ATABEK YURDU ETNOPEDAGOJİSİ: AHISKA ÖRNEĞİ

Bütün dünyada eğitim araştırmaları genellikle okul dönemine odaklanmış ve aile eğitimi önemsiz kalmış gibidir. Oysa eğitim okuldan önce ailede başlar. Çocuk okula başladıktan sonra da aile terbiyesi devam eder. Ailenin verdiği eğitim kendi etnik kültürünü çocuğa yüklemesidir. Bu eğitim ampirik bilgi aktarımı yapılan etnopedagojik eğitimdir. Etnopedagoji, hem bir toplumun tarihin derinliklerinden geliştirerek taşıdığı çocuk yetiştirmede kullandığı bilgiler hem de aile içinde çocuğa aktarılan eğitim içeriği ve öğretim yöntemlerinin ne olduğunun araştırıldığı eğitim biliminin dallarından biridir. Bu çalışmanın amacı, Atabek Yurdu’nun etnopedagojik özellikleri nedir, sorusuna yanıt aramaktır. Bu soru, etnopedagoji nedir, etnopedagojinin millî eğitim politikası ile ilişkisi nedir ve Atabek Yurdunun etnopedagojik araçlarıyla aktarılan ampirik bilginin niteliğinden hareketle bölgenin ideal insan modelinin ne olduğu alt sorulara bölünerek cevap bulunmaya çalışılmıştır. Atabek Yurdu, Kuzeydoğu Anadolu gibi geniş bir bölge olduğu için çalışma bölgenin tüm özelliklerini özgün olarak koruyabilmiş olan Ahıska toplumu örneklemi üzerinde yapılmıştır. Çalışmada nitel araştırma modeli kullanılmıştır. Etnopedagoji kavramının analizi ve işlevinin açıklanması doküman incelemesi yoluyla yapılmıştır. Doküman incelemesi yönteminin yanında gözlem ve görüşme ile de ek bilgiler edinilmiş, verilerin sağlaması yapılmıştır. Doküman inceleme, gözlem ve görüşme gibi diğer veri toplama yöntemleriyle birlikte kullanılarak verinin çeşitlendirilmesi amaçlanmış, böylece araştırmanın geçerliliğini önemli ölçüde artırmıştır. Gözlem ve görüşmeler araştırmanın örneklemi olan Ahıskalıların sürgün sonrası halen yaşadıkları Kazakistan’da insanları evlerinde ziyaret ederek yapılmıştır. Çalışmada elde edilen ilk sonuç, etnopedagojiye dayanmayan “millî” eğitim politikasının etkili olamayacağıdır. Ampirik bilgilerin kültürel miras olarak aktarılmanın ötesinde yüzlerce yılın birikimini taşıdığından hikmet içerikli olduğu, etnopedagoji ve etnodidaktikin bilimsel eğitim çalışmaları içerisinde okullarda uygulanması gerektiği sonucuna varılmıştır. Ahıska etnopedagojisi ve Etnodidaktik yöntem ve araçlarının Ahıska Türklerinin kendi ideal insan modelini başarıyla elde ettiği de araştırmada ortaya konmuştur.

