Deyişbilimsel bir paralel yineleme unsuru olarak Divan şiirinde redd-i matla

Şiirin okuyucunun belleğinde kalma yetisi; şekil ve muhtevanın yarattığı etki kadar, yapılan tekrarlarla metnin unutulmamasına da bağlıdır. Divan şiiri ile Deyişbilimi “biçem/üslûp” ortak paydası üzerinde bir araya getiren bu çalışma, divanlardaki gazelleri dilbilimsel yöntemlerle okuma yolunda “yinelemeler” gibi sıkça rastlanan bir yapı ölçütüne dayanmaktadır. Şiirdeki dil öğelerinin seslerden sözcüklere, sözcük öbeklerine, tümcelere ve hatta dizelere gelinceye kadar tekrar edilerek kullanılması, üslûp/biçem açısından yinelemenin varlığını imlemektedir. Yinelemeler, dil kullanımının sesbilgisi, biçimbilgisi, sözdizimi, anlambilimi gibi her dalında görülebilmektedir. Deyişbilimdeki “biçimbirimsel yineleme” çeşitlerinden biri olan “paralel yineleme” ile Divan şiirindeki “redd-i matla” arasında kavramsal bir yakınlık söz konusudur. İşaret ettikleri kavram yönünden benzer özellikler taşıyan ancak kendi alanlarındaki isimleri farklı olan bu terimler oldukça dikkat çekicidir. Divan şiirindeki redd-i matla’lı gazellerden seçilen bir örneklem alanı dahilinde, iki yönlü olarak her iki disiplinin verileri de bir arada gösterilmeye çalışılmıştır.

Redd-i matla as Stylistics a symploce component In Divan poem

Possibility of remembering the poem depends not only on the effects of its form and content but also on repeating the poem. This study attempts to deal with Divan poetry and “style” that is a term of Stylistics on a common ground. Specifically, it deals with “repetitions” used in gazhels of Divan poetry, thus tries to analyse these gazhels using a linguistic structure. Linguistic elements in a poem such as sounds, words, phraes, sentences and also lines can be said to be repeated if they are systematically and repeatedly used. In other words, repetetions can be observed at each level of linguistic structure, namely phonological, morphological, syntactic and semantic. There is a conceptual similarity between the Stylistic term symploce and the Divan poetry term “redd-i matla”. In the study, the similarities between these terms and this similarity is given using examples from Divan poetry.

