Atatürk Döneminde Türkiye’de Halk Eğitimi Faaliyetleri

Türk tarihinde halk eğitimi farklı şekillerde hep var olmuştur. Ancak halka okuma yazma ve hesap işlerini öğretme konusunda ilk adım Tanzimat döneminde atılmıştır. Bununla birlikte Osmanlı Devleti’nde halk eğitimi çalışmaları İstanbul ile sınırılı kalmıştır. Sadece 1911 yılında kurulan Türk Ocakları İstanbul dışında da bu çalışmaları başlatmıştır. Bu gelişmeler halk eğitimi konusunda Türkiye Cumhuriyeti’ne alt yapı oluşturduğu için önemlidir. Bu çalışmanın amacı Atatürk döneminde halk eğitimi konusunda yapılan çalışmaları araştırıp belirlemektir. Araştırmanın konusunu Atatürk döneminde yapılan halk eğitimi çalışmaları oluşturmaktadır. Araştırmada, halk eğitimi konusundaki çalışmalara Milli Mücadele yıllarında başlandığı görüşmüştür. Bu dönem Serbest Âli Dersler Müessese-i İlmiye kurularak halk eğitimi yönünde ilk çalışmanın başlatıldığı, 1923 yılında bir Halk Terbiyesi Şubesi’nin kurulduğu ve bu şubenin halk eğitimi çalışmalarını yürütmekle görevlendirildiği, aynı yıl kurulan Fethi Bey Hükümeti’nin halk eğitimi konusuna Hükümet programında yer verdiği tespit edilmiştir. 1927 yılında Halk Dershaneleri açılarak halka okuma-yazmayı öğretmenin yanı sıra halkı çeşitli konularda bilgi sahibi yapma yoluna gidildiği, ancak bu çalışmalarla halk eğitimi konusunda istenilen hedeflere ulaşılamadığı görülmüştür. Harf İnkılabı sonrası ise topluma yeni harflerle okuma-yazmayı öğretmenin yanı sıra halka hayatını ve geçimini sürdürmesi, cumhuriyet felsefesini benimsemesi amacıyla eğitim verilmek üzere Millet Mektepleri açıldığı, Millet Mekteplerinde yürütülen halk eğitimi çalışmalarıyla 7 yıllık bir sürede okur-yazar oranının Harf İnkılabı öncesinin iki katına çıkarıldığı görülmektedir. Çalışmada, başta Türk Ocakları ve ordu olmak üzere Himaye-i Etfal Cemiyeti, Muallimler Birliği, Halkevlerinin açtığı Okuma Yazma Kurslarının yaptıkları çalışmalarla halk eğitimi konusunda Millet Mekteplerine katkı sağladıkları sonucuna varılmıştır. Ayrıca, hem ulusal gazeteler hem de yerel gazeteler tarafından halkın okuma yazma öğrenmesine ve Millet Mekteplerine katılımın artmasına yönelik yayınlar yapıldığı görülmüştür

Public Educational Facilities in Turkey in Atatürk’s Era

Public education has always been in different forms in Turkish history. First attempt was done in Tanzimat era for teaching public writing, reading end accounting. Nevertheless, public education studies weren’t limited with İstanbul in Ottoman era. Türk Ocakları have given a start to education studies outside İstanbul. These attempts for being done about education is important as it occurred a public education basement for Turkish Republic. The aim of this study is to investigate and determine the studies on public education in Turkey, in Atatürk’s Era. The subject of the research is the public education studies carried out during the Atatürk period. In the study, it was argued that studies on public education started during the years of the War of Independence. During this period, the first work on public education was initiated by the establishment of the "Serbest Âli Dersler Müessese-i İlmiye", a Public Education Branch was established in 1923 and this branch was assigned to carry out public education activities, and the subject of public education of the Fethi Bey Government, which was established in the same year, was included in the Government program. It has been determined that in 1927, it is seen that the Public Education Centers were opened to teach people how to read and write, as well as to make the public knowledgeable about various issues, but these studies did not achieve the desired goals in public education. After the Letter Revolution, it was determined that Nation Schools were opened to teach the society to read and write with new letters, as well as to provide education for the people to continue their life and livelihood and to adopt the republican philosophy, and with the public education carried out in the Nation schools, the rate of literacy was doubled in a period of 7 years. It is seen that Literacy Courses opened by the Turkish Hearths and the Army, Himaye-i Etfal Cemiyeti, Teachers' Union and Community Centers have contributed to the Nation Schools in public education. Either national newspaper and local newspapers make nation learned, readin and writing and olso increase attending public schools, which was occurred by their publishments

