MERSİN’DE XIV. YÜZYILDAN BİLİNMEYEN İKİ YAPI: CAMİLİ (GÖKÇELİ) KÖYÜ MERKEZ CAMİSİ VE TÜRBESİ

Günümüzde, Mersin merkeze bağlı bir köy olan Camili (Gökçeli); Selçuklular devrinde, Anadolu’ya göç eden Bozok ve Üçok Oğuz boylarına mensup aşiretlerden Tarsus ve çevresine yerleşen Varsak Türkmenlerinin yedi boyundan birisi olan Gökçeli boyu tarafından kurulmuştur. Bu boy, bugünkü Mersin’in 10 km. kuzeydoğusundaki Deliçay ile 8 km. batısındaki Mezidli Deresi arasındaki alana yerleşmiştir. Köy, adını camisinden almıştır. Kare planlı cami, mihraba paralel üç sahınlıdır ve üstü düz ahşap bir tavanla örtülüdür. Düzgün kesme taşlarla inşa edilmiş olan caminin dış kaplamaları onarımlar sonrasında neredeyse tamamen değiştirilmiştir. Bu onarımlara rağmen yapı oldukça kötü durumdadır. Caminin güneybatı köşesine, 1978 yılında bir minare eklenmiştir. Minare XX. yüzyıl Mersin minarelerinde görülen tipik özelliklere sahiptir. Camide alınlıklar üzerinde yer alan aşınmış durumdaki gülbezekler ile giriş kemeri ve kitabe levhasındaki süsleme motifleri dışında herhangi bir süsleme yoktur. Türbe, caminin güneyinde yer alan mezarlığın giriş kesimindedir. Düzgün kesme taşlarla inşa edilmiş olan kare planlı türbe de beden duvarlarındaki çatlaklardan dolayı kötü durumdadır. Heyelan nedeniyle caminin ve türbenin beden duvarlarında büyük çatlaklar oluşmuştur. Üstü, geçişleri pandantiflerle sağlanmış bir kubbeyle örtülü olan türbede üç mezar bulunmaktadır. Son derece sade olan yapıda süslemeye yer verilmemiştir. Bu çalışma ile haklarında herhangi bir bilgi ve yayın bulunmayan cami ve türbenin rölöve çizimleri ve fotoğraflar eşliğinde tanıtılması, yıkılma tehlikesinden dolayı bir an önce belgelenmesi, Türk Mimarisi ve Mersin Tarihi içindeki yerlerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır.

UNKNOWN TWO BUILDINGS OF THE XIV TH CENTURY IN MERSİN: CAMİLİ (GÖKÇELİ) VILLAGE CENTRAL MOSQUE AND TOMB

Today, Camili (Gökçeli) Village is a village in the center of Mersin. The village was founded in Seljukian period by the Gökçeli tribe which was one of the seven tribes of Varsak Turkomen who were one of the Bozok and Üçok tribes having migrated to Anatolia and having settled around Tarsus. This tribe inhabited the land between Deliçay, 10 km. north-east of and Mezidli stream, 8 km. west of today’s Mersin. The village got its name of from its mosque. The mosque, planned in square shape, has got three nave and is covered with a plain wooden roof. The coatings of the outer walls of the mosque having been built even cutted stones, were replaced all but completely after the restorations. The construction is in bad condition though. A minaret was added to the south-west corner of the mosque in 1978. The minaret has got typical features of the minarets of the XXth century in Mersin. There is no decoration in the mosque except destroyed rosettes on the pediments with decorative motifs on the inscription panel and entrance arch. The square shaped tomb being built with even-cutted stones and being in the north of the mosque is in bad condition because of the cracks on the body wallls. There have been largecracks on the walls of the mosque and the tomb because of the landslides with this study, Tomb is covered with dome. Transitions to the dome are provided by with pendentives. There are three graves in the tomb. There is no decoration in the tomb which is the extremely simple. It is aimed to introduce the mosque and tomb, about which there is no information and publication, throug photos and plan drawings; to define its importance in Mersin’s history and in Turkish architecture and also to confirm it to be historical as soon as possible because of the danger of collapsing.

PDF

___

AKGÜNDÜZ, A.-vd., Arşiv Belgeleri Işığında Tarsus Tarihi ve Eshâb-ı Kehf, İstanbul 1993.

ALTAY, M. H. Altay, Adım Adım Çukurova, Adana 1965.

BİLGİLİ, A.S., Osmanlı Döneminde Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri (Sosyo-Ekonomik Tarih), Ankara 2001.

BOZKUŞ, M. A., Türkiye Selçukluları Döneminde Karamanlılar, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008.

ÇAL, H., Niğde Şehrindeki Ahşap Tavanlı Camiler ve Mescitler, Ankara 2000.

