Eski Türkçe ile Türkiye Türkçesinde edilgenliğin karşılaştırmalı olay durumları görünümü

Bu çalışmada, Eski Türkçe ile günümüz Türkiye Türkçesinde edilgenlik, İşlevsel Dilbilgisi modelinin olay durumları kavramı etrafında karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Türkçenin incelenen dönemlerinde, edilgenliğin, [+denetleme] olay durumlarının [-denetleme] olarak değiştiği işlevsel bir süreci içerdiği görülmüştür. Bu değişim olay durumlarının [±bitmişlik] alt değiştirgenini; Konum, Hareket, Başarı ve Etkinlik türlerini de kapsamaktadır. [+denetleme] özelliğinin [-denetleme control] özelliğine değişimi, önvarsayım; Konum olay durumları türünün Durum, Hareket türünün Süreç, Başarı türünün Değişim olarak değişimi ise, edilgenleştirmenin durumsallaştırma işleviyle açıklanmıştır. Bütünceden ortaya çıkan bir başka bulguysa, edilgenleştirme sürecine katılan eylemlerin genellikle [-deneyimleme] özelliğini taşımalarıdır. Eski Türkçe ile günümüz Türkiye Türkçesinde edilgen kullanım yaygın olarak, belirtme veya yalın durum biçimbirimini alan ve Erek anlambilimsel rolü yüklenebilen yüklemlerden oluşmaktadır.

The appearance of passive State of Affairs in Old Turkic and Modern Turkish

In this article, passivisation in Old Turkic and Modern Turkish, comparatively is studied within the framework of term-State of Affairs in Functional Grammar. In the eras that are examined in Turkish, It is seen that passivisation, spans a process where the [+control] feature in the State of Affairs designated by the predicate frames turns into [-control]. This change includes the [±telic] subtype and Position, Action, Accomplishment and Activity. The change of feature [+control] turn into [-control] as Presumption; the type of Position State of Affair as State, the Action type as Process and the change of the Accomplishment type as Change are also explained by stativization function of passivisation. Another finding from the corpus is that, the verbs that are passivised generally has the [-experience] feature. In Old Turkic and Modern Turkish, passive utterance commonly occurs in the verbs that take the accusative case or absolute case morpheme and have the sementic role of Goal.

PDF

___

DEMİRCAN, Ö. (2003). Türk Dilinde Çatı, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
DİK, S. C. (1978). Functional Grammar, Amsterdam, New York, Oxford: North-Holland Publishing Company.
DİK, Simon C. (1989). The Theory of Functional Gramar (Part I: The Structure of the Clause), Dotrech: Foris.
ERDEM, M. (2000). Historical Development of Reflexive, Reciprocal, Causative and Passive in Turkish, Yayınlanmamış doktora tezi. Manchester University.
ERGİN, M. (1993). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak yayınları.
GABAIN, A. V. (1995). Eski Türkçenin Grameri (çev. Mehmet Akalın), Ankara: TDK.
GENCAN, T. N. (2001). Dilbilgisi, İstanbul: Ayraç Yayın Evi.
SCHAAIK, G. v. (2001). “„İşlevsel Dilbilgisi‟ Nedir?”, The Bosphorus Papers Studies in Turkish Grammar. İstanbul: Boğaziçi University Press.
TEKİN, T. (2003). Orhon Türkçesi Grameri, İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9.
TEKİN, T. ve ÖLMEZ, M. (1999). Türk Dilleri (Giriş), İstanbul: Simurg Yayınevi.
TİMURTAŞ, Faruk K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi (XV. Yüzyıl: Gramer-Metin-Sözlük), İstanbul: Enderun Kitabevi.
AROONMANAKON, W. (2006). Corpus Linguistics, http://www.tcllab.org/events/uploads/Corpus%20Linguistics.pdf (30 Temmuz 2007) KLOTZ, M. (2002). Corpus Linguistics, http://www.schuderer.net/cl_full07.pdf (30 Temmuz 2007)
MOİRON, B. V. (2007). Corpus Linguistics, http://www.let.rug.nl/~begona/CL/l1_cl.pdf (30 Temmuz 2007) Bütünce Kaynakları
DER, A. (2007). Büyük Tuzak, İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
ERTUNA, Ö. (2007). Gezdiklerim Gördüklerim Görüşlerim, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
GEZGİN, D. (2007). Hayvan Mitosları, İstanbul: Sel Yayıncılık.
GÜRALP, Ş. (2007). Kuruluş Savaşı‟nın İçyüzü, İstanbul: Güncel Yayıncılık.
HAMILTON, J. R. (1998). İyi ve Kötü Prens Öyküsü (çeviren Vedat Köken), Ankara: TDK.
TEKİN, T. (1998). Orhon Yazıtları (Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk), İstanbul: Simurg Yayınevi.