DEĞERLERİN KAYNAĞI VE ANLAMLANDIRILMASI

Değerler, oldukça karmaşık bir zihin dünyasına sahip olan bireylerin tutum ve davranışlarına yön veren genel hükümlerdir. Bireyin yaşamı boyunca aldığı bütün kararlarda ve bu kararlara ilişkin yaptığı tercihlerinde sahip olduğu değerler, büyük bir öneme sahiptir. Bireyin kişilik yapısının önemli bir parçasını oluşturan değerler ve değerlerin kaynağı konusu ise, bilim dünyasını meşgul eden önemli çalışma alanlarından biridir. Ancak değerlerin, bilim dünyasının inceleme sahasına dâhil olması, uzun ve zorlu bir sürecin sonunda gerçekleşmiştir. Naturalistik bilgi anlayışının bir sonucu olarak ortaya çıkan Aydınlanma düşüncesinin, gözle görülemeyen ve deneye tabi tutulamayan her türlü insan deneyimini ve değerleri reddetmesi, gerek felsefenin gerekse diğer bilim dallarının değerlere karşı mesafeli bir duruş sergilemesine neden olmuştur. Değerlerin insanlar tarafından bireylere yüklenen anlamlar olduğu, bu nedenle bilgi ve nesnelere değer atfedilmesinin mümkün olmadığına dair yaygın inanç bilim dünyasında uzun süre hâkimiyetini sürdürmüştür. Ancak değerlerin oluşumu hususunda gerek bireyin gerekse toplumun rolünün giderek tartışma konusu haline gelmesi, birçok bilim dalının olduğu gibi psikoloji ve sosyoloji biliminin de değerlere ilgi duymasına neden olmuştur. Değerlerin bir yandan anlaşılması güç ve muğlâk bir karaktere sahip olması diğer yandan ise kaynağı konusunda meydana gelen farklı yaklaşımlar, bu disiplinler tarafından üzerinde uzlaşılmış belirli bir tanımının yapılmasını da güçleştirmektir. Çalışma, bu zorluklardan yola çıkarak değerlerin felsefi, psikolojik ve sosyolojik bakış açısından algılanış biçimine ve değerlerin kaynağına ilişkin ortaya konulan kanıtlara dair genel bir değerlendirilme yapmayı amaçlamaktadır

RESOURCE AND VALUATION OF VALUES

Values are general provisions that direct the attitudes and behavior of individuals. Values have a great proposition in all decisions and preferences that the individual receives throughout his or her life. Values are an important part of the individual's personality structure. The source of values is one of the important areas of study that occupy the world of science. But it was not easy for the values to be included in the field of science. The Enlightenment rejects any invisible and untested experience. As a result, philosophy and other branches of science were distant from the values. The world of science has long thought that values are the means by which individuals are burdened by objects, so it is not possible to attribute value to information and objects. However, the role of both the individual and the society has become a matter of debate about the formation of values. As a result, the psychology and sociology of science as well as many branches of science have also caused interest in value. It is difficult to understand the values. There are also different approaches to the source of values. Therefore, it is also difficult to make a compromised definition of values. The study, which came out of these difficulties, aims to make a general assessment of the philosophical, psychological and sociological perceptions of values and the sources of values