ÇAYIRDAĞ, M., “Kayseri’nin Yazır Köyü’nde Bir Selçuklu Mescidi: Yazır Camii”, Belleten, C.LXIV, S.239, Ankara 2000, s.59-61.

ÇIPLAK, M. N., İçel Tarihi (Tarihi-Turistik Zenginlikleriyle), Ankara 1968.

DANIŞMAN, G., “Samsun Yöresi Ahşap Mimarisinin Gelenekselliği, Bafra İkiztepe Arkeolojik Verilerinin Işığında Çarşamba, Gökçeli Camiinin İncelenmesi”, IX. Türk Tarih Kongresi Bildiriler, C. 1, Ankara 1986, s.135-144.

DEMİRTAŞ, A., İçel İli Yakın Çevre İncelemeleri, Ankara 1990.

DEVELİ, M. İ., Dünden Bugüne Mersin (1836-1990), Mersin 2001.

DÜLGERLER, O. N., Karamanoğulları Dönemi Mimarisi, Ankara 2006.

ERDMANN, K., “Zur Türkischen Baukunst Seldschukischer und Osmanischer Zeit”, Istanbuler Mitteilungen, 8, 1958, s.1-39.

GABRIEL, A., Monuments Turcs D’anatolie (Kayseri-Niğde), Tome Premier, Paris 1931.

GÖRGÜNAY, N., Oğuz Damgaları ve Göktürk Harflerinin El Sanatlarımızdaki İzleri, Ankara 2002.

KARAMAĞARALI, B., “Narlıdere’deki Bazı Figürlü Mezartaşları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, S.III, Ankara 1977, s.115-147.

KARAMAĞARALI, B., Ahlat Mezartaşları, Ankara 1992.

Karaman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, www.karamankulturturizm.gov.tr, (ET: 01.08.2012).

KUNIHOLM, P. I., “A 1503 - Year Chronology For The Bronze And Iron Ages: 1990-1991 Progress Report of The Aegean Dendrochronology Project”, VII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara 1992, s.121-130.

MÜLAYİM, S., “Tanımsız Figürlerin İkonografisi”, Türk Soylu Halkların Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildiriler (27-31 Mayıs 1996), Ankara 1998, s.219- 228.

NEMLİOĞLU, C., “Göçeli (Gökçeli) Camii”, I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildiriler (11-13 Ekim 2000), C. II, Konya 2001, s.117-136.

OĞUZ, İ., Tarsus Şer’iyye Sicillerine Göre Mersin Kentinin Kuruluş Öyküsü, Mersin 2006.

ÖNEY, G., Beylikler Devri Sanatı XIV. – XV. Yüzyıl (1300-1453), Ankara 1989.

ÖZBEK, Y., Kayseri’de Bilinmeyen Bir Selçuklu Yapısı: Yazır Köyü Camii”, I.Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildiriler (11-13 Ekim 2000), C.II, Konya 2001, 147-152/525-536.

ÖZDEMİR, S., Adana-Mersin Otoban Güzergahında Oluşan Heyelanlar ve Islah Önerileri, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana 2006.

SÜMER, F., “Çukur-Ova Tarihine Dair Araştırmalar (Fetihten XVI. Yüzyılın İkinci Yarısına Kadar)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.1, S.1, Ankara 1964, s.1-111.

TEKİNDAĞ, Ş., “Karamanlılar”, İslam Ansiklopedisi, C.VI, İstanbul 1993, s.316-330.

TEMİZEL, Ö. G., Türk Damgalarının Estetik Yapısı ve Görsel Sanatlar Dersinde Uygulama Biçimleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2007.

TEMİZSOY, İ.-UYSAL, V., Karaman, Konya 1987.

TUNCER, O. C., Anadolu Kümbetleri 2 Beylikler ve Osmanlı Dönemi (Kayseri İline Kadar), Ankara 1991.

TUNÇEL, G., “Ramazanoğullarının Mimari Eserlerinde Adana ve Tarsus Ulu Camileri”, 2. Mersin Milli Kültür ve Eğitim Sempozyumu Bildirileri (2-4 Aralık 1988), Ankara 1989, 187-205.

TUTAR, A., “XIX. Yüzyılın Sonlarında Mersin Sancağında Müslümanlar ve Gayrimüslimler”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9:2, 2004, s.23-36.

UĞUR, S., İçel Tarihi, C.2, Mersin 1944.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Kültür ve Tescil Daire Başkanlığı Mersin Camili (Gökçeli) Köyü Camii 12.11.2007 Tarihli Tescil Fişi, Kültürel ve Doğal Varlıkları Koruma Envanteri No:33.00.02/09.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Kültür ve Tescil Daire Başkanlığı Mersin Camili (Gökçeli) Köyü Türbesi 14.01.2008 Tarihli Tescil Fişi, Kültürel ve Doğal Varlıkları Koruma Envanteri No:33.00.02/04.