AYVERDİ HARİTASI’NIN IŞIĞINDA DÂİRE-İ UMÛR-I ASKERİYE VE BAĞLI YAPILARI

Çalışmanın konusunu İstanbul’da Beyazıd Meydanı ve Süleymaniye Camii arasındaki bölgede yer alan ve günümüzde “İstanbul Üniversitesi Rektörlük Binası ile Merkez Kampüs” olarak varlığını sürdüren “Dâire-i Umûr-ı Askeriye binası ve bağlı yapıları” oluşturmaktadır. Çalışmanın temelini ise Yüksek Mühendis Mimar Dr. Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından hazırlanan 1875-1882 tarihli harita teşkil etmektedir. İlk olarak, 1826 senesinde II. Mahmud tarafından Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra kurulan Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye’nin yönetim merkezi konumundaki Dâire-i Umûr-ı Askeriye ve bulunduğu bölge hakkında bilgi verilecektir. Daha sonra çalışmaya ışık tutan Ayverdi Haritası tanıtılacaktır. Makalenin konusunu oluşturan yapıların tarihi, konumları, planları, fonksiyonları hakkında bilgi verilecek ve günümüzdeki durumları değerlendirilecektir. Ayverdi Haritası’nda Bâb-ı Seraskerî Meydanı’nda gösterilen ve 19. yüzyılda Osmanlı Kara Ordusu’nun yönetim merkezi durumundaki bu yapılar; Dâire-i Umûr-ı Askeriye binası, yangın kulesi, taht kapısı ve iki yanındaki köşkler, Süleymaniye Kışlası (Sarı Kışla), Cebehane, Kışla-yı Hümayun (Bekir Ağa Bölüğü), Fotoğrafhane, Bab-ı Seraskerî Hastahanesi, Hamam, Mutfak, Arabalık, Tamirhane ve Ahır’dır. Bu binalar tarihçeleri, mimari ve süsleme özellikleri bakımından detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Bu makale ile Ayverdi Haritası’nın 19. yüzyılda “Nefs-i İstanbul” olarak tanımlanan tarihi yarımadanın geçirdiği değişim ve yeniliklere ışık tutan çok önemli bir kaynak olduğu vurgulanacaktır. Bu önemli belge ışığında Osmanlı ordusunun yönetim merkezi ve binalarının geçmişi aydınlatılmaya çalışılacaktır.

“DÂİRE-İ UMÛR-I ASKERİYE” AND AFFILIATED STRUCTURES FROM AYVERDI MAP

The issue of the work is the “Dâire-i Umûr-ı Askeriye” building and affiliated structures which is located in the area between Beyazid Square and Süleymaniye Mosque in Istanbul. Today, these buildings continue to exist as the "Rectorate building of Istanbul University and Central Campus". The basis of the work is the map dated 1875-1882 prepared by Architectural Engineer (M.Sc.) Ekrem Hakkı Ayverdi. Firstly, information about the “Dâire-i Umûr-ı Askeriye”, which is the administrative center of “Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye”, which was established after the removal of the Janissary Corps by II. Mahmud in 1826, and the region in which it is located will be given. Later, the “Ayverdi map” will be introduced. The historical backgrounds, locations, plans and functions of the structures that make up the subject of the paper will be given information and the current situation will be evaluated. These buildings, which were shown in the Ayverdi Map in the Bâb- ı Seraskerî Square and which became the administrative center of the Ottoman Army in the 19th century, consist of several sections such as; “Dâire-i Umûr-ı Askeriye” building, fire tower, throne gate and mansions on two sides, “Süleymaniye Barracks” (Yellow Barracks), Cebehane, “Kışla-yı Hümayun” (Bekir Ağa Squad), Photographer Studio, Bâb-ı Seraskerî Hospital, Hammam, Kitchen, Garage, Workshop and Barn. These buildings will be dealt with in detail in terms of their history, architectural and decorative features. It will be emphasized that “Ayverdi Map” is a very important source that sheds light on the changes and innovations of the historical peninsula which is defined as “Nefs-i Istanbul” in the 19th century. With this important document, the history of the administrative center and buildings of the Ottoman army will be tried to be illuminated.

