BATI RUMELİ TÜRKÇESİNDE İKİ ÜNLÜ ARASINDA /G/ VE /G/*

Türk dilinde Eski Türkçe ve Orta Türkçe dönemlerinde iki ünlü arasında görülen /g/ ve /Ş/ sesleri, bu dönem sonundan günümüze dek Türk dilinin çeşitli sahalarında birkaç ses değişikliği yaşamıştır. Bugün söz konusu /g/ ve /Ş/ sesleri, bazı sahalarda aynen korunmuştur (aŞız vb.). Bazı sahalarda /v/ (veya /w/), /y/ seslerine geçmiş (avız vb.), bazı sahalarda da büzülme, derilme gibi ses olaylarıyla ünlü uzaması veya diftong sonucunu vermiştir (az/aız vb.). Türk dilinin muhtelif sahalarında görülen bu ses değişmeleri içinde Türkiye Türkçesi ağızları da tek tip gelişme göstermemiştir. Türkiye Türkçesi sahası içindeki bazı ağızlarda iki ünlü arasında /g/ ve /Ş/ sesleri aynen korunmuş, bazılarında /y/ ve /v/ seslerine geçmiş, bazılarında da ünlü uzaması veya diftong sonucunu vermiştir. Rumeli bölgesinin alt gruplarından Batı Rumeli ağız bölgesinde /g/ ve /Ş/ sesleri genellikle korunmuştur. Bu özellik, bilimsel yayınlarda Batı Rumeli için sayılan özelliklerden birisidir. Ancak, Batı Rumeli ağızlarında /g/ ve /Ş/ seslerinin iki ünlü arasındaki durumunu gösteren tabloda görüleceği gibi, bazı sözlerde eski /g/ ve /Ş/ seslerinin korunmadığı tespit edilmiştir. Tabloda bogaz, dügün, yogurt gibi korunmuş şekillerin yanında büzülme yaşayan dil/del (

INTERVOWEL SITUATED /G/ AND /İ/ IN WESTERN RUMELIAN TURKISH

In Turkish language /g/ and /Ş/ sounds which had been in Old Turkish and Middle Turkish periods, until that periods into nowadays, have undergone several changes. Today these /g/ and /Ş/ sounds are preserved in some areas (like aŞız). In some areas, these sounds turned into /v/ (or /w/), /y/ sounds. Also in some kind of areas they saw many sound events like disappearance, vowel length. In several areas of Turkish language these sorts of sound changes was not made same results. Also Turkey Turkish"s dialects have got different results. In areas of Turkey Turkish, somewhere these intervowel situated /g/ and /Ş/ sounds have preserved himself, somewhere they turned into /y/ and /v/ sounds, somewhere they made diphthongs, vowel lengths. In Rumelia regions sub region Western Rumelia dialect zone these /g/ and /Ş/ sounds usually are preserved. This characteristic has been written as Western Rumelian characteristic on linguistic publications. But as they can seen in table, some of words" /g/ and /Ş/ sounds had not preserved in the areas vocabulary. On that table, preserved forms like boŞaz "throat", dügün "wedding", yoŞurt "yoghurt", shrinking forms like dil (<< tegül) "is not"souk (<< soŞık) ,,cold" and changing forms like kavun(< kaŞun) "melon" are shown. Today in Western Rumelia intervowel situated /g/ and /Ş/ sounds are usually preserved. Also there aresome examples which changed its /g/ sound into /v/ sound and which had been shrunk.

PDF

___

CAFEROĞLU, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Gstanbul 1993, Enderun Kitabevi

CLAUSON, Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, London 1972, Oxford At The Clarendon Press

DLT1: Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, Cilt I, Çev. Besim Atalay, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1998

DLT2: Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, Cilt II, Çev. Besim Atalay, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1998

DLT3: Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, Cilt III, Çev. Besim Atalay, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1999

DLT4: Divanü Lûgat-it-Türk Dizini, Cilt IV, Çev. Besim Atalay, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1999

DS: Drevnetyurkskiy Slovar", Gzdatel"stvo "Nauka", Leningrad 1969

ERDAL, Marcel, Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexicon, Vol. I, Wiesbaden 1991

GÜLENSOY, Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi A-N, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2007

GÜLENSOY, Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi O-Z, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2007

HAZAI, György, "Rumeli Ağızlarının Tarihi Üzerine", Türk Dili AraGtırmaları Yıllığı Belleten 1960, Ankara, s. 205-211.

İGCİ, Alpay, "Kosova Türkçesinde Bazı Yeni Eğilimler", Turkish Studies, Volume 4/3, Spring 2009, s. 1174-1182.

KARAHAN, Leylâ, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1996

KORKMAZ, Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2008

KTLS1: KarGılaGtırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Kılavuz Kitap) I, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara 1991

KTS: TOPARLI, Recep, Hanifi Vural, Recep Karaatlı, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü (tıpkıbasım), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2003

NÉMETH, Gyula, "Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1981-1982, Ankara 1983, s. 113-167.

NİŞANYAN, Sevan, Sözlerin Soyağacı (ÇağdaG Türkçenin Etimolojik Sözlüğü), Adam Yayınları, İstanbul 2004

SEVORTYAN, E. V., Etimologiçeskiy Slovar" Tyurkskih Yazıkov (Obşçetyurkskie i mejtyurkskie osnovı na glasnıe), Gzdatel"stvo "Nauka", Moskva 1974

SEVORTYAN, E. V., Etimologiçeskiy Slovar" Tyurkskih Yazıkov (ObGçetyurkskie i mejtyurkskie osnovı na bukvu "B"), Gzdatel"stvo "Nauka", Moskva 1978

SEVORTYAN, E. V., Etimologiçeskiy Slovar" Tyurkskih Yazıkov (ObGçetyurkskie i mejtyurkskie osnovı na bukvı "V", "G" i "D"), Gzdatel"stvo "Nauka", Moskva 1980

TEKGN, Talât, Orhon Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2010

TIETZE, Andreas, Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, Cilt 1 A-E, Simurg Kitapçılık, Yayıncılık ve Dağıtım Ltd. gti., Gstanbul-Wien 2002

TIETZE, Andreas, Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, Cilt 2 F-J, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 2009

TTS: Türkmence-Türkçe Sözlük, Hazırlayanlar: TEKGN, Talat, Mehmet Ölmez, Emine Ceylan, Zuhal Ölmez, Süer Eker, Simurg Kitapçılık ve Yayıncılık, Ankara 1995

TZLT: Ettuhfet-üz-Zekiyye Fil-Lûgat-it-Türkiyye, Çev. Besim Atalay, Türk Dil Kurumu Yayınları, Gstanbul 1945

ŞİRİN USER, Hatice, Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Kömen Yayınları, Konya 2009