DİVAN ŞİİRİNİN SEVİMLİ YÜZLERİ OSMANLI ŞİİRİNDE BERBERLER

Osmanlıda berberlerin sadece saç kesen ya da tıraş yapan kişiler olmadıkları, aynı zamanda sünnetçilik, hacamatçılık, dişçilik gibi işler de yaptıkları bilinmektedir. Bu yönleriyle toplumun önemli simalarından biri olan berberlerin dükkânları da her kesimden insanın girip çıktığı, sırların paylaşıldığı, dedikoduların yapıldığı ve böylelikle halkın nabzının tutulduğu mekânlar olarak toplumsal yaşamın merkezinde yer almıştır. Bu bakımdan içinde yaşadıkları toplumun önemli kültür ögelerinden ve taşıyıcılarından olan berberler, hemen her dönemde ve gelenekte edebî eserlerin romanlardan tiyatrolara, masallardan tekerlemelere kadar birçok türe konu olmuştur. Sosyal hayatın diğer bütün unsurları gibi berberler ve berberlikle ilgili unsurlar da divan şiiri geleneğinin mecazlar dünyası içerisinde kendine yer bulmuş ve beyitlerde ya da bir bütün olarak şiirlerde işlenmiştir. Bu çalışmada, kimi örnekler ışığında, berberlerin bizzat kendilerinin, çıraklarının, müşterilerinin, dükkânlarının, ayna, tarak, ustura, makas, leğen, ibrik, havlu gibi berberlikle ilgili unsurların ve tıraş biçiminin şiirlerde teşbih unsuru olarak kullanımı ele alınacaktır. Çalışmamıza esas olan örnekler, değişik yüzyıllara ait divan, şehrengiz ve mesnevi metinlerinden seçilmiştir. Yaptığımız tarama faaliyeti sırasında berberlikle ilgili beyitler fişlenmiş, bu fişler gruplandırılmış ve ortaya çıkan gruplardan hareketle çalışmamızın kapsamı ve bölümleri belirlenmiştir. Çalışmamızda yer verdiğimiz örneklerin aynı fiş grubu içerisinde konuyu en iyi şekilde açıklayan, en dikkat çekici beyitlerden seçilmesine çalışılmıştır.

CUTE FACES OF DIVAN POETRY BARBERS IN OTTOMAN POETRY

It is known in Ottomans that the barbers do not only cut or shave hair, they also carry out works such as circumcising, cupping and dentistry works. The workplace of barbers which is one of the important members of society in this aspect appears in center of social life as places where people from all walks of life enter and exit, share their secrets, make gossips and keep finger on the pulse of society. In this regard, barbers who are important cultural element and bearers of the society they live in become subject of many genres from poems to stories, novels to theater, tales to rhymes in almost every period with the tradition of literary works. The barbers and elements regarding barbers have found a place in the world of metaphors of divan poetry like all other elements of social life, and have appeared in poems in couplets or as a whole. In this study, in light of some examples, barbers themselves, apprentices, customers, workplaces, mirrors, combs, razors, scissors, basins, ewers, towels and shaving form elements will be discussed as an element in the use of simile poems. Our study includes examples from divan, şehrengiz, masnavi texts in different centuries. During the search activity we made, the couplets regarding barbers have been categorized, these categories have been grouped, and scope and sections of our study has been determined from resulting groups. We strive to choose examples in our study in same categorical groups by explaining subject in best way from most striking couplets.

PDF

___

AKSOYAK ?. Hakkı (2006). Gelibolulu Mustafa Âlî'nin Divanları (I-II-III), Harvard University, The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Sources of Oriental Languages and Literatures 72-73-74.

AKSU F. A. (1996). Geleneksel Erkek Berberliği, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

AL?? ?ehnaz (2004). "Berberlik ve Sosyal Hiciv" Saç Kitabı, (Ed.) Emine Gürsoy Naskali. ?stanbul: Kitabevi. 373-395.

AM?C?S E. (1981). İstanbul (1874), Çev. Beynun Akyava?. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

ARSLAN Mehmet (2002). Şeref Hanım Divanı, ?stanbul: Kitabevi Yayınları.

ATALAY Besim (1992). Divan-ı Lügat-it Tercümesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

AT?K GÜRBÜZ ?ncinur (2011). Mecmû'a-i Letâ'if, Yayımlanmamı? Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

AYDEM?R Ya?ar (2007). "Ravzî"nin Edincik ?ehrengizi", Gazi Türkiyat, S. 1, s. 97-126.

AYDEM?R Ya?ar (2009). Ravzî Divanı, http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/dosya/1- 213618/h/metin.pdf, (ET: 20.11.2011).

AZAR Birol (2005). Türâbî Divanı (İnceleme-Metin), Yayımlanmamı? Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ÇAVU?OĞLU Mehmet-TANYER? M. Ali (1981). Hayretî Divanı. ?stanbul: ?stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.

DEM?REL H. Gamze (2005). 18. Yüzyıl Şairlerinden Belîg Mehmed Emin Divanı (İncelemeTenkitli Metin-Tahlil), Yayımlanmamı? Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

DERD?YOK ?. Çetin (2005). Hâlet Efendi Divançesi (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım), Adana: Karahan Kitabevi.

EK?C? Hatice (2006). Sahhâf Rüşdî ve Divanının Tenkitli Metni, Yayımlanmamı? Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ERDURAN Zeynep (2006). Evliya Çelebi Seyahatnamesi'ne Göre İstanbul'da Esnaf, Zanaat ve Ticaret - Açıklamalı Metin, Yayınlamamı? Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ERSOY Mehmet Akif (1966). Safahat, ?stanbul: ?nkılâp Kitabevi.