PDF

___

AK, Coşkun. Bağdatlı Rûhî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divan‟ından Seçmeler. Bursa, 2000.
AKKUŞ, Metin. Nef‟î Divanı. Ankara, 1993.
AKSAN, Doğan. Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara, 1995.
AKTAŞ, Hasan. Edebî Sanatlar. Edirne, 2004.
AKTULUM, Kubilay. Metinlerarası İlişkiler. Ankara, 2000.
ALICI, Lütfi. “Divan-ı Nâşid İnceleme - Tenkitli Metin” (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya, 1998.
ARSLAN, Mehmet. Şeref Hanım Divanı. İstanbul, 2002.
ARSLAN, Mehmet. Leylâ Hanım Divanı. İstanbul, 2003.
ARSLAN, Mehmet. Aynî Divanı. İstanbul, 2004.
ARSLAN, Mehmet. Bursalı İffet Divanı. İstanbul, 2005.
ARSLAN, Mehmet. Mihrî Hatun Divanı. Ankara, 2007.
ARSLAN, Mehmet – İsmail Hakkı AKSOYAK. Haşmet Külliyatı. Sivas, 1994.
AYPAY, A. İrfan. Lâle Devri Şairi İzzet Ali Paşa Hayatı - Eserleri - Edebî Kişiliği Divan Tenkitli Metin Nigâr-nâme Tenkitli Metin. İstanbul, 1998.
BATUR, Atilla. “Sürûrî Divanı Hayatı, Sanatı, Eserleri, Divan‟ının Tenkitli Metni” (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya, 2001.
BAYRAV, Süheylâ. Dilbilimsel Edebiyat Eleştirisi. İstanbul, 1999.
BEKTAŞ, Ekrem. Muvakkit-zâde Pertev Divanı. Malatya, 2007.
BİLGEGİL,, M. Kaya. Edebiyat Bilgi ve Teorileri. Ġstanbul, 1989.
BİLKAN, Ali Fuat. Nâbî Divanı I-II. Ġstanbul, 1997.
DEMİRBAĞ, Ömer. “Koca Râgıb Paşa ve Divan-ı Râgıb” (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van, 1999.
DİLÇİN, Cem. “Divan Şiirinde Gazel”, Türk Dili Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), Sayı: 415-417, Temmuz-Eylül 1986: 78-247.
DİLÇİN, Cem. Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara, 1995.
DOĞAN, Muhammed Nur. Lâle Devri Şairi Şeyhülislam Es‟ad ve Dîvânı. İstanbul, 1997.
ERDEM, Sadık. Subhî-zâde Azîz ve Divan‟ı İnceleme-Metin-Sözlük. Isparta, 2001. ERSOYLU, Halil. Cem Sultan Divanı. Ankara, 1989.
GÜFTA, Hüseyin. “Sâlim (Mirzâ-zâde) Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanının Karşılaştırmalı Metni” (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 1995.
HORATA, Osman. Esrâr Dede Hayatı, Eserleri, Şiir Dünyası ve Dîvânı. Ankara, 1998.
İPEKTEN, Haluk. Nâilî Divanı. Ankara, 1990.
İPEKTEN, Haluk. Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul, 1994.
İSEN, Mustafa – Cemal KURNAZ. Şeyhî Divanı. Ankara, 1990.
KALKIŞIM, Muhsin. ġeyh Gâlib Divanı. Ankara, 1994.
KAPLAN, Mahmut. Neşâtî Divanı. İzmir, 1996.
KAVRUK, Hasan. Şeyhülislam Yahya Divanı. Ankara, 2001.
KILIÇ, Atabey. Mirzâ-zâde Ahmed Neylî ve Divanı. İstanbul, 2004.
KUTLAR, Fatma Sabiha. Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Dîvân. Ankara, 2004.
KÜÇÜK, Sabahattin. Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım. Ankara, 1994.
MACİT, Muhsin. Nedîm Divanı. Ankara, 1997.
MACİT, Muhsin. Erzurumlu Zihnî Divanı. Ankara, 2001.
MERMER, Ahmet. Karamanlı Aynî ve Divanı. Ankara, 1997.
MERMER, Ahmet – Neslihan KOÇ KESKİN. Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara, 2005.
Muallim Nâcî, Edebiyat Terimleri Istlahât-ı Edebiyye (Haz. M. A. Yekta Saraç). İstanbul, 2004.
OĞRAŞ, Rıza. “Hoca Neş‟et Divanı (İnceleme ve Tenkidli Metin)” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 1991.
ÖZDİNGİŞ, Vicdan. “Sabih Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Divan‟ının Tenkitli Metni” (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya, 1998.
ÖZTEKİN, Özge. Çelebizâde Âsım Divan. Ankara, 2010.
ÖZÜNLÜ, Ünsal. Edebiyatta Dil Kullanımları. İstanbul, 2001.
SARAÇ, M. A. Yekta. Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat. İstanbul, 2007. Tâhirü‟l-Mevlevî. Edebiyat Lugatı. İstanbul, 1994.
TARLAN, Ali Nihat. Ahmed Paşa Divanı. Ankara, 1992a.
TARLAN, Ali Nihat. Hayâlî Divanı. Ankara, 1992b.
TARLAN, Ali Nihat. Necâtî Beg Divanı. Ankara, 1992c.
YETİŞ, Kazım. Talîm-i Edebiyat‟ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sâhasında Getirdiği Yenilikler. Ankara, 1996.
YILDIZ, Seyhan. “XVIII. Yüzyıl Divan Şairi Şâkir Hayatı, Eseri, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni” (YayınlanmamıĢ Master Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara, 2002.