GELENEKSEL NİĞDE EVLERİ GİRİŞ DÜZENLEMELERİ

Bu çalışmanın amacı, Niğde geleneksel konut mimarisinin giriş düzenlemelerini gruplandırmak, cephe düzenlemesi içindeki yerini belirlemek, Niğde ve çevresindeki bölgede oluşan ortak bezeme anlayışı içinde değerlendirmektir. Bunun için öncelikle yapıların ana girişlerinin, yapıların hangi bölümünde yer aldığı ve neye göre bu konumun seçildiği belirlenmiştir. Daha sonra ise konutların giriş düzenlemeleri, "yapıya doğrudan girişin sağlandığı düzenlemeler" ve "avlu- bahçe girişleri" olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Niğde geleneksel konutlarındaki giriş düzenlemeleri, anıtsal kapı geleneği içinde yer alan ve ev sahibinin zenginliğini, yaşam tarzını, inancını vb. gösteren bir mimari elamandır. Konutların bahçe ve avlu girişleri, günlük ihtiyaçların karşılanmasında kolaylık sağlamak için genellikle çift kanatlıdır ve boyutu buna göre ayarlanmıştır. Giriş düzenlemelerinde en dikkati çeken unsur, doğrudan yapıya geçişi sağlıyorsa, üst kısmında, giriş holünü (taşlığı) aydınlatacak bir pencerenin yer alması; avlu, bahçe ya da avlumsu bahçeye açılıyorsa, üstte alınlık tarzı bir üçgen kısmın bulunduğu ve bunun hemen altında tepeden aşağıya, sağ ve sola doğru akışı sağlayan, geometrik formlu, profillendirilmiş taş silmeli bir düzenlemenin bulunmasıdır. Yapıyı, dolayısıyla ev halkının günlük yaşamanı, sokaktan ayıran yüksek duvarların ortasında beliren bu düzenlemeler, zemin kat seviyesinde yapının anıtsallığının ve güzelliğinin bir simgesi olarak ilk dikkati çeken unsurdur. Niğde geleneksel konutları, içinde değerlendirildiği, taş malzemenin ustaca kullanıldığı Türk konut geleneğine uygun bir anlayışa sahiptir. Özellikle Kapadokya bölgesi konut mimarisiyle büyük benzerlik göstermektedir. Konut giriş düzenlemeleri küçük farklılıklar dışında bu yörede aynı şekildedir ve ortak bir beğeninin ürünüdür. Bu beğeni yaklaşık 18 yüzyıldan başlayarak 20 yüzyılın ilk yarısına kadar olan süreçte inşa edilen diğer yapılarda da tekrarlanmış ve ortak bir ifadenin kanıtı olarak günümüze ulaşmıştır

TRADITIONAL NIGDE HOUSES ENTRANCE ARRANGEMENTS

The aim of this study is to group the entrance arrangements of traditional Niğde architecture, to define its place in the side arrangement, and to evaluate within the common ornament understanding occurring in the region in Niğde and its surroundings. For this, it was determined that in which section of the structures the main entrances stand and according to what this place is chosen. Then, the entrance arrangements of the houses were divided into two groups as “arrangements enabling direct entrance to the structure” and “yard-garden entrances”. Entrance arrangements in Niğde traditional houses are architectural elements that are included in the monumental gate tradition and they show the wealth, life style, belief etc. of the house owner. Garden and yard entrances of the houses are generally dipterous to facilitate meeting daily needs and dimensions are arranged according to this. The most notable factor in the entrance arrangements is that, if the door enables direct entrance to the structure, there is a window to enlighten the entrance hall (stony place) in the upper part and if the door is opened to a yard, garden or an yard like garden, there is a geometrically formed, profiled rubbed arrangement to enable the flow from top to bottom and to right and left right under the fronton like triangle window. These arrangements in the middle of the high walls separating the structure, thus the daily life of family are the first notable factors as symbols of being monumental and beauty of the structure at the basement level.Niğde traditional houses have an understanding in accordance with the Turkish house architecture, in which the Stone material is used masterfully. It particularly shows great similarity with the Cappadocia arrangements are similar in this region apart from small differences and they are the product of a shared admiration. This admiration was repeated in other structures starting from 18th century to the first half of 20th century and it reached our day as the proof of a shared expression

___

  • ALTUNER, Huriye (1999), Niğde Evleri, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
  • BEKTAŞ, Cengiz (1996), Türk Evi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • ÇAKIROĞLU, N. (1952), Kayseri Evleri, İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
  • DEMİRCİ, Doğan (2009), “Geleneksel Isparta Evlerinde Giriş Düzenlemeleri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, Sayı:20, ss.187-202.
  • ELDEM, Sedad Hakkı (1993), “Türk Evi”, Türkiye Tarihi Evleri Koruma Derneği Kültür Yayınları, 1, s.17-22.
  • ESMER, M. Ali (1992), Avanos’un Eski Türk Evleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • İMAMOĞLU, Vacit (1992), Geleneksel Kayseri Evleri, Ankara: Türkiye Halk Bankası Yayınları.
  • İMAMOĞLU, Vacit (2010). Gesi Evleri, Ankara: Aydoğdu Ofset Matbaacılık Ambalaj (Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Hizmeti).
  • KUBAN, Doğan (1995), Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
  • ÖZKARCI, Mehmet (2001). Niğde’de Türk Mimarisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • TALİ, Şerife (2008), “Germir Evlerinin Giriş Kapı Tasarımları Üzerine Tipolojik Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 21, s.165-185.
  • UZUNÇARŞILI, İ. H. (1969), Anadolu Beylikleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.