PDF

___

Arşiv Kaynakları
Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı /Cumhuriyet (BOA/BCA) Arşivi
BOA, HR. İM./86-15/ / sayı 1,2/3/.M.15.10.1923.
BOA, HR. İM./8/10/Sayı 1-2/M.06.08.1923.
BOA, HR. İM./84/57/sayı 1-5/M-26.09.1923.
BOA, HR. İM./86/15/sayı 1-3/15.10.1923.
BOA, HR. İM./96/38/ sayı 1-5/M-3.2.1924.
BCA, 490-1-0-0/ 1/ 2/ 13/sayı 1ve2/25.12.1928.
BCA, 30-18-1-2/5/48/16/ sayı1/.22.09.1929.
BCA, 30-18-1-2/1/11/11/ Ek:76 51/ Sayı:1/26.12.1928.
BCA, 490-1-0-0/1/3/12/sayı 9/28.10.1929.
BCA,30-10-0-0/ 64-431-43/29.12.1929/Ek 72/sayı 1.
Resmi Belgeler
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Arşivi
TBMM Zabit Ceridesi, 1. Devre, 3. İçtima Senesi, 18. Cilt, 01.03.1338 (1922) s.1-26.
TBMM Zabit Ceridesi, 2.Devre, 1. Cilt, 1. İctima Senesi, 05.09.1339 (1923), s. 417-445.
TBMM Zabit Ceridesi, 3. Devre, 5. Cilt, 3 İnikat, 8 Teşrinisani 1928, s.26-29.
TBMM Zabit Ceridesi, ,3. Devre, 2. İçtima senesi, 5. Cilt, 1. İnikat: s.1-5.
TBMM Zabit Ceridesi, 3. Devre, 3. İçtima, I1. İn’ikat, 1.11.1929, s. 1-5.
TBMM Kanunlar Dergisi, Maarif Teşkilatına Dair Kanunun, 4. Cilt, s. 522- 525.
TBMM Kanunlar Dergisi, Tevhid-i Tedrisat Kanunu, 2. Cilt, s. 242.
Gazeteler ve Talimatnameler
Resmi Ceride, Sayı: 338, 3 Nisan1926.
Cumhuriyet Gazetesi, 02.11.1929.
Cumhuriyet Gazetesi, 03.01.1929.
Cumhuriyet Gazetesi,09.10.1928.
Cumhuriyet Gazetesi, 01 09.1928.
Cumhuriyet Gazetesi, 29.09.1928.
Cumhuriyet Gazetesi, 01.01.1929.
Cumhuriyet Gazetesi, 02 01. 1929.
Cumhuriyet Gazetesi, 05.01.1929.
Cumhuriyet gazetesi, 04. 01.1929.
Hâkimiyet-i Milliye, 21.07.1921.
Millet Mektepleri Talimatnamesi (1929). Millet Mektepleri Talimatnamesi ve Tatbikine Rehberlik Edecek Dâhili Talimatnameler, Köy Hocası Matbaası, Ankara. Telif Eserler
Albayrak, M. (1989). Yeni Türk harflerinin kabulü öncesinde, halk eğitimi ve yazı değişimi konusunda türk kamuoyunda bazı tartışmalar ve millet mektepleri’nin açılması (1862-1928). Atatürk Yolu Dergis 2 (4), 463-495.
Albayrak, M.(1994). Millet mekteplerinin yapısı ve çalışmaları (1928-1935). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, X (29), 471-483.
Arayıcı, A. (1999). Kemalist dönem Türkiye’sinde eğitim politikaları ve köy enstitüleri. Ceylan Yayınları.
Ata, B. (2001). 1924 Türk basını ışığında Amerikalı eğitimci John Dewey’in Türkiye seyahati. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (3), 193-207.
Ataş, U. (2003), Millet mektepleri (1928-1935). [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Atatürk’ün Söyler ve Demeçleri I-III (1997). Atatürk’ün söyler ve demeçleri I-III. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırmaları Merkezi, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Ateş, S.& Namal Y.& Erdoğan, M. (2019). Harf inkılabı ve millet mektepleri 1928-1935 Ötügen Yayınları.
Aydın, M. & Aydın, K. (2011). Türk inkılabı tarihi, Cantekin Yayıncılık.
Biçici, M. Yıldız Özlü, Z. (2020). Harf inkılâbı üzerine Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde çıkan tartışmalar ve karşıt görüşler, Tarih ve Gelecek Dergisi, 6 (1), 180-197.
Çakım, B. (1964). Toplum kalkınmasında başarıyı sınırlandıran nedenler. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt:19, Sayı:2, s. 59-84.
