EDEBÎ TÜR VE TARZ AÇISINDAN TEVBE-NÂMELER VE LEBÎB DİVANI’NDA YER ALAN TEVBE-NÂME ÖRNEĞİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Suç ve günah işlemek insanlığın bir gerçeğidir. Suçsuz bir dünya tahayyül etmek mümkündür, ancak bunun pratiği yoktur. Çünkü insanlık var olduğundan beri suç ve günah işlenmektedir. Dolayısıyla kısmen olarak mümkün olsa bile tamamen suç ve suçludan arındırılmış bir dünya neredeyse imkânsızdır. Bu nedenle olmalı ki, İslam dinî insanı, hiç suç işlemez bir varlık olarak görmemiş, aksine suç işlemenin insanî bir özellik olduğunu söylemiştir. İslam'a göre insan melek değildir, insan sorumlu ve iradesi olan bir varlıktır. Dolayısıyla suç işleme bir noktaya kadar doğal olarak görülmektedir. Aynı şekilde bütün ilahi dinlere göre insan, hem iyilik hem de kötülük yapma temayülüne sahip bir varlıktır. Buna bağlı olarak hemen her toplumda, hata yapan insanın hatasını anlayıp, bundan pişmanlık duyması halinde hatasının affedileceği inancı mevcuttur. Bu yüzden tövbe olgusu toplumlarda önemli bir yer teşkil eder. Görüldüğü gibi daha çok dinî bir kavram olan tövbe, Klâsik edebiyatta da bir edebî tarz ismi olarak karşımıza çıkmaktadır. İşlenmiş bir günah veya suçtan dolayı pişmanlık duyup, günahın bir daha işlenmeyeceğine dair verilen söz olarak tanımlanan tövbe, içeriği ve amacı gereğince insandan yaratıcıya yönelen bir durumun ifadesidir. Tevbe-nâme de günahların affı için Allah 'a yalvarmak amacıyla yazılmıştır. Bu çalışmada, edebî tür ve tarzlar üzerine kısa bir değerlendirme yapıldıktan sonra, Klâsik edebiyat sahasında yazılmış dinî tür ve tarzlar üzerinde durulmuştur. Dinî tarzlardan olan Tevbe-nâme hakkında bilgiler verilmiş, Lebîb divanında Tevbe-nâme özelliği taşıyan kaside çeşitli açılardan incelenerek, bu manzumeden hareketle Tevbe-nâme tarzının genel özellikleri tespit edilmeye çalışılmıştır

TEVBE-NÂME IN TERMS OF LITERARY GENRE AND LITERARY STYLE AND SOME CONSIDERATION ON THE TEVBE-NÂME IN THE LEBÎB DIVAN

Committing an illegal act and sins are the realities of human being. Envisaging an innocent world is possible but there isn’t any practice about it. Because mankind has been used to commit and sin since the beginning. So even it’s partly possible a world is completely without crime and criminal it’s nearly impossible. According to Islamic religion humankind is not an existence that doesn’t commit contrary it said committing is a specialty of humankind. According to Islamic religion humans aren’t angels, human is an existence that takes responsibility and has will. So committing is observed as normal until a point. Likewise according to all Abrahamic religions human has favor propensity and malefaction propensity. Therefore, it’s available that if someone makes mistake and then understand what they did and regrets because of it they believe that their mistake will be forgiven. So repentance fact takes an important place in societies. As it seen that the repentance is most likely a religious notion, confronts as a literary style in Classical Literature. The repentance that identified as giving promises not to make the same mistake and sins again and it’s status’ expression of facing from human to God as it’s purpose. Tevbe-nâme was written to begging God for mercy on sins. In this work, insisted on religious genres and styles in the field of Classical literature after a little consideration on literary genre and styles. Information was given about Tevbe-nâme in religious styles, based on this poem it’s tried to define the general features of Tevbenâme style by analyzing the ode that has the features of Tevbe-nâme in different perspectives in the Lebîb divan

