DEYİMLER BAĞLAMINDA BAZI ORGAN ADLARININ TOPLUM DEĞERLERİYLE İLİŞKİSİ*

Değerlerin ve deyimlerin kaynağı toplumun tecrübeleridir. Bu sebeple bu iki kavramın ilişkisi çok güçlüdür. Bu münasebetin köklerini dilin kadim zamanlardan bu yana yaşayan unsurlarında gözleyebiliriz. Dile ait temel söz varlığı, bu unsurları en iyi şekilde tespit edebileceğimiz alanlardan biridir. Organ adları, söz konusu temel sözvarlığına dâhil olduğu için insanlığın dile dair birikiminde önemli bir yer tutar. Bu sebeple organ adlarının deyimler içerisinde de oldukça geniş bir yeri vardır. Deyimler de uzun tecrübelerin sonrasında dil içerisinde belirli bir yer edinmiştir. Dilin bünyesinde gerçekleşen bu birliktelik, dilin kullanıcısı ve üreticisi olan topluma dair veri elde etmede kolaylık sağlamaktadır. Verilerin geçerliliğini günlük konuşmalarda ve edebi eserlerde açıkça görebilmek mümkündür. Bu çalışmada organ adlarının geçtiği deyimler, sosyologlar ve değer eğitimcileri tarafından yapılmış değer listelerinin kılavuzluğunda incelenmiştir. Yapılan inceleme ile hangi organ adının toplumun hangi değerini temsil ettiğine dair veri elde edilmeye çalışılmıştır. Araştırma insan vücudundaki organ adlarından burun, göz, baş, dil, yüz ve alın ile sınırlıdır. Sınırlandırmayı, araştırma sürecinde karşılaşılan bulgular yönlendirmiştir. Organ adlarının değerlerle ilişkisi muhtelif kaynaklardan yola çıkılarak yapılan yorumlarla açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Araştırmada betimleyici tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre el ile yardımseverlik, burun ile alçakgönüllülük, göz ile sevgi ve cesaret, baş ile saygı, alın ve yüz ile dürüstlük değerleri arasında güçlü bir ilişki vardır. Bu araştırmanın geçerliliği, Türkçenin diğer lehçeleri ve muhtelif dillerle yapılacak karşılaştırmalı araştırmalar neticesinde güçlendirilmeye müsaittir.

THE RELATIONSHIP BETWEEN SOME ORAGAN NAMES AND VALUES OF SOCIETY IN THE CONTEXT OF IDIOMS

The source of idioms and values is the experience of society. For this reason, the relationship between these two concepts is very strong. We can observe sources of this relationship on elements of the language which are living since ancient times. Basic vocabulary is one of the areas that we can appreciate these elements best. Organ names are important to humanity's language asset because they are included to basic vocabulary. Hence, organ names take a big part in idioms as well. After long-term experiences, idioms have been occupying a special place in our language. This togetherness took place within the language provides a convenient way to get data about society as user and manufacturer of language. İt is possible to see validity of these data in daily conversations and literary works. In this study, idioms which involve organ names were analyzed using value lists prepared by sociologists and value educators. Through this analysis, it is tried to obtain data about which organ names symbolize which values of society. Research is limited with organ names on human body: nose, eyes, head, tongue, face and forehead. Findings conducted the limiting. The relationship between organ names and values were tried to clarify by comments made on the basis of various sources. Descriptive survey method was used in research. According to the results of the study there is a strong relevance between helpfulness and hand, affections and eye, courage and eye, respect and head, honesty and face, honesty and forehead. It is possible to support this study's validation by comparative reasearches about other languages and dialects of Turkish language.

PDF

___

AKBAg, Oktay(2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

AKSAN, Doğan, Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim) 3. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, 1987. Türk Dil Kurumu Yayınları.

AKSAN, Doğan (2006), Türkçenin Söz Varlığı(4. Baskı), Ankara: Engin Yayınevi.

AKSOY, Ömer Asım (1989), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1-2, Gstanbul: Gnkılâp Kitabevi, GeniGletilmiG BeGinci Baskı.

AVCI, Nazmi(2007) Toplumsal Değerler ve Geçlik(1. Baskı), Ankara: Siyasal Kitabevi.

BEE, Helen ve Boyd, Denise(2009) Çocuk Gelişim Psikolojisi (çev. Okhan Gündüz), Gstanbul: Kaknüs Yayınları.

BUAYgEM, Yunus Anlambilim Açısından Türkçe ve Çince"de Deyim KarGılaGtırması (Organ Adları ile Glgili Deyimler), Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006.

CEVGZCG, Ahmet(2010), Felsefe Tarihi(2. Baskı), Gstanbul: Say Yayınları.

ÇOTUKSÖKEN, Yusuf(1998), Deyimlerimiz, Varlık Yayınları.

DGLMAÇ, Bülent(2002). İnsanca Değerler Eğitimi(1. Baskı), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

DOĞAN Levent, "Türk Dilinde Organ Adları Üzerine Bir İnceleme: Ana ve Ara Temel Kelimeler", Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), s. 142-163, 2005.

EKgG, Halil ve KatılmıG, Ahmet (2011). Karakter Eğitimi El Kitabı(1. Baskı), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

GÜNGÖR, Erol(2010). Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar Ahlak Psikolojisi, Ahlakî Değerler ve Ahlakî Gelişme (4. Baskı), Gstanbul: Ötüken NeGriyat.

HENGGRMEN, Mehmet(2007), Deyimler Sözlüğü [Atasözleri ve deyimler sözlüğü 2], Ankara: Engin Yay.

KARASAR, Niyazi(2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri(20. Basım), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

LAKOFF ve Johnson(2010). Metaforlar, Hayat, Anlam ve Dil(Çev. Gökhan Yavuz Demir) (2. Basım), Gstanbul: Paradigma Yayıncılık

OXFORD Gdioms(2006). Dictionary for learners of English, China: Oxford University Press.

gGMgEK, Sait ve Uzun, Tacettin(1991). Arapça-Türkçe Deyimler, Kalıp ifadeler, Atasözleri sözlüğü, Gstanbul: Beyan Yayınları.

TARLAN, Ali Nihad, Dil, Babıâli"de Sabah(gazete), Gstanbul, 8/03/1966. S.2.

TÜRKÇE Sözlük, TDK yayınları Ankara(2005)