g'li DAMAK /?/'Sİ VE BUNUN ARDAHAN YERLİ ŞİVESİNDE ÇÖZÜLMESİ ÜZERİNE

Runik harfli metinlerde H biçiminde ve F biçiminde işaretlenen iki tane damak /n/'si vardır. Ülkemizde çok yaygın bir adlandırma ile H biçiminde işaretlenen bu sese nazal /n/ denmektedir. Oysa sadece bu ses değil, dilimizde /n/, /?/, /ñ/, /m/ gibi seslerin hepsi nazal sestir. Hepsinin boğumlanması genizden olmaktadır. Öyleyse yaygın ama eksik olan bu adlandırmanın yerine bu sesleri tam olarak karşılayan bir adlandırma yapılması hem bu seslerin fonetik değerini tam olarak vermede, hem de Köktürkçedeki iki damak /n/'sini birbirinden ayırmada önemlidir. Bundan dolayı çalışmamızda H biçiminde işaretlenen sese g'li damak /?/'si ve F biçiminde işaretlenen sese de y'li damak /ñ/'si denilmiştir. Birbirlerinden farklı olan bu seslerin transkripsiyonda ayrılması için de H biçiminde işaretlenen sesin /?/ şeklinde, F biçiminde işaretlenen sesin de /ñ/ şeklinde gösterilmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. Ayrıca bu iki damak /n/'sinin de gerek tarihi lehçelerde gerekse çağdaş lehçelerde çeşitli dalgalanmalar gösterdiği bilinmektedir. Özellikle g'li damak /?/'sinde bu dalgalanma daha fazla görülmektedir. Runik harfli metinlerden itibaren /?/ sesinin /g/ ve /n/ sesine dalgalandığı bilinmektedir. Bu konuda şimdiye kadar yazılan kitaplarda ve makalelerde, bu dalgalanma fonetik değişim, morfolojik olay, imla meselesi ya da ağız özelliği gibi değerlendirilmiştir. Çalışmamızda şimdiye kadar bu konu üzerine yapılan değerlendirmeler verildikten sonra, dalgalanmanın nedenleri tartışılmıştır. Yine çalışmamızda Ardahan yerli şivesinde bu sesin /ng/ biçiminde çözüldüğü yörede yaptığım kelime derlemelerinde tespit edilmiştir. Yine yazımızda bu çözülmenin örnekleri de verilmiştir.

WITH /g/ PALATAL /?/ AND IT'S AT ARDAHAN DOMESTIC DIALECT UPON DECOMPOSITION

Runic letters in text H and F format tehere is two palatal /n/. In our country, with a very common naming H format nasal /n/. However, not only these sounds, our language /n/, /m/, /?/, / ñ/ etc. nasal sounds like all is sound. All of the nasal articulation is. So instead of naming common but it is missing this sounds exactly done a naming meets both of these voices to provide the exact phonetic values as well as the two palate Köktürkçe /n/ separation from each other is also important. Therefore, in our study H mark in the form of audio g'li palate /n/, F marked sound is also marked in capital palate /ñ/ we said. In these sounds are different from each other for separating transcriptionH still marked in the sound /?/ as, F also marked in the sound /ñ/ has been emphasized that the form should be displayed. In addition, this two-palate /n/ sounds should also polish a variety of historic and contemporary dialects are known to fluctuate. In particular with g palate /n/, since these fluctuations are more frequent. The runic text of the letter from the /?/ sound /g/ and /n/ sound is known to fluctuate. Ever written on this subject in books and articles, these fluctuations phonetic change, morphological events, such as property or in oral spelling issues are evaluated. In our study, the assessments made so far on this issue, after giving the causes of volatility is discussed. Again, in our study, this Ardahan native accent sound /ng/ dissolved form has been detected in the compilation I made in the region. Examples are given in this dissolution.

