DİL ETKİLEŞİMİ VE MAKEDONYA TÜRKLERİNİN YAZI DİLİNDE ÇEKİMSİZ FİİLLER ÜZERİNE

19. yüzyılın sonları, Türk dilinin Balkan dilleri üzerine etkisinin en üst kerteye ulaştığı dönem olarak sayılabildiği gibi, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşü nedeniyle bu zaman parçası, Türk dilinin etkisinin azalmaya başladığı zaman olarak da görülebilir. Bu dönemden sonra ters yönde bir etkinin başladığı, daha doğrusu birer Hint-Avrupa dili olan Balkan dillerinin, Balkan Türk ağızlarını etkilemeye başladığı söylenebilir. Türkçenin aleyhine işleyen bu etki, Balkan Türk ağızlarına, söz varlığından söz dizimine kadar birçok yabancı unsurun girmesine yol açmış ve neticede bu Türk ağızlarını Hint-Avrupa dillerinden olan Balkan dillerine yaklaştırırken, Türkiye Türkçesinden uzaklaştırmış ve tamiri zor olan sapmalara neden olmuştur. Böyle iki dillilik yada çok dillilik ortamı içinde gelişen Balkan Türk ağızlarında olagelen sapmalar, sadece konuşma dilinde kalmayıp yazı dilini de etkilemiştir. Bu çalışmada, Türkiye Türkçesi yazı dilinden her alanda farklılık gösteren Makedonya Türklerinin yazı dili ele alınmış ve dil etkileşiminin çekimsiz fiillerin kullanımında yarattığı değişmelere dikkat çekilmiştir. Bu amaçla, 1950-2003 yılları arasında Makedonya'nın başkenti olan Üsküp'te yayınlanan "Sevinç" dergisinin 648 sayısı taranmış ve Türkçede bulunmayan çok değişik cümle tiplerinin varolduğu tespit edilmiştir. Üç bölümden oluşan bu çalışmada, Makedonya Türklerinin yazı dilinde isim-fiillerin, sıfat-fiillerin ve zarf-fiillerin kullanılışları ele alınmış ve Makedonya Türklerinin, Makedonca, Arnavutça gibi HintAvrupa dillerinin etkisiyle, Türkçede fiil gruplarının sağladıkları ilişkileri başka kelime çeşitlerine yükleyerek, Türkçenin söz dizimine aykırı cümleler kurdukları görülmüştür. Taradığımız metinlerde, bazı cümle örneklerinde, fiilimsilerin kullanımdan düşmediği fakat bu kelime çeşitlerinin taşıdığı özelliklerin karıştırıldığı ve dolayısıyla cümlenin gerektirmediği yanlış fiilimsilerin kullanıldığı da dikkat çekmiştir. Mesela -dık/-duk ekli sıfat-fiiller bazan iyelik ve ad-durumu ekleri alarak adlaştıklarında adıl ve mastar niteliğinde kullanılırlar. Ad niteliği kazanarak kullanıldıkları cümlelerde türlü unsurların yerini tutarlar ve isim-fiiller gibi çekimli eylemlerin tamlayıcısı olurlar. İşte bu özelliklerinden dolayı Makedonya Türkleri bu sıfat-fiilleri, -ma,-me'li isim-fiillerin yerine kullanmışlardır. Makedonya Türklerinin yazı dilinde, fiilimsiler ile kurulan bazı tamlamalarda, tamlayan ve tamlanan unsurlar arasında ve genellikle fiilimsi ile cümlenin asıl fiili arasında uygunluk sağlanamadığından dolayı da belirli yanlışlar ortaya çıkmıştır. Bu çalışma esnasında fiilimsilerin kullanılışları ile ilgili karşılaşılan bu ve benzeri hatalar dışında, ses bilgisinden cümle bilgisine kadar her alanda birçok hatanın yapıldığı dikkat çekmiştir. Bu durum, Ahmet Günşen'in dediği gibi, Balkanlar coğrafyasında Türkçenin geleceğini endişeye düşürmektedir. Kanımızca, Türklerin yazı dillerinin ele alınması ve Türkiye Türkçesi yazı dili ile karşılaştırmalı çalışmaların yapılması, suni yollarla birbirinden ayrılmış olan Türk yazı dillerinin ortak bir temelde birleştirilmesinde büyük önem arz etmektedir.