ERÜNSAL ?smail (1983). The Life and Works of Tacizâde Cafer Çelebi With a Critical Edition of His Divan, ?stanbul: ?stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.

GÖNEL Hüseyin (2010). 15-16. Yüzyıl Divanlarına Göre Divan Şiirinde Sevgili, Yayımlanmamı? Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

GÜRGENDEREL? Müberra (2000). Hasan Ziyâ'î, Hayatı-Eserleri-Sanatı ve Divanı (İncelemeMetin), http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/dosya/1-213637/h/giris.pdf, (ET: 25.11.2011).

HARMANCI M. Esat (t.y.). Süheylî-Ahmed bin Hemdem Kethudâ-Divan, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-215254/h/girismetin. pdf, (ET: 25.11.2011).

?PEKTEN Haluk (1990). Nâilî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.

KARACAN Turgut (1990). "Bosnalı Sâbit"in Berbernâme"si", Çevren, S. 76, s. 37-44

KARAKÖSE Saadet (t.y.). Nev'i-zâde Atâyî Divanı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-275469/h/nevi-zade-atayi. pdf, (ET: 15.11.2011).

KAYA B. Ali (2003). Azmî-zâde Hâletî Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni I-II (The Divan Of Azmi-zade Haleti: Introduction and Critical Edit.), Harvard University, The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Sources of Oriental Languages and Literatures.

KOÇ KESK?N Neslihan (2009). Sosyal Hayatın 17. Yüzyıl Divan Şiirine Yansımları ve Anlam Çerçeveleri, Yayımlanmamı? Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

KILIÇ Atabey (2004). Mîrzâ-zâde Ahmed Neyli ve Divanı (Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği), ?stanbul: Kitabevi Yayınları.

KOÇU Re?at Ekrem (1974). "Eski ?stanbulda Berberler", Hayat Tarih Mecmuası, S. X(5), s. 30- 37.

KURNAZ Cemal (1996). Hayâlî Bey Divanı'nın Tahlili, ?stanbul: MEB Yayınları.

KURNAZ Cemal (1997). "Çizgi Dı?ı Güzeller", Türküden Gazele Halk ve Divan Şiirinin Müşterekleri Üzerine Denemeler, Ankara: Akçağ Yayınları, s. 456-479.

KURNAZ Cemal-TATCI Mustafa (2001). Ümmî Divan Şairleri ve Enverî Divanı, Ankara: MEB Yayınları.

KUTLAR F. Sabiha (2004). Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî, Dîvân, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-275459/h/arpaeminizade-sami.pdf, (ET: 15.11.2011).

KÜÇÜK Sabahattin (1994). Bâkî Divanı, Ankara: TDK Yayınları.

MAC?T Muhsin (1997). Nedîm Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.

ÖZKAN Ömer (2007). Divan Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı, ?stanbul: Kitabevi.

ÖZKAT Mustafa (2005). Kara Fazlî'nin Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı (İncelemeTenkitli Metin), Yayımlanmamı? Yüksek Lisans Tezi, ?stanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Ara?tırmaları Enstitüsü.

REF?K ?brahim (2007). "Kolay Değildir Osmanlıda Berber Olmak", Sohbet Tadında Tarih, ?stanbul: Albatros Yayınları, s. 22-23.

SARAÇ M.A. Yekta (2004). Emrî Divanı, ?stanbul: Eren Yayınları.

SARI ?eyma (2009). Hâtif Ali Efendi Hayatı, Edebî Kişiliği Divanı'nın Tenkitli Metni(132b203a) ve Nesre Çevirisi, Yayımlanmamı? Yüksek Lisans Tezi, ?stanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Ara?tırmaları Enstitüsü.

SEFERC?OĞLU M. Nejat (2004). "Divan ?iirinde Tarak ve Ayna" Saç Kitabı, (Ed. Emine Gürsoy Naskali), ?stanbul: Kitabevi. 203-239.

S?NAN Betül (2004). Bâlî Çelebi Divanı (2b-35a) İnceleme-Metin, Yayımlanmamı? Yüksek Lisans Tezi, ?stanbul: Boğaziçi Üniversitesi. Sultanların Aynaları, (1998). ?stanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.

TARLAN Ali Nihat (1948). Şiir Mecmualarında 16. ve 17. Asır Divan Şiiri, Rahmî ve Fevrî, ?stanbul: ?stanbul Üniversitesi Yayınları.

TARLAN Ali Nihat (1987). Zâtî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı: III. Cild. ?stanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.

TARLAN Ali Nihat (1992). Ahmed Paşa Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.

TARLAN Ali Nihat (1992). Hayâlî Bey Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.

TIĞLI Fatih (2006). Bursalı Rahmî Çelebi ve Divanı, Yayımlanmamı? Yüksek Lisans Tezi, ?stanbul: ?stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

TULUM Mertol-TANYER? M. Ali (1977). Nev'î Divanı, ?stanbul: ?stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.

YAKAR, Halil ?brahim (2002). Gelibolulu Sun'î Dîvânı ve Tahlili, Yayımlanmamı? Doktora Tezi, ?stanbul: ?stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

YILDIRIM Ali (1995). Kâmî, Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni, Yayımlanmamı? Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

YILMAZ Kadriye (2001). İbrahim Tırsî Divanı İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük, Yayımlanmamı? Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.