PDF

___

AĞCA, Ferruh, "Eski Türkçe Metinlerde /?/ ~ /g/ Değişkenliği Üzerine", Türkbilig, sayfa: 69-82, Ankara, 2012.
ARAT, Reşid Rahmeti, Atabetü'l-Hakayık, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2006.
ARAT, Reşid Rahmeti, Eski Türk Şiiri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
ARAT, Reşid Rahmeti, Kutadgu Bilig (Çeviri), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1959.
ARAT, Reşid Rahmeti, Kutadgu Bilig I (Metin), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
ARAT, Reşid Rahmeti, Türkische Turfan-Texte VI, SPAW, 93-192, Berlin, 1934.
ASMUSSEN, Jes P., X u ?stv?n?ft Studies in Manichaeism, Prostant Apud Munksgaard, Copenhagen, 1965.
ATALAY, Besim, Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi, c: I, II, III, IV, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
CLAUSON, Sır Gerhard, Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford the Clarendon Press, London, 1972.
ÇAĞATAY, Saadet, "Türkçede ñ ~ ? Sesine Dair", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1954.
ERASLAN, Kemal, Osman Fikri Sertkaya, Nuri Yüce, Kutadgu Bilig III (İndeks), Türk Kültürünü Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 1979.
ERCİLASUN, Ahmet Bican, Kars İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2002.
ERDAL, Marcel, A Grammer of Old Turkic, Brill Leiden-Boston, 2004.
ERDEM, Mehmet Dursun, "Ağız Sözlüğü Üzerine", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/95 Fall, p. 95- 102, Ankara, 2013.
GENG, Shih-Min, Hans-Joachim Klimkeit, Jens Peter Laut, Eine Buddhistische Apokalypse, Die Höllenkapitel (20-25), und die Sclu?kapitel (26-27) der Hami-Handschrift der alttürkischen Maitrisimit, Unter Einbeziehung von Manuskriptteilen des Textes aus Sä?im und Murtu, Abhandlungen Der Nordrhein-Westfälischen Akademie der Wissenschaften, Westdeutscher Verlag, 1988.
GÖKÇÜR, Engin, "Azerbaycan Türkçesi ile Doğu Anadolu Ağızlarındaki Ortaklıklar Üzerine", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, volume: 7/4, Fall, p. 1801-1824, Ankara, 2012.
GÜLER, Metin, "Türkiye'deki İl ve İlçe Ağızları Üzerine Yapılan Lisansüstü Çalışmalarla İlgili Bir Değerlendirme", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, volume: 7/4, Fall, p. 1835-1861, Ankara, 2012.
KARA, Georg, Peter Zieme, Fragmenta Tantricher Werkein Uigurischer Übersetzung, Berlin: Akademie Verlag (Scriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients-Berliner Turfantexte VII, 1976.
KARAAĞAÇ, Günay, Türkçenin Ses Bilgisi, Kesit Yayınları, İstanbul, 2010.
KARAHAN, Leyla, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1996.
KAYA, Ceval, Uygurca Altun Yaruk, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
KORKMAZ, Feryal, "Runik Harfli Türk yazıtlarında /ng/ Ünsüzü üzerine", Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, cilt/sayı: XLVIII, İstanbul, 2013.
NADELYAYEV, V. M, D. M. Nasilov, S. P. TENİŞEV, A. M. Şçerbak, Drevnetyurskiy Slovar, Leningrad: Izdatel'stvo Nauka, 1969.
ORKUN, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1936, 1938, 1940, 1941.
ÖLMEZ, Mehmet, "Eski Türk yazıtlarının Yeni Bir Yayımı Nasıl Olmalıdır", I. Uluslararası Uzak Doğudan Ön Asya'ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni, Afyonkarahisar, 2009.
RACHMATI (Rahmeti) Arat, Gabdul Raşid, Zur Heilkunde der Uiguren (I), Berlin, (Aus: SPAW. Phil-hist KI: 23: 451-473, 1930.
RÄSÄNEN, Marttı, Versuch eines Etymologıschen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki, 1969.
RÖHNBORN, Klaus, Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der Vorislamischen Türkischen Texte aus Zentralasien 1-6, Franz Steiner Verlag GMBH-Wiesbaden, 1977.
TEKİN, Şinasi, Maitrisimit nom Bitig, Berliner Turfantexte IX, Berlin, 2891980.
TEKİN, Talat, Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dili Araştırmaları Dizisi, Ankara, 2000.
TEKİN, Talat, Orhon Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2008.
USER, Hatice Şirin, Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Kömen Yayınları, Konya, 2009.