PDF

___

Akarsu, Bedia (1998), Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
Arslan, Hüsamettin (2002), “Bilgi, Natüralizm ve Değerler”, Bilgi ve Değer, ed. Şahabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara.
Avcı, Nazmi (2007), Toplumsal Değerler ve Gençlik Bir Değerler Sosyolojisi Denemesi, Siyasal Kitapevi, Ankara.
Bakırcıoğlu, Rasim (2012), Ansiklopedik Eğitim ve Psikoloji Sözlüğü, Anı Yayıncılık, Ankara.
Başaran, Fatma (1993), “Üniversite Eğitim Süresi İçinde Öğrencilerin Değer Tercih Sıralamalarında Değişme”, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Ankara.
Berger L. P. ve Berger B. (1976), Sociology: A Biographical Approach, Penguin Books, USA.
Bilgin, Nuri (2003), Sosyal Psikoloji Sözlüğü Kavramlar, Yaklaşımlar, Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
Bobaroğlu, Metin (2002), Aydınlanma Sorunu ve Değerler, Ayna Yayınevi, İstanbul.
Cevizci, Ahmet (2007), Aydınlanma Felsefesi Tarihi, Asa Yayınları, Bursa.
Cevizci, Ahmet (2005), Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul.
Çalışkur, Ayşem (2010), Psikolojide Değerler ve Gençlik, Papatya Yayıncılık Eğitim, İstanbul.
Deniz, M. Engin vd., “Üniversite Öğrencilerinin Öz-Anlayışları İle Değer Tercihlerinin İncelenmesi", Değerler Eğitimi Dergisi, 7. Cilt/2009,(18).
Durkheim, Emile (1994), Sosyolojik Metodun Kuralları, çev. Enver Aytekin, Sosyal Yayınlar, İstanbul.
Epstein, Seymour (1989), “Values From Perspective of Cognitive-Experiential Self-Teory”, Social and Moral Values İndividual and Societal Perspectives, edited: N. Eisenberg - J. Reykowski - E. Staub, Lawrence Erlbaum Associates Publishers, New Jersey.
Ersoy, Ersan (2012), “Değer Farklılaşmalarının Sosyolojik Boyutu (Malatya Örneği)”, Kum Saati Yayınları, İstanbul.
Fichter, Joseph (1996), Sosyoloji Nedir?, çev. Nilgün Çelebi, Atilla Kitabevi, Ankara.
Gökberk, Macit (1993), Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Gündoğan, A. Osman (2007), Ben ve Öteki: Değerler Dünyasının Gerginliği, Değerler ve Eğitimi, edt. Recep Kaymakcan vd., Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, İstanbul.
Güngör, Erol (1998), Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar, Ahlak Psikolojisi, Ahlaki Değerler ve Ahlaki Gelişme, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Hacıkadiroğlu, Vehbi (2002), “Değerlerin Temellendirilmesi”, Bilgi ve Değer, edt. Şahabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara
Halman, Loek ve Moor, Rud De (1993) “Comparative Research On Values”, The Individualizing Socity Value Change In Europe and North America, edited By. P. Ester – L.HalmanR.D.Moor, Tilburg University Press, Tilburg, Netherlands.
Hechter, Michael (1993), “Values Research In The Social and Behavioral Sciences”, The Origin Of Values, edt: M.Hechter – L.Nadel – R.E.Michod, Aldine De Gruyter, New York.
Hogg, Michael A. ve Vaughan, Graham M. (2007), Sosyal Psikoloji, çev. İbrahim Yıldız-A. Gelmez, Ütopya Yayınevi, Ankara.
Hökelekli, Hayati (2011), Ailede, Okulda, Toplumda Değerler Psikolojisi ve Eğitimi, Timaş Yayınları, İstanbul.
Jones, W.Thomas (2006), Batı Felsefesi Tarihi, çev. Hakkı Hünler, Felsefe Dizisi:34, Cilt:1, Paradigma Yayınları, İstanbul.
Kale, Nesrin (2002), “Ben-Öteki ve İletişimsel Etik”, Bilgi ve Değer, edt: Şahabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara.
Kane, R. (1985), Free Will and Values, State University of New York Press.
Köknel, Özcan (2007), Çatışan Değerlerimiz, Altın Kitaplar, İstanbul.
Köknel, Özcan (1982): Kaygıdan Mutluluğa Kişilik, Altın Kitap Yayınevi, İstanbul.
Krech, D. ve Crutchfıeld R.S. (1980), Sosyal Psikoloji Teori ve Problemler, çev. Erol Güngör, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
Kuçuradi, İoanna (2010), İnsan ve Değerleri, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
Marshall, Gordon (1999), Sosyoloji Sözlüğü, çev: Osman Akınhay ve Derya Kömürcü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
Mengüşoğlu, Takiyettin (1998), İnsan Felsefesi, Remzi Kitapevi, İstanbul.
Nelson, Jack L. (1975), Values and Society, Hayden Book Company, Rochelle Park, New Jersey.
Özensel, Ertan, “Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değer”, Değerler Eğitimi Dergisi, 1.Cilt/2003, (3).
Özlem, Doğan (2002), “Değerler Sorununda Nesnelcilik/Mutlakçılık ve Öznelcilik/Rölativizm Tartışması Üzerine”, Bilgi ve Değer, edt. Şahabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara.
Parsons, Talcott (1951), The Social System, Francis E Library.
Reich, Wilhelm (1997), Kişilik Çözümlemesi, Payel Yayınları, İstanbul.
Russell, Bertrand (1993), Eğitim Üzerine, çev. Nail Bezel, Say Yayınları, İstanbul.
Schwartz, Barry (1993), “On The Creation and Destruction of Value”, The Origin Of Values, ed. M.Hechter – L.Nadel – R.E. Michod, Aldine De Gruyter, New York.
Soykan, Ö.Naci (2007), “Genel Geçer Bir Ahlâk Olanaklı mıdır?”, Değerler ve Eğitimi edt. Recep Kaymakcan vd., Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, İstanbul.
Şerif, Muzaffer (1985), Toplumsal Kuralların Psikolojisi, çev. İsmail Sandıkçıoğlu, Alan Yayıncılık, İstanbul.
Tepe, Harun (2002), “Değerler ve Değer Bilgisi”, Bilgi ve Değer, edt. Şahabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara.
Thilly, Frank (2002), Yunan ve Ortaçağ Felsefesi, çev. İbrahim Şener, İzdüşüm Yayınları, İstanbul.
Toku, Neşet (2002), “Değerlerin Dilemması: Sübjektiflik ve Objektiflik’, Bilgi ve Değer, edt: Şahabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara.
Tunalı, İsmail (2002), “Dünyanın Yeni Epistemolojik Anlamı ve Sanata Yansıması”, Bilgi ve Değer, edt. Şahabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara.
Türk Dil Kurumu (TDK) (2010), Türkçe Sözlük, Ankara.
Urhan, Veli (2007), “Toplumsal Değişme Sürecinde Kişilik ve Ahlaksal Değerler”, Değerler ve Eğitimi, edt. Recep Kaymakcan, vd., Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, İstanbul.
Wallace, Ruth A. ve Wolf Alison (2012), Çağdaş Sosyoloji Kuramları, çev. Leyla Elburuz/Rami Ayas, Doğu-Batı Yayınları, Ankara.
Weber, Max (1999), Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, çev. Zeynep Gürata, Ayraç Yayınevi, Ankara.
Weber, Alfred (1993), Felsefe Tarihi, çev: H. Vehbi Eralp, Sosyal Yayınlar, İstanbul.
White, Harrison C. (1993) “Values Come In Styles, Which Mate To Change”, The Origin of Values, editors. M.Hechter – L. Nadel – R.E. Michod, Aldine De Gruyter, New York.