İLKÖĞRETİM-ORTAÖĞRETİM VE YÜKSEKÖĞRETİMDE TÜRK DİLİ ALANINDAKİ TERİM FARKLILIKLARI I–SES BİLGİSİ

Terimler; aynı kavram dünyasına sahip insanların kendi arasında anlaşmayı sağlamak amacıyla belirli kelimelere farklı anlamlar yükleyip kelimeleri anlamlandırdıkları söz varlıklarıdır. Medeniyet dairesinin değişimi, zihniyet farklılığı, imparatorluktan millî devlete geçiş, alfabe değişikliği gibi koşullar terim konusunun farklı değerlendirilmesine sebep olmuştur. Terimler dilin özel anlamlı unsurlarıdır. Terim birliği ve terimlerin anlaşılabilirliği aynı zamanda dilin gelişmesinde öncü rol oynamaktadır. Standart dilin gelişmesi, bilim dili haline gelmesi eğitim öğretimde ikiliğin ortadan kalkması, öğrenmenin kolaylaşması terim birliğine dayanmaktadır. Türk Dili ve eğitim sistemi terim konusunda birtakım şanssızlıklar yaşamıştır. Batı Türkçesiyle yazılmış ilk gramer kitabı olan Müyessiretü’l Ulüm’den başlayıp son olarak Gramer Terimleri Sözlüğü’ne kadar geçen süre içerisinde hem farklı farklı terimler kullanılmış hem de değişik dillerden terim teklifleri olmuştur. Türk Dil Kurumunun kurulduğu 1932 yılına kadar kullandığımız dil ve edebiyatla ilgili terminoloji o yıldan sonra değişmeye başlamıştır. Terimlerimiz yoğun bir şekilde Türkçeleşmeye başlamıştır. İlköğretim 1. sınıftan, ortaöğretim 12. sınıfa kadar kullanılan terimler ile sınavlara hazırlık sürecinde kullanılan terimler hem adlandırma hem de kullanım açısından oldukça farklılık göstermektedir. Bu durum yükseköğretime geçişte ise daha farklı bir şekle bürünmektedir. Bu yazımızda amaç, terim üretmek, terim teklifi yapmak, terimler ile ilgili doğru/ yanlış değerlendirmesi yapmak değildir. Bilim, sanat, spor ve meslek dallarıyla alakalı bir kavramı karşılamaya yarayan terim tekliflerindeki “ölçüsüz bolluğu” vermek, var olan terimlerdeki adlandırma problemini ortaya koymaktır. Daha önce de terim problemleri ile ilgili değerlendirmeler yapıldı kuşkusuz. Ancak biz yazımızda genel anlamlı yapılan değerlendirmeleri daha dar kapsamlı bir şekilde bölüm bölüm (önce ses bilgisi I, şekil bilgisi II, cümle bilgisi III) yapıp durumu ortaya koymaya çalışacağız.

TERM DIFFERENCES IN THE AREA OF TURKISH LANGUAGE IN PRIMARY EDUCATION-SECONDARY AND HIGHER EDUCATION

Terms are vocabulary which attribute different meanings to words and make sense of words with the purpose of providing understanding among people who have same world of concept. Conditions such as change in civilization circle, mentality difference, passing national state from empire, alphabet change cause term subject to be evaluated differently. Terms are elements of a language which have special meanings. Term union and the intelligibility of terms take a leading part in development of language at the same time. What depends on term union is development of standart language and its becoming a science language, abolishing duality in education, learning’s getting easier. Turkish Language and education system have experienced some misfortune in the subject of term. During the time from the first grammer book Müyessiretü’l Ulüm which was written with Western Turkish till Dictionary of Grammer Terms, both different terms were used and some term offers were made from different languages. Terminology about language and literatüre which we used untill the year 1932 when Turkish Linguistic Society was founded started to change after that year. Our terms started to get Turkic intensely. Terms which are used in education levels from the first level in primary education to twelfth level in secondary education and terms which are used in period of preparation for exams differ from each other in terms of both naming and usage. This situation takes a different shape in the process of passing higher education. The purpose in our work is not producing term, making a term offer, doing wrong/true evaluation about terms but giving ''exceeding abundace'' in the term offers which correspends a term about the branches of science, art, sports and occupation, revealing the classification problem in the present terms. Ofcourse evaluations about term problems have been done before. However we will try to reveal the situation by doing the evaluations narrow scoped section by section ( first phonetics I, phonetics II, syntax III) which were done in general manner before.

___

BANGUOĞLU, Tahsin, Türkçenin Grameri, TDK Yay., Ankara 2007.

BİLGEGİL, M. Kaya, Türkçe Dilbilgisi, İstanbul 1982.

BİLGİLİ, Ertuğrul, “Ahmet Cevdet Paşa’nın Kavaid-i Osmaniyye adlı Eserindeki Dilbilgisi Terimleri”, Türk Dili, S. 540, s. 662, Aralık 1996.

BOZ, Erdoğan, “Ünsüz Düşme ve Kaybolmalarında Terim ve Tasnif Sorunu”, Türk Dili, S. 600, s. 856-865.

BURAN, Ahmet, Anadolu Ağızlarında İsim Çekim Hâl Ekleri, TDK Yay., Ankara 1996.

DİLAÇAR, Agop, “Terim Nedir?”, Türk Dili IV. C. 64, 1957.

Dilbilim Terimleri Sözlüğü, TDK. Yay., Ankara 1949.

EKER, Süer, Çağdaş Türk Dili, Grafiker Yay., Ankara 2010.

ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul 2004.

GENCAN, Tahir Nejat, Dilbilgisi, TDK Yay., İstanbul, 1982

HATİPOĞLU, Vecihe, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, DTCF Yay., Ankara 1982.

KORKMAZ, Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara 1992.

KÜLTÜRAL, Zuhal, “Dilbilgisi Terimleri Sözlükleri ve Terimlerin Kullanımında Görülen Aksaklıklar”, Turkish Studies, Volume 4/ 8 Fall 2009, s. 383-394..

NASKALİ, Emine Gürsoy, Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu, TDK Yay., Ankara 1997.

Örnekleriyle Türkçe Sözlük, MEB Yay., 2000.

SAĞLAM, Musa Yaşar, “Türkçedeki Terim Sorunsalı”, Türk Bilig, 2007/ 14.

TOPALOĞLU, Ahmet, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Ötüken Yay., İstanbul 1989.

Türkçe Sözlük, TDK Yay., Ankara 2011.

VARDAR, Berke, Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, ABC Kitabevi, İstanbul 1998.

VURAL, Hanifi - BÖLER Tuncay, Ses ve Şekil Bilgisi, Kesit Yay., İstanbul 2011

ZÜLFİKAR, Hamza, Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, TDK Yay., Ankara 2011.