Eski Oğuz Türkçesinde tıp dilinin oluşumu ve özellikleri

Özel diller, toplumda bireyin içinde bulunduğu sınıfa, yaşa, özellikle de mesleğe göre şekillenen dillerdir. Daha çok terimler, alıntı kullanımlar ve bilgin sözcüklerine dayanması bakımından özel diller içerisinde en dikkat çekici olanları hiç şüphesiz meslek dilleridir. Eski Oğuz Türkçesi ve onun devamı olan Osmanlı Türkçesi eserlerinin de özel diller açısından değerlendirilmesi bahse konu dönemlerin dil kullanımı üzerine ilginç sonuçlar verebilir. Bu çalışmada 14. ve 15. yüzyıllarda kaleme alınmış telif ve tercüme ilk tıp metinleri ışığında Eski Oğuz Türkçesi bünyesinde şekillenen tıp dili ve özellikleri üzerine tespit ve değerlendirmeler yapılacaktır.

The formation and characteristics of medical language in old Oghuz Turkish

Exclusive language are the languages which are shaped according to the class, age and particularly profession of an individual in certain societies. It is of no doubt that amidst exclusive languages, language of profession is the one that attracts utmost attention since it is mostly based on terms, quotes and wise words. An evaluation of Ottoman Turkish works that succeeds Old Oghuz Turkish within the context of exclusive languages might reveal some interesting findings concerning the use of language in particular periods. Under the light of original medical compilations and translations written in the 14th and 15th centuries, present study shall make deductions and evaluations about medical language and its characteristics that were shaped within the body of Old Oghuz Turkish.

