Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Kadın

Osmanlı devletinde kadınların sosyal hayatı, dinlere, meşreplere ve coğrafyaya göre farklılıklar gösterirdi. Müslüman kadınlarla Hristiyan kadınların ve kızların giyim, kuşam, yemek, gezme ve süslenme şekilleri birbirinden farklıydı. Bu makalede, ünlü Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi’nin seyahatlarını kaleme aldığı “Seyahataname” adlı kitabına göre Osmanlı devletinde kadınların yaşamı incelenmektedir. Gezdiği şehirleri, kasabaları ve geniş coğrafyayı detaylı yorumları ve pür-dikkat gözlemleri ile kaleme alan ve sonraki asırlara aktaran 17. asrın büyük seyyahı Evliya Çelebi 1611 yılında İstanbul’da doğdu. Babası sarayın kuyumcusudur. Babasının saraydaki görevi nedeniyle, devrin en önemli eğitim kurumu olan Enderun’da okudu ve yüksek düzeyde bir eğitim aldı. Aile aslen Kütahyalıdır. Seyahatlerini resmi görevlendirmelerle veya seyyah olarak yaptı. Kırk yılı aşkın bir zaman Osmanlı coğrafyasının neredeyse tamamını gezerek, görerek veya dinleyerek kaleme aldı. 1682 yılı veya 1684 yıllarında ölmüş olduğu varsayılmaktadır. Evliya Çerlebi ömrünü gerek resmi görevler ve gerekse seyahatler vasıtasıyla geniş Osmanlı coğrafyasını gezerek geçirdiği için, kalem aldığı “Seyahatname”sinde, sosyal hayatın tüm evreleri ile ilgili bilgilere rastlamak mümkündür. Ömrünü seyahatle geçirmesi, gezmeyi seven bir kişiliğe sahip olduğunu göstermektedir. İncelenen konu, Evliya Çelebi’nin yaşadığı asır olan 17. Yüzyıl ile sınırlıdır. Bun agöre Yemen’den Viyana’ya ve Kuzey Afrika’dan Kafkasya’ya kadar geniş bir alanda yaşayan Osmanlı devlet tebaası olan kadınların ve kızların yaşamları bu makalenin konusudur

Woman in the Ottoman Empire in the 17th Century According to Evliya Çelebi's “Seyahatname

The social life of women in the Ottoman state differed according to religions, legends and geography. Muslim women and Christian women and girls were different from each other in dressing, dressing, eating, traveling and decorating. In this article, the lives of women in the Ottoman state are examined according to the book "Traveling", written by the famous Ottoman traveler Evliya Çelebi. Evliya Çelebi, the great traveler of the 17th century, who wrote the cities, towns and wide geography he visited with detailed comments and clear-attention observations and transferred them to the next centuries, was born in 1611 in Istanbul. His father is the goldsmith of the palace. Due to his father's duty in the palace, he studied at Enderun, the most important educational institution of the time, and received a high level of education. The family is originally from Kütahya. He made his travels on official assignments or as a traveler. He wrote by traveling, seeing or listening to almost the entire Ottoman geography for over forty years. It is assumed that he died in 1682 or 1684. Since Evliya Çerlebi spent his life traveling around the vast Ottoman geography through both official duties and travels, it is possible to find information about all stages of social life in his "Seyahatname", which he wrote. The fact that he spends his life on travel shows that he has a personality who likes to travel. The subject studied is limited to the 17th century, when Evliya Çelebi lived. Accordingly, the lives of women and girls who are Ottoman state subjects living in a wide area from Yemen to Vienna and from North Africa to the Caucasus are the subject of this article

