GÖKTÜRK KİTABELERİ’NDEKİ DİL VE ANLATIMIN GÜNÜMÜZ ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Göktürk Kitabeleri (Orhun Yazıtları) Türk yazı dilinin Eski Türkçe Dönemi'ne ait yazılı ürünleridir. Bu kitabeler, Türk dilinin bilinen ilk yazılı kaynakları olması nedeniyle dilimizin tarihi ve gelişimi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu anıtlardan ilki Göktürk Devleti'nin bilge veziri Tonyukuk adına 720 yılında, kendisi tarafından diktirilmiş olup bu kitabedeki ifadeler Tonyukuk'a aittir. Kitabelerden ikincisi Kül Tigin Kağan adına 732 yılında Bilge Kağan tarafından diktirilmiştir. Üçüncü kitabe 735 yılında Bilge Kağan adına dikilmiştir. İkinci ve üçüncü kitabelerde konuşan Bilge Kağan'dır. Bugünkü Moğolistan sınırları içerisinde yer alan Orhun ırmağı yatağında bulunan kitabeler, Danimarkalı dilbilimci Wilhelm Thomsen tarafından okunmuştur. Runik harflerle yazılmış olan kitabelerde ilk önce 'tengri' kelimesini okumayı başaran Thomsen daha sonra tüm yazıları okuyarak kitabeleri dünyaya tanıtmıştır. Bu kitabelerin varlığından ilk defa İlhanlılar devri tarihçilerinden Cüveyni, Târîh-i Cihângüşa adlı eserinde bahsetmiştir. Kitabelerin yazıcılığını hükümdar ailesinden biri olan Yollug Tiğin yapmıştır. Kitabelerdeki dil ve anlatım Türkçenin gelişmiş bir dil olduğunu ve bu kitabelerden çok daha önce yazılı olarak kullanılmaya başlandığını göstermektedir. Türk devlet geleneği hakkında da bilgiler veren bu eserlerde hakanın halkına hitap etmesi ve kazanılan bir savaştan sonra ülkece düşülen bir esaretin sebepleri anlatılarak bir öz eleştiri yapıldığı görülmektedir. Türk yazı dilinin şaheserleri arasında yer alan bu kitabelerde pek çok açıdan değerlendirilmesi gereken mesajlar yer almaktadır. Çin esaretinin sosyal nedenleri, özünden uzaklaşma, hakanın buyruğunu dinlememenin sonuçları Bilge Kağan'ın ve Tonyukuk'un ağzından açıkça anlatılmaktadır. Bu çalışmada Göktürk Kitabeleri'ndeki mesajlar günümüzde kullanılan öğretim ilke ve yöntemleri açısından değerlendirilerek Türk Dili ve Edebiyatı ve Türkçe Eğitimi bölümlerinde okutulan Öğretim İlke ve Yöntemleri ve Özel Öğretim Yöntemleri derslerinde bu şaheserlerden daha etkili bir şekilde faydalanılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır

THE INVESTIGATION OF THE LANGUAGE AND EXPRESSION IN THE GOKTURK INSCRIPTIONS IN TERMS OF TEACHING PRINCIPLES AND METHODS OF NOWADAYS

Gokturk Inscriptions (Orkhon Instructions) are the inscribed products belonging to the Old Turkish Period of Turkish written language. These inscriptions have a fairly significant place, in terms of the history and development of our language due to being the first known written sources of the Turkish language. The first one of these monuments was erected on behalf of Tunyuquq who was the wise vizier of Gokturk State and it was erected by himself on 720, the expressions in this inscriptions belongs to Tunyuquq. The second one of the inscription was erected on behalf of Kul Tigin Khaqan in 732 by Bilge Khagan. The third inscription was erected on behalf of Bilge Khaqan on 735. The one spoken in the second and third inscriptions was Bilge Khaqan. Those inscriptions that were found in the riverbed of Orkhon river located within the boundaries of today's Mongolia were deciphered by Danish linguist Wilhelm Thomsen. In the inscriptions written with Runic letters, Thomsen was successful for being able to read the word "tengri" first and afterwards by reading all of the writings, he introduced the inscriptions to the world. Primarily, Cuveynî who was a historian from Ilkhanate era mentioned about the existence of these inscriptions, in his work titled Târîh-i Cihângüşâ (Çevirmen Notu: Bu eser daha sonra İngilizceye "The History of the World Conqueror" adıyla çevrimiştir.). Yolluq Tiqin who was one of the members of the ruler family scribed these inscriptions. The language and expression in the inscriptions indicates that Turkish is a developed language and began to be used as written so long before these inscriptions. In these works it is seen that also informations are given regarding Turkish state tradition and also a self-criticism is done by narrating the Kagan's addressing to his people and the reasons of the nationwide captivity after a prevailed battle. In these inscriptions that are among the masterpieces of Turkish working language, many messages are located which must be evaluated in many aspects. The social reasons of Chinese captivity, moving away from the self, the results of not obeying to the commandments of the Kagan were explained explicitly from the own narratings of Bilge Khaqan and Tonyuquq. In this study the messages situated in Gokturk inscriptions were evaluated in terms of teaching principles and methods used nowadays and the contribution to the utilization more effectively from those masterpieces was aimed in the lessons of Teaching Principles and Methods and Special Teaching Methods that are taught in Turkish Language and Literature and Turkish Education Departments

