İBN HALDUN, MEDENİLEŞME VE TAKLİT ÜZERİNE?

Medeniyetlerin ortaya çıkması için gerekli bazı şartlar bulunmaktadır. Toplumlar, bilimsel gelişme, şehirleşme, sanat ve estetik konusunda yeni ürünler ortaya koyabilme ve bütün bunları yapacak insan ve toplum yapısının oluşması gibi aşamaları geçtikten sonra medeniyet anlamında önemli yol katetmiş olurlar. Bütün bu şartların oluşması da yüzyıllara yayılan bir zaman gerektirmektedir. Farklı insan toplulukları arasındaki mücadele tarih boyunca devam etmiştir. Askerî, siyasi, bilimsel-teknolojik üstünlük ve insanların moral gücü gibi faktörler bu mücadelede üstün gelmek için önemli rol oynamaktadır. Bütün bunlara destek olacak coğrafî ve sosyal diğer etkenlerin bir araya gelmesiyle gerçek anlamda başarı ortaya çıkmaktadır. İbn Haldun, mağlup milletlerin bütün bu faktörleri göz ardı ederek galipleri giyim-kuşam ve günlük hayatta kullanılan eşyalar yönünden taklit ederek galiplerle aynı seviyeye gelme gibi anlayışa kapıldıklarını ifade etmiştir. Ona göre, böyle yaparak galipler gibi güçlü ve zafer kazanacak seviyeye gelinemeyecektir. Yani bu iş galipleri taklit ile mümkün değildir. Diğer yandan toplumların kendilerinden üstün gördükleri milletleri taklitleri aynı zamanda kendi benliklerinden uzaklaşma ve toplumsal kimliğin yok oluşu anlamına da gelmektedir. Günümüzde Batı toplumu karşısında başta bilim ve teknoloji olmak üzere birçok alanda geri kalan ve Batılıların üstünlükleri karşısında çıkış yolları arayan birçok toplum, İbn Haldun'un işaret ettiği taklit ile kendilerine çıkış yolu bulmaya çalışmaktadırlar. Bunun sonucu olarak bütün dünya gönüllü-gönülsüz Batı kültür ve medeniyetinin istilasına maruz kalmıştır. Bu haliyle Batı medeniyeti dünyadaki diğer medeniyetleri adeta esir almış, hemen her yerde hayatın her alanına hükmeder hale gelmiştir. Yani Batı medeniyetinin ortaya koyduğu değerler tartışmasız olarak dayatılmış ve diğer yandan insanlar da bunu gönüllü olarak almaya koşar hale gelmişlerdir. Özellikle son yüzyıllarda günden güne baskısını artıran Batı medeniyeti değerlerinin taklidi ve bunun tek çıkar yol olarak görülmesi dünyanın değişik yerlerindeki aydınların çok sert eleştirilerine konu olmuştur. Bu metin, taklidin eleştirisi üzerine kurgulanmıştır.

ON IBN KHALDUN, MODERNISATION AND IMITATION

The emergence of civilisations is based on some necessary conditions. Communities can be said to have taken fundamental steps on the way of civilisation only after reaching the stages like scientific development, urbanisation, generation of novel artefacts in arts and aesthetics, and creating a community capable of all these. The attainment of all these conditions requires a long period spanning over centuries. There has always been a struggle among human societies throughout the history. Factors such as military, scientific-technological superiority and morale strength of people are among the factors that play crucial roles in winning that struggle. To obtain a real achievement the combination of other geographical and social factors proves to be supportive. Ibn Khaldun argues that nations losing the struggle, disregardful of these factors, have the misconception that they should imitate the winners in terms of their manner of dressing and things they use in daily life to keep up with their level of civilisation. He thinks that it is not possible by doing so to become as powerful as the superior winning nations or attain the capacity to win a victory. In other words, imitating the superior nations' manners is not the right way to achieve that. Moreover, communities imitating nations that they consider as superior also have the risk of alienation from their core values and losing their national identities. Lagging behind in many fields especially in science and technology compared to the Western civilisation and searching for means to keep up with the superiority of the West, other nations today try to do so by means of imitation as was pointed out by Ibn Khaldun. As a result, the whole world is exposed to the invasion of the Western culture and civilisation either willingly or unwillingly. As such the Western civilisation has pervaded through every bit of other civilisations of the world and begun to dominate over all areas of life. In other words, the values of the Western civilisation have been indisputably imposed with the result that people have become surprisingly eager to adopt them. Many intellectuals from various parts of the world severely critize the adoption and acceptance as a last resort of the Western values which have forced its way through other civilisations especially over the recent centuries. The present study is built around a criticism of this imitation/adoption.

