (2009). Modern Türkiye’nin Oluşumu. Çev: Yavuz Alogan, İstanbul: Kaynak Yayınları
AHMAD, Feroz (2010). Bir Kimlik Peşinde Türkiye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
AKIN, Yiğit (2005). “Ana Hatları İle Cumhuriyet Döneminde Beden Terbiyesi ve Spor Politikaları”. Toplum ve Bilim (103): İstanbul.
ALTHUSSER, Louis. (2008). Yeniden-Üretim Üzerine. Çev. A. Işık Ergüden-Alp Tümertekin, İstanbul: İthaki Yayınları, s.129.
APAK, Rahmi (1993). “Onbeş Yıl ve Türk Sporu”. Ülkü Dergisi Seçilmiş Spor Makaleleri (1933- 1950), Yay Haz: Suat Karaküçük, Ankara
ARHAN, Faruk (2012). Diyarbakırspor: Düğünde Kalabalık, Taziyede Yalnız. İstanbul: İletişim Yayınları
ATABEYOĞLU, Cem (1991). Türk Spor Tarihi Ansiklopedisi. İstanbul: Fotospor.
ATABEYOĞLU, Cem (2001). Sporda Devlet mi? Devlette Spor mu?. İstanbul: Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Yayınları
ATABEYOĞLU, Cem (2002). “Türkiye’de Futbolun Tarihi: Futbol Kulüpleri Nasıl Doğdu?”. İstanbul: Toplumsal Tarih (102).
BERKES, Niyazi (2010). Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 15. Baskı, Ocak.
BORA, Tanıl ve Necmi Erdoğan (2009). “Dur Tarih, Vur Türkiye: Türk Milletinin Milli Sporu Olarak Futbol”. Futbol ve Kültürü: Takımlar, Taraftarlar, Endüstri, Efsaneler, Der: Horak, R/Reiter, W/Bora,T, İstanbul: İletişim Yayınları, 5. Baskı.
BORA, Tanıl (2010). “Yeşil-Kırmızı, Şark’ın Yıldizi “Boş Kale, Qibrak!”. Dünya Gözüyle Futbol (63), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, Üç Aylık Düşünce Dergisi.
BORATAV, Korkut (2012). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009. Ankara: İmge Kitabevi, 17. Baskı, Kasım.
ÇAĞLAR, Behçet K. (1992). “Kemalistler, Spor Davasına El Koymuşlardır”. Türk Spor Kurumu Dergisi Seçilmiş Spor Makaleleri (1936-1938). Yay Haz: Suat Karaküçük, Ankara.
DOĞAN, İsmail (1999). “Türk Futbolunda Potansiyel İstanbul Ruhu ve Şiddet”. Düşünen Siyaset Dergisi (2), Ankara: Esin Sanat ve Felsefe Yayıncılık, 1. Baskı, Mart.
FİŞEK, Kurthan (1985). 100 Soruda Türkiye Spor Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi, Birinci Baskı.
FİŞEK, Kurthan (2003). Devlet Politikası ve Toplumsal Yapıyla İlişkileri Açısından Spor Yönetimi (Dünyada ve Türkiye’de). İstanbul: YGS Yayınları 1. Basım, Ocak.
GÖKAÇTI, Mehmet A. (2008). Bizim İçin Oyna: Türkiye’de Futbol ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Baskı.
GÜLERCE, Hüseyin (2011). “Futbolun Dokunulmazları”. 06.07.2011, http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=1154891, Erişim Tarihi: 5 Ocak 2013.
GÜRSEL, Kadri (2011). “Üç Büyükler Düzenine Operasyon”. http://dunya.milliyet.com.tr/-ucbuyukler-duzenine-operasyon/dunya/dunyayazardetay/07.07.2011/1411241/default.htm, Erişim Tarihi: 27 Aralık 2012.
HİÇYILMAZ, Ergun (1974). Türk Spor Tarihi. İstanbul: Demet Ofset.
HİÇYILMAZ, Ergun (2011). Fenerbahçe: Mazinde Bir Tarih Yatar. İstanbul: Destek Yayınevi, 1. Baskı, Temmuz.
KARPAT, Kemal (2012). Kısa Türkiye Tarihi 1800-2012. İstanbul: Timaş Yayınları.
KILIÇ, Ecevit (2006). Politik Goller. İstanbul: Güncel Yayıncılık, 1. Basım.
KIVANÇ, Ümit (2001). Kesin Ofsayt: Televizyon Futbolu ve Futbol Medyası. İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Baskı.
KOZANOĞLU, Can (1996). Türkiye’de Futbol: Bu Maçı Alıcaz!. İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Baskı.
SOMALI, Vala (1989). Teknik, Taktik Yönleriyle Futbol ve Tarihi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
SOMALI, Vala (1996). Türk Sporunda Bir Asır(1903-1996): Beşiktaş Spor Tarihi. Flash Yayıncılık.
SÖNMEZ, Mustafa (2002). “Futbolun Ekonomi Politiği”, İstanbul: Toplumsal Tarih (102)
SUĞUR, Serap. (2011). “Tamamlanmamış Bir Proje Olarak Modernite: Jürgen Habermas”. Sosyolojide Yakın Dönem Gelişmeler. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı.
SÜMER, Rıza (1990a). Türkiye’de Spor Yönetiminin Tarihsel Gelişimi ve Sporda Demokrasi. Ankara: Türk Spor Vakfı Yayınları, 3. Baskı.
SÜMER, Rıza (1990b). Türkiye’de Spor Federasyonlarının Tarihsel Gelişimi: Bir Örnek Olay Futbol (Sporda Demokrasi 2. Cilt). Ankara: Şafak Matbaacılık.
TALİMCİLER, Ahmet (2005). “Bir Meşrulaştırma Aracı Olarak Futbolun Türkiye’de Son Yirmi Beş Yılı”. İstanbul: Toplum ve Bilim (103).
TALİMCİLER, Ahmet (2010). Sporun Sosyolojisi Sosyolojinin Sporu. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, Birinci Basım.
TİMUR, Taner (2008). Habermas’ı Okumak. İstanbul: Yordam Kitap, Birinci Basım. TOPRAK, Zafer. “1909 Cemiyetler Kanunu”.
http://www.ata.boun.edu.tr/htr/Kaynakca/Toprak,%20Zafer_1909%20Cemiyetler%20Kanu nu.pdf, Erişim Tarihi: 16.01.2013.
WAHL, Alfred (2005). Ayaktopu: Futbolun Öyküsü. Çev. Cem İleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, Nisan, 1. Baskı.
YENAL, Ulvi (1969). Türk Sporunun Dünü, Bugünü ve Yarını. Ankara: Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü Yayınları, Başnur Matbaası.
YILDIZ, Doğan (1979). Türk Spor Tarihi. İstanbul: EKO Matbaası.