PDF

___

Atsız, H., N. (1997). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: İrfan Yayınevi.
Batur, Z., Yıldırım, G. (2013). Orhun Yazıtlarında Anlama ve Anlatma Becerileri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/4, Spring 2013, p. 313-333.
Bilen, M. (2006). Plandan Uygulamaya Öğretim. Ankara: Anı Yayıncılık.
Doğanay, A. (2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Adana: PegemA Yayıncılık.
Duman, B. (2013). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
Eginün, İ. (2010). Orhun Yazıtları: Besleyici Güç. III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, 26-29 Mayıs, 2010, Bildiriler Kitabı, 1. Cilt. s. 341-346.
Ercilasun, A., B. (2004). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Ergin, M. (1988). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Kardaş, M., N., İL, İ. (2015). Orhun Abidelerinin Türkçe Öğretiminde Değer Aktarımı Açısından Önemi I: Tonyukuk Abidesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching ISSN: 2198 – 4999, Mannheim – GERMANY Volume 3/1 April, 2015, p. 273-287
Kardaş, M., (2015). Orhun Abidelerinin Türkçe Öğretiminde Değer Aktarımı Bakımından Önemi II: Kül Tigin Abidesi. KSBD, Hüseyin Hüsnü Tekışık Özel Sayısı (Cilt 1) İlkbahar 2015, y. 7, s. 133-149.
Kardaş, M., (2015). Orhun Abidelerinin Türkçe Öğretiminde Değer Aktarımı Bakımından Önemi III: Bilge Kağan Abidesi. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies Yıl: 2, Sayı: 2, Mart 2015, s. 55-70
Küçük, M., Yangın, S. (2012). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
MEB, (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Programı, Ankara.
Mert, O., Alyılmaz, S., Bay, Akbaba, S. (2009) Orhun Yazıtlarındaki Toplumsal Değerlerin Öretmen Adayları Tarafından Algılanma Düzeyi Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar DergisiThe Journal of International Social ResearchVolume 2 / 9 Fall 2009.
Ocak, G. (2014). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Orhan, S., Gedik, M., Bulut M. (2012) Orhun Abideleri İle Gençliğe Hitabe’nin Sundukları Mesajlar Açısından Mukayesesi Üzerine Bir İnceleme. The Journal Of Academic Social Science Studies Volume 5 Issue 8, P. 907-915. December 2012.
Özbay, M. (2006). Türkçe Özel Öğretim Yöntemleri I. Ankara: Öncü Kitap.
Özkan, M. (1999). Tarih İçinde Türk Dili. İstanbul: Filiz Kitabevi.
Öztürk, A. (2001). Ötüken Türk Kitabeleri. Ankara: MEB. Yayınları.
Şenocak, E. (2001). Göktürk Yazıtlarında Türk Halk Edebiyatı Unsurları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal Of Social Science Cilt: 11 Sayı: 2, s. 165-176.
Tanrıöğen, A. Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara 2012: Anı Yayıncılık.
TDK, (2005). Türkçe Sözlük, Ankara.
Tezcan, M. (1999). Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Şafak Matbaacılık Ltd. Şti.
Türkmen, F. (2013). Kök-Türk Âbidelerinde Millî Kimlik Hassasiyeti. Millî Folklor, 2013, Yıl 25, Sayı 97, s. 31-38.
Ünalan, S., Öztürk, H. (2008). İslamiyet’ten Önce Türkler’de Eğitim ve Öğretim. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13:2, s.89–109.
Yanpar Yelken, T., Akay, C. (2015). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.