PDF

___

Ahmed, Celal Ali (2000). Batılılaşma Hastalığı, Çev. Fatmanur Altun, Yöneliş Yayınları, İstanbul.
Altınay, Ramazan (2006). Emevilerde Günlük Yaşam, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.
Azimli, Mehmet (2006). Sicilya'daki İslâm Medeniyeti'nin Avrupa'ya Etkileri, XI. ve XVIII. Yüzyıllar İslâm-Türk Medeniyeti ve Avrupa Uluslararası Sempozyum/ XI. to XVIII. Centuries IslamicTurkish Civilization and Europe International Symposium, 24-26 Kasım, 2006, s. 27-42.
Çavuş, Burak (2015). Adalet Ağaoğlu'nun Ölmeye Yatmak Romanında Cumhuriyetin Kimliği ve Kimlik Çatışması, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/4 Winter, ss. 331-348.
Çetin, Osman (2010). 'Kültür ve Medeniyet' İslam Kurumları ve Medeniyeti, Ed. Mefahil Hızlı, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
Farukî, İsmail Raci ve Faruki, Luis Lâmia (1997). İslam Kültür Atlası, Çev. Mustafa Okan Kibaroğlu, Zerrin Kibaroğlu, İnkılap Yayınları, İstanbul, 89-107.
Gencer, Mustafa (2008). Osmanlı Modernleşme Sürecinde Kültür Din ve Siyaset İlişkisi, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/2 Spring, ss. 354-369.
Gökalp, Ziya (2010). Türkçülüğün Esasları, Alter Yay. Yayına hazırlayan, Bircan Çınar, Ankara.
Gündüz, Mustafa (2010). "Said Halim Paşa'da 'Medeniyet' Kavramı", Journal of Islamic Research, Sayı: 21, (2), ss. 143-150.
Haddadadil, Ali (1984). Çıplaklık Kültürü ve Kültürel Çıplaklık, Çev. Sabah Kara, Kitap Yayınları, İstanbul.
Hairi, A. Hadi (1993). Osmanlı'nın Batılılaşma Çabaları ve Batı'nın İki Yüzü, Çev. Hasan Büyükcengiz, Yöneliş Yayınları, İstanbul.
İbn Haldun, Abdurrahman (ö. 808/1406), (2001). Tarihu ibn Haldun (Mukaddimetu İbn Haldun) , Yay. Halil Şehâde, Süheyl Zekkar, Dâru'l-Fikr, Beyrut.
İbn Haldun (1990). Mukaddime, Ter. Zakir Kadiri Ugan, MEB Yayınları, İstanbul.
İkbal, Muhammed (1988). Câvitnâme, Çev. Annemarie Schimmel, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
İzzetbegoviç, Ali (1987). Doğu ve Batı Arasında İslam, Ter. Salih Şaban, Nehir Yayınları, İstanbul.
Kutluer, İlhan (2003). 'Medeniyet' DİA, İstanbul, XXVIII, ss. 296, 297.
Malik Bin Nebi (1983). Çağdaş Temel Konular, Çev. Veysel Uysal, Bir Yayınları, İstanbul.
Maalouf, Amin (2011). Ölümcül Kimlikler, Çev. Aysel Bora, YKY, İstanbul.
Meriç, Cemil (1979). Umrandan Uygarlığa, Ötüken Yayınevi, İstanbul.
Monocal, Maria Rosa (2006). Dünyanın İncisi Endülüs Modeli, çev. İhsan Duru, Etkileşim Yayınları, İstanbul.
Özdemir, Mehmet (2013). Endülüs Müslümanları Kültür ve Medeniyet, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
Said Halim Paşa (1985). Toplumsal Çözülme Buhranlarımız, yayınlayan, N. Ahmet Özalp, Bir Yayıncılık, İstanbul.
Sarıçam, İbrahim ve Erşahin, Seyfettin (2011). İslam Medeniyeti Tarihi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, Ankara.
Sarıtaş, Kamil (2014). İbn Haldun'da Bilgi Felsefesi, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/8 Summer 2014, ss. 733-750.
Schweitzer, Albert (2011). Medeniyet Felsefesi I, Çev. Yusuf Kaplan, Külliyat Yayınları, İstanbul.
Söylemez, Mehmet Mahfuz (2010). İslam Şehirleri Üzerine Makaleler, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara.
Şeriatî, Ali (1985 a). Toplumbilim Üzerine, Çev. Kenan Sökmen, Bir Yayıncılık, İstanbul.
Şeriatî, Ali (1985 b). Medeniyet ve Modernizm, Çev. Ahmet Yüksekoğlu, Bir Yayıncılık, İstanbul.
Şeriatî, Ali (1986). Kültür ve İdeoloji Etrafında Konuşmalar, Çev. Orhan Bekin, Bir Yayıncılık, İstanbul.
Şeriatî, Ali (2009). Ne Yapmalı?, Fecr Yayınları, çev. Hicabi Kırlangıç, Murat Demirkol, Ankara.
Topçu, Nurettin (2010). Kültür ve Medeniyet, Dergâh Yayınları, İstanbul.