EDİRNEVÌ'NİN "LEVÁZIMÜ'L- ÓİKMET"İ VE KIBRIS'TA TIP KONULU YAZMA ESERLER*

Osmanlı kültür varlıkları arasında yazma eserlerin ayrı bir önemi vardır. Türk tarihine, kültürüne ve diline ışık tutmaları onları eşsiz birer kaynak durumuna getirmektedir. Edebî konularda yazılan yazma eserler edebiyat tarihi; matematik, astronomi, eczacılık, botanik, zooloji ve tıp konularında yazılanlar Türk bilim tarihi için zengin veriler içerir. Aynı eserler bahsedilen sahalara ait söz varlığını içerdiğinden Türk dili tarihi araştırmaları için de eşsiz birer kaynak konumundadır. Bu incelemenin konusunu 17. yüzyıla ait bir tıp kitabı oluşturmaktadır. Klasik tıp anlayışına göre yazılan Osmanlı tıp eserleri, bugünkü halk hekimliği uygulamalarının nereden kaynaklandığını göstermesiyle halk bilimi araştırmacılarını, söz varlığı ile Türk dili tarihi araştırmacılarını yakından ilgilendirmektedir. İncelemeye konu olan yazma, Mehmed b. Ahmed b. İbrahîm Edirnevî'nin yaptığı bir İbn-i Baytar çevirisidir. Levâzımü'l-hikmet adını taşıyan eser, Kıbrıs'ta Millî Arşiv ve Araştırma Dairesi'nde muhafaza edilmektedir. İki ayrı kopyası bulunan kitabın Kıbrıs'taki nüshası Kıbrıs Türkleri'nin halk sağlığıyla ilgili uygulamalarının kaynakları arasında yer almaktadır. Toplamda dört yüz elli varak olan ve klasik tıp anlayışına göre yazılan Levâzımü'l-hikmet, bu incelemeyle tanıtılmış, Edirnevì hakkında bilgi verilmiş ve diğer eserleri de aktarılmıştır. İnceleme sırasında eserin bölümleri üzerinde durulmuş, gerekli görülen hâllerde çeviri yazıyla aktarmalar yapılmıştır. Levâzımü'lhikmet'te baştan ayağa kadar insan bedeninde görülen hastalıklar ele alınmış ve tedavi şekilleri aktarılmıştır. Levâzımü'l-hikmet içerdiği verilerle, terminolojisiyle hem Kıbrıs Türk halk kültürüne hem de Türk tıp tarihine ışık tutacak kaynak eserlerden biridir.

EDİRNEVÎ'S "LEVÁZIMÜ'L- ÓİKMET" ANDMEDICAL MANUSCRIPTS IN CYPRUS

Manuscript of the Ottoman cultural heritage has a particular importance. Turkish history, culture and language, a unique source are required. Literary manuscripts written on issues of literary history, mathematics, astronomy, pharmacy, botany, zoology and medicine contains rich data on the history of science written in Turkish. Question of the existence of artifacts that are included in the same fields for the source is mentioned The subjectof this review, 17 century is a medical book. Medicalworks of the Ottoman Turkish language, folklore and historical researchprovides data. The subject of the research manuscript, Mehmed b.Ahmad b. İbraham Edirnevi's "Ibn al-Baytar" a translation. Levâzımü'lhikmet-namedmanuscript, the National Archives and ResearchDepartment of Cyprus has been maintained. There are two copies of themanuscript. Copies of the Turkish Cypriots in Cyprus provideinformation on public health.Four hundred fifty pages of this manuscript. Written by classicalmedicine. The article also introduced in other books Edirnevi's. Giveninformation about Edirnevi. Introduced in parts of the manuscript.Required sections were transcribed. Levâzımü'l-hikmet, describesdiseases and their treatment. As a result, Levâzımü'l-hikmet, both theTurkish Cypriot and the Turkish folk culture provides information onthe history of medicine.

___

  • ADIVAR Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim. Remzi Kitabevi,Gstanbul 1970.
  • ATUN Suna ve Bülent Fevzioğlu, "Kıbrıs Türk Halk Kültüründe Geçmişten Günümüze Halk Hekimliği",İnançlar Halk Hekimliği Kötü Sözler Kıbrıs Türk Kültürü Çalışmaları III,2002, s. 39-60.
  • BAYAT Ali Haydar, "İslam Öncesi Orta Asya Türk Dünyasında Tebabet",Türkler, Ankara, 2003,s. 808-829.
  • BURSALI MEHMED TAHGR, Osmanlı Müellifleri I-II-III ve Ahmed Remzi Akyürek Miftahu'l-Kütüb ve Esami-i Müellifin Fihristi, (Haz.: Mustafa Tatçı), Bizim Büro, Ankara2003.
  • ÇEVGKEL Nuri, "Kıbrıs Türkleri"nde Tebabet Geleneği ve Uygulamaları",Kıbrıs'ta Osmanlı Mirası, 2006,s. 258-288.
  • GABAİN Annemarie von,Eski Türkçenin Grameri,Çev. Mehmet Akalın, TDK, Ankara2000.
  • GÜMÜŞATAM Gürkan, Haza KitÀb u Hükema-yı Tertib-i Mualece Adlı Eser Üzerine Bir Dil İncelemesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2009.
  • PARLATIR Gsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, Ankara 2006.
  • PARMAKSIZOĞLU Gsmet (1964). Kıbrıs Sultan II. Mahmud Kütüphanesi, Ankara 1964.
  • ŞEŞEN Ramazan vd.,Kıbrıs İslâm Yazmaları Kataloğu, Gstanbul: İSAR, 1995.
  • ULUDAĞ Osman gevki,Beş Buçuk Asırlık Türk Tebabeti Tarihi,Haz.: Glter Uzel Kültür Bakanlığı, Ankara 1991.
  • ZÜLFGKAR-AYDIN Mükerrem Bedizel, "Osmanlı Tıbbında ,,Müfred Deva" Kullanımı ve ,,Müfredat" Eserlerinin Genel Özellikleri",Osmanlı Bilim Araştırmaları, VI/2 (2005),s. 299-315