DİVAN ŞAİRLERİNİN GİRİT’TE RUMLARA VE RUMCAYA YAKLAŞIMLARI

Girit, M. 1645-1913 yılları arasında iki yüz atmış sekiz yıl Osmanlı hâkimiyeti altında kalmıştır. Bu süre içerisinde kırk üç divan şairinin yetiştiği tespit edilmiştir. Bu şairlere ait çok sayıda manzum ve mensur eser vardır. Bunlardan çok azı hakkında akademik çalışmalar yapılmıştır. Bu alanda yapılacak kitap, makale ve tez düzeyindeki çalışmalar, Girit'te bize ait olan maddî ve manevî daha pek çok kültür unsurunu ortaya çıkaracaktır, kanaatindeyiz. Girit'te siyasi hayatın yanı başında, ondan daha hızlı gelişerek yaygınlaşan beşerî ve edebî bir hayat daha vardır. Bu hayat, siyasi durumdan etkilenen fakat çoğu zaman da beşerî duygularla adadaki ilişkilerin iyi bir düzeyde korunmasına çalışan sosyal ve edebî içerikli yönüyle dikkat çekmektedir. Bazen siyasi hayatın aynen yansıması bazen de yumuşatılarak halka aksettirilmesidir. Adadaki divan şairleri, hem Rumlara hem de Rumcaya hoşgörü penceresinden bakarak, sosyal ve edebî olan bu hayata onları da dâhil etme gayretinde olmuşlardır. Bu amaçla Rumca Türkçe sözlükler ve bu dillerin kullanıldığı mülemma şiirler yazmışlardır. Böylece Girit'teki halkı yakından ilgilendiren her şeyi şiirlerine konu etmişlerdir. Bu makale Hanyalı Nûrî Osman'ın eserleri, Hanyalı Kâmî Divanı, Giritli Aşkî Divanı, Sabrî Divanı, Salacıoğlu Mustafa Divanı ve Mesnevileri kaynak alınarak Girit'teki hoşgörü ortamı, Rumcaya yaklaşımlar, Rumca öğrenmeye yönelik yapılan çalışmalar ve yazılan şiirler hakkında bilgi verilmiştir

THE APPROACHES OF DİVAN POETS TO ROMAIC AND GREEKS IN CRETE

Crete was under the thumb of Ottoman Empire between the years of 1645–1913 for 268 years. It is estimated that 43 divan poets were brought up during that period. There are a wide range of poetic and prose works belonging to these poets. Only a few of these works were studied academically. We consider that the studies will be done on book, essay and thesis level on this field will reveal many cultural elements belonging to us in Crete. There is a humane and litaral life just beside the political life in Crete. This life draws attraction by its social and literal context in terms of being affected by political landscape but mostly trying to protect the relationships on the island and humane feelings. Being tolerant of the Greek and Romaic the divan poets on the island have endeavored to include them in social and literal life. They have written Romaic Turkish dictionaries and mülemma (written in multiple languages) poems and entrated everything that concern the Crete people closely to their poems. In this study, information is given about the tolerance athmosphere in Creek, the approches to Romaic, the studies done on learning Romaic and the poems written, providing from the references which are the works of Hanyalı Nûrî Osman, the Divan of Hanyalı Kami, the Divan of Cretan Aşki, the Divan of Sabri, the Divan and Masnavis of Salacıoğlu Mustafa.

PDF

___

AÇIKGÖZ Namık, “Klasik Şairlerin Yenilik Arayışları”, Dergâh, S. 21, İstanbul, (1991), s. 11.

AKSOYAK İ. Hakkı “Divan Şiirinin Dili İmparatorluk Dilidir”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/5, Summer, (2009), s. 1-18.

AKYOL İbrahim, (2005), Hanyalı Kâmî ve Divanı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

ALPER Kadir, (2005), Giritli Aşkî ve Divanı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

AYDEMİR Yaşar, Ravzî Divanı, Ankara 2009.