PDF

___

AÇA, Mehmet vd. (2011). BaĢlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve ġekil Bilgisi, Kriter Yayınları: Ġstanbul.
AKKUŞ, Metin (2000). “Osmanlı Kültürünün Tanıtılmasında Edebî Türlerin Önemi.” A. Ü. Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı:14, s. 71-77.
AKKUŞ, Metin (2007). Klâsik Türk ġiirinin Anlam Dünyası, Edebî Türler ve Tarzlar. Fenomen Yayınları: Erzurum.
AKKUŞ, Metin (2009). “ġeyh Galib‟in Anlam Dünyası: HüsnüaĢk‟ta Edebî Türler ve Tarzlar”. Turkısh Studies, Volume 4 Issue 7, s. 97-112.
ALPAYDIN, Bilal (2007). Refî„-i Kâlâyî Dîvânı (Ġnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Ġstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ġstanbul.
ARSLAN, Mustafa (2006). Muhyî, Hayatı, Edebî KiĢiliği ve Divanı. BasılmamıĢ Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi: Ankara.
BAYINDIR, ġeyda (2008). ġehdî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
CANIM, Rıdvan (2010). Divan Edebiyatında Türler. Grafiker Yayınları: Ankara.
CEBECİOĞLU, Ethem (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Rehber Yay.: Ankara.
DEVELİOĞLU, Ferit (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi Yayınları:Ankara.
GÜRBÜZ, Mehmet, (2005), Rezmî Divanı, (Ġnceleme-Metin-Ġndeks). BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi: Ankara.
GÜZEL, Abdurrahman (2012). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı. Akçağ Yayınları: Ankara.
İSEN, Mustafa (2006). “Türler”, Eski Türk Edebiyatı El Kitabı. Grafiker Yayınları: Ankara.
LEVEND, Agah Sırrı (1972). Divan Edebiyatımızın BaĢlıca Ürünleri. Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten, (371): 35-80.
KADIOĞLU, Ġdris (2003). “Lebîb-i Âmidî: Hayatı, Edebî KiĢiliği, Eserleri ve Divanının TenkidliMetni.” Doktora Tezi. Dicle Üniversitesi: Diyarbakır.
KOÇİN, Abdulhakim (2011). Türk Edebiyatında Münâcât. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları:Ankara.
KOÇ KESKİN, Neslihan (2011). “Eski Türk Edebiyatında Edebî Türler”, Eski Türk EdebiyatınaGiriĢ. Akçağ Yayınları: Ankara.
KURNAZ, Cemal (1992). Münacat. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: Ankara.
KURNAZ, Cemal (1997). “Dinî Edebiyat Türleri ve Dinî Edebiyatımızın Bugünü Hakkında DüĢünceler", Divan Edebiyatı Yazıları. Akçağ Yayınları: Ankara.
KURNAZ Cemal ve ÇELTĠK, Halil (2011). Divan ġiiri ġekil Bilgisi. H Yayınları: Ġstanbul.
KUTOĞLU, Orhan (2012). Lebîb Dîvânı (Ġnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitab.
KURTOĞLU, Orhan (2004). Lebîb Divanı (Tenkitli Metin). Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
LEVEND, Agah Sırrı (1972). “Divan Edebiyatımızın BaĢlıca Ürünleri”. Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten, (371): 35-80.
MERMER, Ahmet ve KOÇ KESKĠN, Neslihan (2011). Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Akçağ Yayınları: Ankara.
ONAY, Ahmet Talât (2009). Açıklamalı Divan ġiiri Sözlüğü (Haz. Cemal Kurnaz). H Yayınları: Ġstanbul.
PALA, Ġskender (2004). Ansiklopedik Divan ġiiri Sözlüğü. Kapı Yayınları: Ġstanbul.
SAMİ, ġemsettin (2010). Kamus-ı Türkî (Haz. PaĢa Yavuzarslan). TDK Yayınları: Ankara.
TAŞ, Hakan (2004). Vahyî Divanı ve Ġncelenmesi. Doktora Tezi. Ġstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ġstanbul.
TOPALOĞLU, Bekir (1991). “Tövbe”. DĠA, c. 41, s. 279.
TUĞLUK, Ġbrahim Halil, “Klâsik Türk ġiirinde Manzum Tevbe-nâmeler”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 13, S. 38, KıĢ 2009, s. 197-214.
TULUM, A. Mertol (1971). Sinan PaĢa: Tazarrû‟nâme. MEB Yayınları: Ġstanbul.
TULUM, Mertol (2013). Osmanlı Türkçesi Büyük El Sözlüğü. Kapı Yayınları: Ġstanbul. Türkçe Sözlük (2005). TDK Yayınları: Ankara.
ULUDAĞ, Süleyman (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Kabalcı Yayınevi: Ġstanbul.
YELTEN, Muhammet (1999).Nev'i-zade Atayi, Sohbetü'l-Ebkâr. T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitab.
YENİKALE, Ahmet (2002). Ahmet Nâmî Divanı ve Ġncelemesi. Doktora Tezi. Ġstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ġstanbul.
YERDELEN, Cevat (1998). “Eski Türk Edebiyatında Türler”. A. Ü. Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı:10, s. 75-105.
YILMAZ, Nebi (2006). Ahmed-i Rıdvân ve Rıdvâniyyesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi: Ankara.
YILMAZ, Nuran (2012). “Münâcât ve Tövbe-i Nasûh Geleneği Çerçevesinde Tövbenâme-i Veysî.” Ġslami Türk Edebiyatı Sempozyumu. Sütun Yayınları: Ġstanbul s.233-246.