Demir, G.T. & Altunay Şam, E. (2017). Millet mekteplerinin fikri temelini oluşturan halk dershane ve konferansları talimatnamesi üzerine bir inceleme. Asos Journal, 5 (49), 337-350.
Duman, A. (2000). Türkiye’de yetişkinler eğitiminin gelişimi. Ütopya Yayınları.
Ergün, M.(1997). Atatürk dönemi Türk eğitimi. Ocak Yayınları.
Gedikoğlu, Şevket (1953), Halk eğitimi. İdeal Basımevi.
Geray, C. (1978). Halk eğitimi;1. kitap- halk eğitimine giriş, II. kitap- kitle iletişim araçlarıyla halk eğitimi, III. kitap- Türkiye’de halk eğitimi. Genişletilmiş Yeniden Yayına Hazırlanmış 2. Baskı, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları No 78.
https://ugurckaya.wixsite.com/websitem/single-post/2023/02/01/John-Dewey-T%C3%BCrkMaarifi-Raporu (28.08.2020).
Kara, A. (2020). Türkiye’de alfabe değişiminden sonra yeni harflerin yaygınlaştırılması ve halk eğitiminde millet mekteplerinin rolü ve önemi. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi (OTAD) IV (1), 114-141.
Kılıç, F. (2017). Yeni tTrk alfabesinin yaygın eğitim yoluyla öğretilmesi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 61, 207-248.
Kılınç, M. (2018). Reflections of the Millet Mektepler according to the Cumhuriyet Gazetesi of 1929 education activities. İnternational Journal of Social Sicience Research, 93-102.
Kıran, İ. (2008). Yaşam boyu eğitimin sağlanmasında halk eğitimi merkezlerinin değerlendirmesi: yüreğir merkezi örneği. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Büro Yönetimi Eğitimi Anabilim Dalı.
Köymen, N. (1952). Demokrasiyi kurtaralım, demokrasiyi kurtaracak halk eğitimidir. Türkiye Basımevi Yayınları.
Morkoç, A. (2011). Türk harf inkılabı ile millet mektepleri ve İzmir’deki uygulamalar. Turkish Studies, 6 (1), 1543-155.
Öztürk, C. (1994). Milli Mücadele Ankara’sında Bir yükseköğretim kurumu: Serbest Ali Dersler Müessese-i İlmiyesi. Atatürk Yolu Dergisi, 7,4 (13), 55-63.
Sarıhan, Z. (1998). Cumhuriyetin eğitim mirası ve halkçı eğitim, devrimci Cumhuriyet’in eğitim politikaları.111-112, Kaynak Yayınları.
Sarınay, Y. (2004). Türk milliyetçiliğinin tarihi gelişimi ve Türk Ocakları (1921-1931). Ötügen Yayınları.
Sungu, İ. (1941). Harf İnkılabı ve Milli Şef İsmet İnönü. Tarih Vesikaları Dergisi. Maarif Vekâleti Yayınları 1(-), 10-19.
Şahin M. (1992). Bir halk eğitim çalışması örneği olarak millet mektepleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, Sayfa 0-0.
Taşdemir, A. (2006). Harf Devrimi ve Halk Mecmuası, [doktora tezi] Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TEDMEM (2020), https://tedmem.org/mem-notlari/degerlendirme/john-deweyin-turkiyede-nasilkarsilandigina-dair-izlenimlerin-amerikan-belgelerine-yansimasi (Erişim tarihi: 25.08.2020).
Türkoğlu, A. & Uça, S. (2011). Türkiye’de halk eğitimi: tarihsel gelişimi, sorunları ve çözüm önerileri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi eğitim bilimleri dergisi, 2(2), 48- 62.
Yahya A. vd. (2007). Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Ayra Yayınlaır.
Yalçın, D. & Akbıyık, Y. vd. (2005).Türkiye cumhuriyeti tarihi II. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Yücekök, A. (1971). 100 soruda Türkiye’de din ve siyaset. Gerçek Yayınevi Yayınları.