Erzincan atasözlerinin coğrafi analizi

İnsanoğlu üzerinde yaşadığı mekân ile karşılıklı etkileşim halindedir. Bu etkileşim sürecinde çevresel şartlar insan hayatını çeşitli şekil ve boyutlarda etkilerken, insan da çevreyi değiştirmekte veya kendi yararına uygun hale getirmeye çalışmaktadır. Çevresel şartlar yüzyıllardır insanlar üzerinde beslenme kalıplarından giyimlerine, günlük davranış biçimlerinden yaşadıkları meskenlere, inanç biçimlerinden sanat ve kültürlerine kadar çok çeşitli yönlerden belirleyici olmaya devam etmektedir. Atasözleri de çoğunlukla çevre-insan etkileşimi sürecinde insanların tecrübeleri ile ortaya çıkardıkları maddi olmayan kültür belgeleridir. Doğruluğu toplumca kabul gören çeşitli tavsiye ya da mesajların işlendiği atasözlerinde temel hedef, hatırlamayı kolaylaştırma, kalıcılığı sağlama, dinleyici üzerinde etkili olma ve az sözle çok şey anlatmadır. Dünyanın hemen her yerinde kullanılan atasözlerinin bir kısmı evrensel özellikte tüm insanlara yönelik mesajlar içerirken, önemli bir kısmı ise yerele hitap etmektedir. İlk kullanılışları ve nesiller boyu aktarımları uzun gözlem ve deneyimlerle mümkündür. Bu gözlem ve deneyimler yağış, sıcaklık ve rüzgâr gibi bir iklim elemanı olabileceği gibi, dağ, tepe, ağaç, su veya bir doğa olayı ya da herhangi bir insan faaliyeti olabilmektedir. Atasözlerinden bir kısmında bahse konu olan olay doğrudan anlatılırken, çoğu zaman ifadede bir dip anlam söz konusudur. Çalışmamızda Erzincan ve çevresinde kullanılan atasözleri coğrafi özellik taşımalarına göre ele alınıp analiz edilmiştir.

Geographical analysis of proverbs of Erzincan

Human being is in interaction with the place on which he lives. This interaction appears, in the way that environmental conditions determine and direct human life, human gives his environment a shape and predispose it in favour of himself. Environmental conditions have long had a significant impacts on human varying from dietary forms to wearings, daily behavioral forms to habitats, beliefs forms to art and culture, in various way. Proverbs are non-materialistic cultural documents that human has brought out with his experiences in the course of interaction of human with his environment. In the proverbs, the truths of which are approved by society, in which recommendations and messages are processed, the main target is simplifying comprehension, keeping permanence, affecting listeners and telling more with less. The proverbs used in all over the world concist of universal messages for human, whereas a great part are limited to local. Initial usage and transfer through generations are possible with long observations and experiences. These observations and experiences may be weathering events such as rain, heat, wind or natural marks such as mountain, hill, tree, water, or a human activity. In some proverbs, while the event is told directly, there is a deep meaning in statement. In our study, the proverbs of Erzincan and its surroundings are analyzed as to their geographical features.

___

  • AKAN, H., ve d., 2008, Arat Dağı ve Çevresinde (Birecik, Şanlıurfa) Etnobotanik Bir Araştırma, Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. Dergisi 20 (1), Elazığ.
  • AKKAN, E., 1963, Erzincan Ovasının İklim Özellikleri, AÜDTCF Dergisi Sayı:XXI Ankara.
  • AKSOY, Ö. A., 1991, Atasözleri ve Değimler Sözlüğü I, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
  • AKSOY, Ö. A., 1991,, Atasözleri ve Değimler Sözlüğü II, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
  • ALBAYRAK, N., 1983, Folklorumuz Ve Erzincan, Ermat Matbaacılık, Erzincan.
  • ALKAYA, E., 2001, Tatar Türkçesindeki Dil Ve Söz İle İlgili Atasözleri Üzerine Bir Değerlendirme, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 11 Sayı: 2, Elazığ.
  • ALTUN, M., 2004, Türk Atasözleri Üzerine Sentaktik Bir İnceleme, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı 21, İstanbul.
  • BALLI, O., 1995, Her Yönüyle Kerer Köyü, İstanbul (ISBN 975-95850-0-6).
  • BAYRAKTAR, M., 1994, Kültürel Yönleri İle Anam Babam Erzincan, Aydoğdu Ofset Ankara.
  • Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Değimler, I-II, 2004, Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları, 279/331, Ankara.
  • DOĞANAY, H., 1999, Coğrafyaya Giriş, Çizgi Kitabevi, Konya.
  • GİRGİN, M., 2001, Neden Coğrafya Öğreniyoruz, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 5, Çizgi Kitabevi , Erzurum.
  • İliç Kaymakamlığı, 2001, Kuruçay’dan Karasuya İliç, İliç Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği Başkanlığı Yayınları, No: 1, İstanbul.
  • KARA R., 1997, Yöresel Kültürün Korunması, III. Erzincan Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, Erzincan.
  • Komisyon, 1998, Cumhuriyetin 75. Yılında Tercan, Ankara.
  • SAGLAM, M. Y., 2001, Atasözleri Ve Deyimlerde İmgelem, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 18 / Sayı: I, Ankara.
  • SARIÇİÇEK, F., 2004, Üzümlü Folkloru, Üzümlü (Cimin), Doğu Yayınları, Erzincan.
  • TOMBUL, M., 2007, Örneklerle Açıklamalı Erzincan Dil Sözlüğü, Erzincan Belediyesi Yayınları, Erzincan.
  • TÜMERTEKİN, E., ÖZGÜÇ N., 2002, Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekân, Çantay Kitabevi, İstanbul.
  • YASEN, S., 2006, Uygur Atasözleri A, E Maddeleri, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çağdaş Türk Lehçeleri Ve Edebiyatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • YAŞAR, O., YAŞAR F., 2007, Çanakkale Atasözleri Ve Coğrafi Analizi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi www.E-Sosder.Com, Kış -C.6.
  • YAZICI, H. ve d., 2005, Afyonkarahisar Atasözlerinin Coğrafi Analizi, Ulusal Coğrafya Kongresi, 2005, İstanbul.
  • YÜCEL, E., TÜLÜKOĞLU A., 2000, Gediz (Kütahya) Çevresinde Halk İlacı Olarak Kullanılan Bitkiler, Ekoloji, Cilt:9, Sayı:36, İzmir.