AYDIN Abdullah, (2009), Hanyalı Nûrî Osman ve Dîvânı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara.

AYDIN Abdullah, “Hanyalı Nûrî Dîvânı’ndan Hareketle Giritli Şairlere Ek”, Türklük Bilimi Araştırmaları, Güz,, S. 26, (2009), s. 45-58.

ÇELTİK Halil, Divan Sahibi Rumeli Şairlerinin Şiir Dünyası, Ankara 2008.

DEMİR Necati, “Türkiye’de Bulunan Grek Harfli Türkçe Kitabeler Ve Karaman Türklerinin Dili”, Zeitschrift Für Die Welt Der Türken Journal of World of Turks, Vol. 2, No. 1, (2010), s. 3-23.

İPEKTEN Hâluk, Türk Edebiyatında Edebî Muhitler, İstanbul 1996.

İSEN Mustafa, Ötelerden Bir Ses, Ankara 1997.

Kâmî Yahya Efendi, Terceme-i Hâl-i Sahib-Divan Nûrî, Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi, 19 Hk 2113, V. 236b-241a.

KILIÇ Filiz, XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler, Ankara 1998.

KILIÇ Filiz, “Giritli Divan Şairleri”, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 32/ Kış, Ankara, (2004), s. 275-294.

KILIÇARSLAN Mustafa ve KÂHYA Hayrullah, “Yunanca/ Osmanlıca/ Karamanlıca Bir Sözlük: Leksikon Ellinoturkikon”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/4, Summer, (2004), s. 725-742.

KURNAZ Cemâl, TATCI Mustafa ve AYDEMİR Yaşar, Giritli Salacıoğlu Mustafa Celvetî Divânı, Ankara 2000.

KURNAZ Cemâl, TATCI Mustafa ve AYDEMİR Yaşar, Giritli Salacıoğlu Mustafa Ve Mesnevileri, Ankara 2001.

KURTOĞLU Orhan, Girit Şairleri, Ankara 2006.

Nûrî Osman Hanyavî, Divân, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, T. 326.

Nurî Osman Hanyavî, Lugat-ı Manzume-i Nûriye Berây-ı Lisân-ı Rûmiye, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, Yazma A 193.

Nurî Osman Hanyavî, Lugat-ı Manzume-i Nuriye Berây-ı Lisân-ı Rûmiye, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, Yz. A 209/1.

Nurî Osman Hanyavî, Lugat-ı Nuriye, Mısır Millî Kütüphanesi, Lugatı Türkî Talat 39.

Nûrî Osman Hanyavî, Târîh-i Girid, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, Ty. 205.

Nurî Osman Hanyavî, Tarîkü’l-İhtisâr, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, Yz. A 209/3.

Nurî Osman Hanyavî, Tezyîl, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, Yz. A 193/2.

Nurî Osman Hanyavî, Tezyîl-i Nûriyye, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, Yz. A 209/2.

Nurî Osman Hanyavî, Tuhfetü’n-Nûriyye, Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi, 19 Hk 1876/2.

ÖLKER Gökhan, “Rumca-Türkçe Manzum Sözlük Tuhfetü’l-Uşşāk”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, Volume 4/4, Summer, (2009), s.856-872.

SEVGİ Ahmet, “Giritli Şairler”, Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, Nu: 7, 8, Konya, (1994), s. 33-51.

Şemseddin Sami, “Girit”, Kâmûsu’l-Alâm, C. 5, İstanbul, (H.1314/ M. 1896), s. 3851-3857.

“Tarih-i Girid”, Ulum Gazetesi, S. 11, Paris, (H. 1286), s. 632.

TARLAN Ali Nihat, Ahmet Paşa Divanı, Ankara 1992.

TOLASA Harun, 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Ankara 2002.

TUKİN Cemal, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Girit İsyanları - 1821 Yılına Kadar Girit”, Belleten, Ix/34, (1945), s. 163–206.

UZ Özkan, (2009), Sabrî Dîvânı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Van.