PDF

___

İpşirli Argut, B. (2015) Osmanlı İstanbul’unda giyim kuşam. C. Yılmaz. (Ed.) Büyük İstanbul Tarihi, C. IV içinde (s. 230-263). https://istanbultarihi.ist/118-osmanli-istanbulunda-giyim-kusam. https://doi.org/10.30520/tjsosci.663198
Baş, E. (2011). Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminden din kültürü ve hayatı (Tarih Yazarı Neşri’nin anlatılarına göre)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52(2), 55-84. https://doi.org/10.1501/ilhfak_0000001078
Bayraktar, M. F. (2008). Hafızlık eğitiminin geleneksel yöntemleri ve Kur’an kursları. X. Kur’an Sempozyumu Kur’an ve Din Eğitimi, 12 -13 Mayıs 2007; 117-138. https://doi.org/10.15869/itobiad.82189
Bozok, D. (2005). Türk hamamı ve geleneklerinin turizmde uygulanışı (Bursa Merkez ilçede bir araştırma). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(13), 62-86. https://doi.org/10.19129/sbad.215
Cezar, M. (1960). Mufassal Osmanlı Tarihi, IV. Türk Tarih Kurumu Yayınları. https://doi.org/10.33404/anasay.534493
Çakır, İ. E. (2012). Osmanlı toplumunda eş ve çocuk sayısı, statü, servet: 1671-1678 Sofya örneği. OTAM, 31, 41-60. https://doi.org/10.1501/otam_0000000590
Dankoff, R., Kahraman, S.A. & Dağlı, Y. (Ed.). (2016), Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Seyahatname, I. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
Dankoff, R., Kahraman, S.A. & Dağlı, Y. (Ed.). (2016), Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Seyahatname, II. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
Dankoff, R., Kahraman, S.A. & Dağlı, Y. (Ed.). (2016), Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Seyahatname, III. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
Dankoff, R., Kahraman, S.A. & Dağlı, Y. (Ed.). (2016), Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Seyahatname, IV. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
Dankoff, R., Kahraman, S.A. & Dağlı, Y. (Ed.). (2016), Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Seyahatname, V. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
Dankoff, R., Kahraman, S.A. & Dağlı, Y. (Ed.). (2016), Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Seyahatname, VI. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
Dankoff, R., Kahraman, S.A. & Dağlı, Y. (Ed.). (2016), Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Seyahatname, VII. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
Dankoff, R., Kahraman, S.A. & Dağlı, Y. (Ed.). (2016), Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Seyahatname, VIII. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
Dankoff, R., Kahraman, S.A. & Dağlı, Y. (Ed.). (2016), Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Seyahatname, IX. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
Dankoff, R., Kahraman, S.A. & Dağlı, Y. (Ed.). (2016), Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Seyahatname, X. Kitap. Yapı Kredi Yayınları.
Dulum S. (2006). Osmanlı Devleti’nde kadının statüsü, eğitimi ve çalışma hayatı (1339-1918) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://doi.org/10.17494/ogusbd.595088
Gemici, N. (2013). Evliya Çelebi. Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması Bildirileri. 1-10. Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı.
Gümüş, M. (2015). Kağıtna’dan Sofya’ya 17. yüzyıl Osmanlı insanının eğlence durakları: Evliya Çelebi’den notlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (41), 441-448. https://doi.org/10.17719/jisr.20154115031
Karadeniz, F. (1999) XVI. ve XVII. yüzyıllarda farklı sınıflardaki Osmanlı kadınına genel bir bakış. Osmanlı, 5, 452-457.
Karaman, M. İ. (2017, Mayıs). Sosyokültürel, etik, tıbbi ve islamî perspektiften kız çocuklarında ve kadınlarda sünnet. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 22(2), 125-130. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.266077
Karta, N. (2013). 17. ve 18. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Avrupa ile iktisadî ilişkileri. Turkish Studies, 8(11), 163-173. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.5701
Kurt, A. (1999). Osmanlı kadınının sosyo-ekonomik durumu. Osmanlı, 5, 437-438.
Solak, İ. & Uysal, Z. (2016). Osmanlı toplumunda kadın (Konya örneği 1670-1680). Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır, 991-1004.
Uzun, E. (2008). XVII. Yüzyıl Anadolu İsyanlarının Şehirlere Yayılması; Sosyal ve Ekonomik Hayatı Etkilemesi (1630-1655) [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://doi.org/10.9775/kausbed.2018.042
Yegül, F. K. (2009). “Anadolu su kültürü: Türk hamamları ve yıkanma geleneğinin kökleri ve geleceği. Anadolu, 35, 99 -118. https://doi.org/10.1501/andl_0000000368