PDF

___

Altun, A. (1991). Bâb-ı Seraskerî-Mimari. TDV İslam Ansiklopedisi, C.4. (ss. 364-365) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
Aslanapa, O. (1983). İstanbul Üniversitesi-Kuruluş, Tarihçe, Teşkilat ve Öğretim Üyesi, C.1. İstanbul.
Atasoy, N. (2007). Yıldız Sarayı Fotoğraf Albümlerinden Yadigâr-ı İstanbul. İstanbul.
Ayverdi, E.H. (1978). 19. Asırda İstanbul. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları. Bartlett, W.H. (1838). The Beauties of the Bosphorus.
Batur, A. (1994). Beyazıt Yangın Kulesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.2. (s.190). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları
Bilecik, G. (2004). Ayverdi Haritası Işığında 19. Yüzyılda İstanbul’un Tarihi Yarımadası’nda İnşaat Faaliyetleri: İstanbul. İ.Ü. Sos. Bil. Ens. Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Bilgicioğlu, B. (2009). Saray-ı Atîk-i Âmire. İslam Ansiklopedisi, C. 36. (ss. 122-125). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
Bilsel, C. (1943). İstanbul Üniversitesi Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Can, C. (1994). Bekir Ağa Bölüğü-Mimari. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.2. (ss. 128- 129). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları
Can, C. (1994). Harbiye Nezareti Binası. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.3. (ss. 550, 551). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları
Can, S. (2002). Osmanlı Mimarlık Teşkilatının XIX. Yüzyıldaki Değişim Süreci ve Eserleri İle Mimar Seyyid Abdülhalim Efendi. İstanbul: İ. Ü. Sos. Bil. Ens. Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Çelik, G. (2009). İstanbul Tarihi Yarımadası’nda Tanzimat Dönemi İdari Yapıları. İTÜ Dergisi, VIII/I, (ss. 67-80). İstanbul.
Çelik, Y. (2009). Serasker. İslam Ansiklopedisi, C. 36. (s.547-549). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Çelik, Z. (1996). XIX. Yüzyılda Osmanlı Başkenti: Değişen İstanbul. İstanbul.
Eldem, S.H. (1979). İstanbul Anıları. İstanbul.
Ergin, O.N. (1938). İstanbul’da İmar ve İskan Hareketleri. İstanbul.
Eyice, S. (1996). 19. Yüzyılda İstanbul’da Batılı Mimarlar, Ressamlar, Edebiyatçılar ve Müzisyenler. 19. Yüzyıl İstanbul’unda Sanat Ortamı-Habitat II’ye Hazırlık Sempozyumu Bildiriler. (ss. 9- 41). İstanbul.
Günergun F. - Kadıoğlu S. (2006). İstanbul Üniversitesi’nin Yerleşim Tarihçesi Üzerine Notlar. Osmanlı Bilimi Araştırmaları VIII/1 (ss.136-163). İstanbul.
http://muzeyum.istanbul.edu.tr/
Koçu, R.E. (1960-61). Beyazıd Yangın Kulesi. İstanbul Ansiklopedisi, C.IV. (s. 2226). İstanbul.
Okçuoğlu, T. (2001). Beyazıt Yanın Kulesi’nin Gözetleme Katında Bulunan Duvar Resimleri. Yıldız Demiriz’e Armağan. (ss. 117-123). İstanbul.
Özcan, A. (1991). Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye. İslam Ansiklopedisi, C.3. (ss. 457-458). İstanbul.
Özendes, E. (1999). Osmanlı’nın Son Başkenti İstanbul. İstanbul
Öztuncay, B. (2003). Dersaadetin Fotoğrafçıları. İstanbul.
Sakaoğlu, N. (1994). Bekir Ağa Bölüğü. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.2. (ss. 126-129). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları
Saner, T. (1998). 19. Yüzyıl İstanbul Mimarlığında Oryantalizm. İstanbul.
Serim, A. (2015). Constantinople1918 Konstantiniyye.
Tuğlacı, P. (1993). Osmanlı Mimarlığında Balyan Ailesi’nin Rolü. İstanbul.
Yeşilkaya, N.G. (2007). From a Courtyard to a Square: Transformatıon of the Beyazıt Meydanı inThe Early Nineteenth Century Istanbul. Metu Jfa (24:1). (ss. 71-72). Ankara.
Yıldırım, N. (1994). Askeri Hastaneler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.1. (ss. 344-349). İstanbul.
Yıldırım, S.Ö. (2017). Gravürlerde İstanbul. İstanbul.