PDF

___

AKSAN, Doğan (1961), “Anlam Alışverişi Olayları ve Türkçe” TDAY Belleten, s.207-273.
AKSAN, Doğan (2007), Her Yönüyle Dil - Ana Çizgileriyle Dilbilim, TDK yay. Ankara.
BANGUOĞLU, Tahsin (1995), Türkçenin Grameri, TDK yay. Büyük Türkçe Sözlük, TDK Genel Ağ (http://tdkterim.gov.tr/bts/)
CANPOLAT, Mustafa - Zafer ÖNLER (200), Edviye-i Müfrede, Metin-Sözlük, TDK, Ankara.
CEMİLOĞLU, İsmet (1994), Dede Korkut Hikâyeleri Üzerinde Söz Dizimi Bakımından Bir İnceleme, TDK yay. Ankara.
ÇAĞATAY, Saadet (1963), “Türkçede ki _____ erki”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1963, s.245 – 250.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1995), Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
DOĞAN, Şaban (2008), “14. – 15. Yüzyıl Tıp Metinlerinde Söz Dizimi Aykırılıkları”, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Ankara, 20-25 Ekim 2008.
DOĞAN, Şaban (2009), Terceme-i Akrabâdîn – Sabuncuoğlu Şerefeddin (Giriş – İnceleme – Metin - Dizinler), (Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, basılmamış doktora tezi)
DUMAN, Musa (2008), “Eski Türkiye Türkçesi Devresinde –lA Ekli Zarfların Kullanımı Üzerine”, Turkish Studies, Volume 3/3, p. 345-355, Spring 2008.
ELBİR, Zekiye Gül (2000), Gâyetü’l Beyân fî Tedbiri Bedeni’l-İnsan, Salih bin Nasrullah (Giriş - İnceleme - Metin - Dizin), (Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, basılmamış doktora tezi)
ERDAĞI, Binnur (2000), Tuhfe-i Mübârizî – Hekim Bereket (İnceleme - Metin - Sözlük), Ankara, (Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, basılmamış doktora tezi)
ERGİN, Muharrem (1993), Türk Dil Bilgisi, Bayrak yay. İstanbul.
ERGİN, Muharrem (1997), Ergin Muharrem, Dede Korkut Kitabı II (İndeks - Gramer), TDK yay. Ankara.
GABAİN, A. Von (2003), Eski Türkçenin Grameri (Çeviren: Mehmet Akalın) TDK yay. Ankara.
GÜLSEVİN, Gürer (1990), Türkçede -SA Şart Gerundiumu Üzerine, Türk Dili, Sayı 467, s. 276 – 279, Kasım 1990.
GÜLSEVİN, Gürer - Erdoğan BOZ (2004), Eski Anadolu Türkçesi, Gazi Kitabevi yay. Ankara.
GÜVEN, Meriç (2009), Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Tıp Yazmalarındaki Türkçe Organ Adları Üzerine Bir İnceleme, Türklük Bilimi Araştırmaları, 26. Sayı, s. 109-141, Niğde, Güz-2009.
KARAAĞAÇ, Günay (2009a), Karaağaç Günay, Dil Tarih ve İnsan, Kesit yay. İstanbul.
KARAAĞAÇ, Günay (2009b), Karaağaç Günay, Türkçenin Söz Dizimi, Kesit yay. İstanbul.
KARAHAN, Leyla (1994), -sa –se Eki Hakkında, Türk Dili, Sayı 516, s. 471-474, Aralık.
KARAHAN, Leyla (2004), Türkçede Söz Dizimi, Akçağ yay. Ankara.
KARAHAN, Leyla (2006), Eski Anadolu Türkçesinin Kuruluşunda Yazı Dili Ağız İlişkisi, Turkish Studies, Volume 1/1, p. 1-12, Summer 2006.
KORKMAZ, Zeynep (2007), Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK yay. Ankara.
KRAMER, Samuel Noah (2009), Tarih Sümerde Başlar (Çev. Hamide Koyukan), “İlk İlaç Formülleri Kitabı” s.86-91, Kabalcı yay. İstanbul.
KÜÇÜKER, Paki (1994), Yâdigâr-ı İbni Şerif (İnceleme - Metin - Dizin), Elazığ. (Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, basılmamış doktora tezi).
Mütercim Âsım Efendi (2009), Burhân-ı Katı, (Haz. Mürsel Öztürk, Derya Örs), TDK. yay. Ankara.
ÖNLER, Zafer (1985), “Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Yazılmış İki Tıp Kitabında Yer Alan Sağlık Bilgisi Terimleri” Belleten TDK yay. s.89-130. Ankara.
ÖNLER, Zafer (1990), Müntehâb-ı Şifâ I (Giriş - Metin), Hacı Paşa TDK yay. Ankara.
ÖNLER, Zafer (1998), “XIV-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinin Dili ve Söz Varlığı”, Kebikeç, Yıl: 3, S.6. s. 157-168, 1998.
ÖNLER, Zafer (1999), Müntehâb-ı Şifâ II (Sözlük), Hacı Paşa Simurg yay. İstanbul.
ÖNLER, Zafer (2004), “XIV.-XV. Yüzyıl Tıp Metinlerinde Türkçe Bitki Adları” Kebikeç, S.18, s.273-301.
ÖZÇELİK, Sadettin (2001), Kitâbü’l Mühimmât, AKM yay. Ankara.
ÖZTÜRK, Mürsel (2001), Farsça Dilbilgisi, Murat Kitabevi yay. Ankara 2001. Redhouse Sözlüğü Türkçe/Osmanlıca – İngilizce, Sev Matbaacılık ve Yayıncılık, İstanbul 1999.
RONAN, Colin A. (2005), Bilim Tarihi (Çev. Ekmeleddin İhsanoğlu, Feza Günergur), TÜBİTAK yay. Ankara.
SARI, Mevlüt (1982), El-Mevârid- Arapça – Türkçe Lûgat, İpek yay. İstanbul.
STEİNGASS, F. (2005) Persian – English Dictionary, Çağrı yay. İstanbul.
SÜVEREN, Kenan – İlter UZEL (1988), “İlk Türkçe Tıp Yazmalarına Genel Bir Bakış”, Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi, s.126-142, İstanbul.
ŞEHSUVAROĞLU, Bedi (1984), Türk Tıp Tarihi, Bursa.
TEKİN, Talat (2006), Orhon Yazıtları , TDK yay. Ankara.
ÜÇOKİ Necip (2004), Genel Dilbilim (Lengüistik), Multilingual yay. İstanbul.