LANGUAGE INFLUENCES ON NONFINITE VERBS IN THE WRITTEN LANGUAGE OF TURKS IN MACEDONIA

The influence of the Turkish language on other languages in the Balkans reached its peek at the end of 19th century. At that time the Turkish Empire started to withdraw from this region. Consequently, the influence of the Turkish language on the regional languages started to decrease. After that, the language influence was present in the opposite direction. The Balkan languages, which belong to the European language group, started to influence the language of the Balkan Turks. Of course, this influence was not in favor of the Turkish language. The alterations in the morphology and syntax of the Turkish language in the Balkan were getting it closer to the European languages, but at the same time were causing differences from the standard Turkish language. These differences were not limited only to the colloquial language. They also appeared in the written language of Turks in the multilingual environment of the Balkans. In this paper we have treated and analyzed the written language of the Turks in Macedonia, which manifests differences from the standard Turkish language, in terms of differences in phonetics, morphology and syntax. More specifically, we have treated the influence of the Macedonian and Albanian language on nonfinite verbs in the written language of the Turks in Macedonia. The paper is comprised of three sections in which infinitives, particles, gerunds aretreated. As a result of the language influences and of the insufficient knowledge of these word groups by the Turks in Macedonia, they are used incorrectly in their written language. The sentences in the written language of the Turks in Macedonia are similar to the European languages and are not in conformance with the standard Turkish language.

PDF

___

AHMET, OKTAY (2004). ????????????? ?? ???????? ?????? ?? ???????? - ??????????? ??????.????????? ????. ????????? ???????? "????? ???????", ??????.
AKALIN, ŞÜKRÜ H. (2009). Gaspıralı İsmail Beyin Dilde Birlik Ülküsünden Ortak İletişim Türkçesine. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırma Merkezi, 4517, 543-555.
AKAR, ALİ (2011). "Ağızlardaki (-dıklığın) Zarf-Fiil Ekinin Yapısı / Structure of Gerund Suffix (- dıklığın) in Dialects", TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Gürer Gülsevin Armağanı), Volume 6/1, Winter 2011, www.turkishstudies.net, DOI Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1882, p. 305-309
BRENDEMOEN, BERNT (2008). "Anadolu Ağızlarındaki Sözdizimi Üzerine Bir Not / A Note on Syntax in Anatolian Dialect", TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Türkiye Turkish Dialects), Volume 3/3, Spring 2008, www.turkishstudies.net, DOI Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.336, p. 166-175
DEMİR, NURETTİN (2003). Kıbrıs Ağzı Üzerine Çeşitlemeler. Türk Dili, 614/Şubat, 203-208.
ECKMANN, JANOS (1960). Dinler (Makedonya) Türk Ağzı. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, Ankara: Türk Dil Kurumu, 189-204.
ECKMANN, JANOS (1962). Kumanova Türk Ağzı. Németh Armağanı. Ankara, 111-144.
GÜNŞEN, AHMET (2010). "Rumeli Ağızlarının Söz Dizimi Üzerine-I (Makedonya ve Kosova
Türk Ağızları Örneği) / On Syntax of Rumelian Dialects-I (The Example of Macedonian and Kosovan Turk Dialects)", TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (-Eski Oğuz Türkçesi- Prof. Dr. Zeynep KORKMAZ Adına), Volume 5/1, Winter 2010, www.turkishstudies.net, DOI Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1267, p. 462-490
GÜLSEVİN, GÜRER (2009). "Rumeli Türkçesi Çerçevesinde Türk ve Balkan Dillerinin Etkileşimi / On the Mutual Interaction of Turkish and Balkan Languages in the Rumelia Region", TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Ahmet Buran Armağanı), Volume 4/8, Fall 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.937, p. 48-64
HASAN, HAMDİ (1995). Kocacık (Makedonya) Ağzının Özellikleri. Sesler, Üsküp, 297.
İBRAHİM, NAZIM (1997). Vrapçişte ve Çevresi Türk Ağzı (Makedonya). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü-Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Yeni Türk Dili), Ankara.
KAKUK, SUZANNE (1972). Le Dialecte Turc D'ohrid En Macedoine. Acta Orientalia Hungarica, 26, 227-282.
KARAHAN, LEYLA (2007). Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırma Merkezi, 791, 9-18. KATONA, LAJOS K. (1969). Le Dialecte Turc de la Macédoine de L'ouest. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara: TDK, 57-194.
KORKMAZ, ZEYNEP (2005). Türk dünyası ve ortak yazı dili konusu. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırma Merkezi, 216, 189-197.
NÉMETH, GYULA (1983). Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1980-1981, 113-167.
WEINREICH, URIEL (1953). Languages in Contact. New York. 1953, 1.
YILDIRIM, ALİ & ŞİMŞEK, HASAN (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri.
????????, ?. ?. (1873). ?????? ?? ?????? ??????: I. ??????-???????? - II. ????????- ????????? -III. ?????? - IV. ?????. ???????. ??????? ??????????. ????????, ?. ?. (1875). ?????? ?? ??? ??????: ?. ?????????? - ???????? -?????? (Lugat Üç Lisaniden: Misniymance - Arnaudçes ve S. Makedonluces) - ????? II, ???????: ??????? ??????????.