THE ETHNO-PEDAGOGY OF ATABEK COUNTRY: THE AHISKAN CASE

Educational researches all over the world seem to focus generally on the school term, leaving the family education remain insignificant. However, education starts in the family before school. The family discipline goes on, even after the child starts the school. The education given by the family is the parents’ introduction of their own ethnic culture to the child. Such an education is the ethno-pedagogic education, in which empirical knowledge is conveyed. Ethno-pedagogy is one of the branches of pedagogy, which investigates not only the knowledge that a society derives and conveys from the depths of the history, and uses it to raise children, but also the educational contents and teaching methods that are passed on to the child in the family. The purpose of this study is to find the answer to the question of what the ethno-pedagogic features of Atabek Country are. The answer to this question was sought after by way of dividing it into sub-questions of what the relation of ethno-pedagogy with the national education policy is, what the ideal human model of the region is, on the basis of the quality of the empirical knowledge being conveyed by the ethno-pedagogic means of Atabek Country. Since Atabek Country extends over a vast region, namely North Eastern Anatolia, the study was based on the sample of Ahiskan Turks, who could have protected all the features of the region in their unique forms. Qualitative research model was used in the study. Analysis of the concept of Ethno-pedagogy and the description of its function were made by document review method. Beside the document review method, additional information was gained, and data thereof were validated by ways of observation and interview. Data triangulation was aimed by way of making joint use of the document review with such other data collection methods, including observation and interview, thus significantly increasing the validity of the research. Observations and interviews were made by way of paying visits to the Ahıskan people, constituting the sample of this research, at their homes in Kazakhstan, where they were still living since their exile. The first outcome attained from the study is that, a “national” education policy having not been based on ethno-pedagogy will remain ineffective. It has been concluded that, empirical knowledge is wisdom- oriented for not only being transferred as cultural heritage, but also conveying centuries of experience, and that ethno-pedagogy and ethno- didactics have to be applied at the schools within the scientific educational studies. It has further been put forth in this research that, Ahiskan ethno-pedagogy, as well as the methods and means of Ethno- didactics have helped Ahiskan Turks to create their ideal human model successfully.

PDF

___

Akramova, D. (2006). Kırgızistan’da orto mekteplerdeki “adep sabağı” dersinde din eğitimiyle ilgili amaçların gerçekleşme düzeyi (Oş örneği). Ankara Üniversitesi, SBE, Din ve Felsefe Bilimleri Bölümü. Yayınlanmamış doktora tezi.
Alimbekov, A. (1996). Kırgız etnopedagogikası. Bişkek.
Alimbekov, A. (2001) Kırgız elinin bilim berüü salttarı. Bişkek: Kırgız Bilim Berüü İnstututu.
Alimbekov, A. (2007). Eğitimle ilgili bir alan olarak etnopedagoji ve Kırgız etnopedagojisinin temel kavramları. Türk Yurdu, 27 (242) ss. 31-36
Aliyev, İ. (2002). Orta ümumtehsil mekteplerinde telim-terbiyenin keyfiyetinin yükseldilmesine etnopedaqoji materiallardan istifadenin te’siri. Azerbaycan Respublikası Tehsil Nazirliği Azerbaycan Respublikası Tehsil Problemleri İnstututu. Yayınlanmamış doktora tezi. Bakı.
Aliyev, D. (2017). Ahıska Türk atasözlerinin özellikleri. Erzincan Üniversitesi Uluslararası Ahıska Türkleri Sempozyumu. Bildiriler. Cilt 1. (11-13 Mayıs 2017). Erzincan: Erzincan Üniversitesi. Ss. 61-65.
Aliyeva, S. (2016). Etnopedaqogikanın esasları. ADPU Neşriyatı.
Aliyeva Çınar, M. (2017). Ahıska Türklerinin atasözlerindeki sosyo-kültürel değerler. I. Uluslararası Kafkasya Halk Kültürleri Kongresi. Bildiri. 9-11 Ekim 2017. Kars: Kafkas Üniversitesi.
Aydıngün, A. ve Aydıngün, İ. (2015). Ahıska Türkleri: Ulusötesi bir topluluk ulusötesi aileler. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları.
Bakırcıoğlu, R. (2016). Ansiklopedik eğitim ve psikoloji sözlüğü. Genişletilmiş ikinci baskı. Ankara: Anı Yayıncılık.
Berejnova, L. N., Nabok, İ. L., Şçeglov, V. İ. (2013). Etnopedagogika. Moskva: İzdatelskiy tsentr “Akademiya”.
Buntürk, S. (2007). Rus-Türk mücadelesinde Ahıska Türkleri, Ankara: Berikan Yayınları.
Çınar, İ. (2012). Neden ve nasıl mankurtlaştırılıyoruz? İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Çınar, İ. (2015). Atabek yurdu: Jeokültürel yaklaşım. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Dewey, J. (2014). Deneyim ve eğitim. (Çev. S. Akıllı) Dördüncü baskı. Ankara ODTÜ Yayıncılık
Hacılı, A. (2009). Axısqa Türkleri: Veten bilgisi. İstanbul: Ahıska Reklam Ajansı.
Işık, S. Y. (2016). İnsan okudum. Halk kültüründe okuma ve okuryazarlar. Ankara: Ütopya Yayınevi.
Kaya Karasüleymanoğlu, Ş. (2015). Artvin Halkbiliminden Çizgiler. İkinci baskı. Ankara: Ürün Yayınları.
Kazımov, İ. (2012). Axısqa Türkleri: Dil, tarix ve folklor. Bakı: Elm ve Tahsil Neşriyyat.
Khusainov, Z.A., Gaisin, R.I., Biktimirov, N.M., Valiev, M.R., Gilemhanov, I.R. (2015). Formation of ecological culture in the aspect of ethno pedagogy. Mediterranean Journal of Social Sciences. Vol 6, No 1 S 3. February 2015.
Kırzıoğlu, M. F. (1992). Yukarı Kür ve Çoruk Boylarında Kıpçaklar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kızılkaya, O. (2013). XIX. Yüzyılın ortalarında Çıldır sancağının sosyo-ekonomik durumu. Turkish Studies International Periodicak For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 8/5 p. 405-423. Spring 2013. ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Ankara-Turkey
Kozhakmetova, K., Ortayev, B., Kaliyeva, S., Utaliyeva, R. Jonissova, G. (2015). Ethnic pedagogy as an integrative, developing branch of pedagogy. Mediterranean Journal of Social Sciences. Vol 6. No 1 S1.January 2015
Kömleksiz, M., Alimbekov, A. ve Çelikbay, A. (2002). Açıklamalı eğitim terimleri sözlüğü: Kırgızca-Türkçe-Rusça-İngilizce. Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. (Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü) Ankara: Bilim ve SanatYayınları.
Mutlu, N., Aliyeva Çınar, Uravelli, O. (2017). Ahıska halk şiirinden seçmeler. (Ed. İ. Çınar) Bursa: Öner Matbaacılık ve Yayıncılık.
Ong, W. J. (1995). Sözlü ve yazılı kültür. (Çev. S. Postacıoğlu) İstanbul: Metis Yayınları.
Önal, Ü. (2015). Ardanuç, Şavşat ve Posof’tan halk hikâyeleri ve masallar. Ankara: Ayrıntı Basımevi.
Palatkina G. V. (2009). Etnopedagogika. Astrahan: İzdatel’skiy dom “Astrahanskiy universitet”.
Saydam, M. B. (1997). Deli Dumrul’un bilinci. İstanbul: Metis Yayınları.
Tezel, N. (2000). Türk bilmeceleri. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Tosun, İ. (2015). Etnopedagoji açısından Monuş Kenin-Lopsan’ın Tıva çançıl adlı eseri. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 10/8 Spring 2015. p. 2017-2038. ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8292, Ankara-Turkey
Tural, A., ve Şahan, G. (2017). Keloğlan masallarının 4. Sınıf sosyal bilgiler programında yer alan değerler açısından analizi. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume. 12/28 p. 737-749. DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12504. Ankara-Turkey.
Volkov, G. N. (1974). Etnopedagogika. Çeboksarı., Çeboksarı.
Volkov, G. N. (2004). Çuvaşskaya etnopedagogika. Çeboksarı: Çeboksarskaya Tipografiya. Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Onuncu baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yüzbey, İ. (2008). Ahıskalı Türkler ve kültürleri. Turkish Studies International Periodicak For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 3/7 p.679-695. Fall 2008. ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Ankara-Turkey
Zeyrek, Y. (2004). Posof’un çizgileri: Tarih, coğrafya, kültür. Ankara: Kozan Ofset.