Arkaik ve Klasik Yunan Dünyasında Salgın Hastalıklar

Salgın hastalıklar, yüzbinlerce yıldır gezegenimizde yaşayan tüm memelilerin ve tabii ki insan ırkının en büyük problemlerinden biri olagelmiştir. Depremler, seller ve salgın hastalıklar gibi büyük doğal felaketler sadece insan hayatını tehdit etmekle kalmayıp, sanata, edebiyata ve çeşitli kültürel öğelere sirayet ederek hikayelerini bir şekilde gelecek kuşaklara aktarmayı başarmışlardır. Ancak tüm bu doğal felaketlerin içinde salgın hastalıklar, bir savaş aracı olarak kullanılabilmesi, zaman zaman büyük devlet adamlarının ölümüne sebep olarak siyasi değişikliklere yol açabilmesi, üretim ilişkilerini değiştirebilme gücüne sahip olması, tehdit süresinin uzunluğu gibi sebeplerle, çok daha yavaş ilerleyen fakat toplumsal etkileri görece olarak çok daha ağır felaketlerdir. Günümüzün ilerleyen teknolojik imkanları, gelişkin tıp bilgisi ve küresel iletişim olanakları dahi bazı salgınların halen bu ürkütücü ve tehdit edici sonuçlarını yaşamamıza engel olamamaktadır. Bu açıdan bakıldığında günümüzden ve günümüz olanaklarından hayli uzak olan Antik Yunan dünyasında salgın hastalıkların sonuçlarının oldukça vahim boyutlarda olduğunu düşünmek yanlış olmayacaktır.Yunan dünyasında salgın hastalıklara ilişkin bilgiler en fazla Atina’da yaşanan büyük salgın ve bunu aktaran Thukydides üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bunun dışında yaşanan salgınlara dair bilgiler ise son derece dağınık ve yetersizdir. Bu makalede amacımız, Antik Yunan dünyasında arkaik ve klasik dönemlerde vuku bulan salgın hastalıkların, antik kaynaklar ve mitolojik öyküler üzerinden izlerini sürmek ve Yunan dünyasının salgın hastalık olgusuna yaklaşımına ve bu hastalıkların halk üzerinde yarattığı etkiye genel bir bakış sağlamaktır.

Epidemic Diseases in Archaic and Classical Greek World

Epidemics have been one of the biggest problems of all mammals and, of course, the human race, living on our planet for hundreds of thousands of years. Major natural disasters such as earthquakes, floods and epidemics have not only threatened human life, but have managed to convey their stories to future generations by spreading to art, literature and various cultural elements. However, among all these natural disasters, epidemic diseases can be used as a means of war, from time to time, to cause political changes that cause the death of great statesmen, to have a power to change the relations of production, but due to the long duration of the threat, relatively slow progress but social effects are much more severe disasters. Even today's advancing technological possibilities, advanced medical knowledge and global communication facilities still do not prevent us from experiencing these eerie and threatening consequences of some outbreaks. From this point of view, it would not be wrong to think that the consequences of epidemic diseases are quite grave in the Ancient Greek world, which is far from today and today's possibilities. Information on epidemics in the Greek world mostly focuses on the major epidemic in Athens and the Thukydides who reported it. Information on outbreaks other than this is extremely scattered and inadequate. In this article, our aim is to trace the epidemic diseases occurring in archaic and classical periods in the Ancient Greek world, through ancient sources and mythological stories, and to provide an overview of the Greek world's approach to the epidemic phenomenon and the impact these diseases have on the public.

PDF

___

Ackerknecht, E. H. (1953). Rudolf Virchow: Doctor, Statesman, Anthropologist. Madison: University of Wisconsin Press. https://doi.org/10.2307/40094696
Ahmed, A. M. (2016). Antik Yunan’da tarihsel nedensellik. Asia Minor Studies, (08), 8-18. Apollodoros. (2017). Bibliotheka. Çev. N. Nirven. Pinhan.
Aristoteles. (1965). Ton peri ta zoia historion, Kul. Met. History of animals. Çev. D. M. Balme & A. L. Peck. Harvard University Press.
Barberis, I. & Myles, P. & Ault, S. K. & Bragazzi, N. L., & Martini, M. (2016). History and evolution of influenza control through vaccination: from the first monovalent vaccine to universal vaccines. Journal of preventive medicine and hygiene, 57(3), E115.
Beumer, M. (2015). Hygieia. Identity, cult and reception. Kleio-Historia. 5-25.
Beekes, R. (2003). The origin of Apollo. Journal of Ancient Near Eastern Religions, 3(1), 1-21. https://doi.org/10.1163/1569212031960384
Brown, E. L. (2004). In Search of Anatolian Apollo. Hesperia Supplements, 33, 243-257.
Burckhardt, J. (2019). Yunanlar ve Yunan Medeniyeti. Çev. İ. H. Yılmaz. Pinhan.
Cohn, S. K. (2012). Pandemics: waves of disease, waves of hate from the Plague of Athens to AIDS. Historical Research, 85(230), 535-555. https://doi.org/10.1111/j.1468- 2281.2012.00603.x
Cunha, B. A. (2004). The cause of the plague of Athens: plague, typhoid, typhus, smallpox, or measles?. Infectious Disease Clinics, 18(1), 29-43. https://doi.org/10.1016/s0891- 5520(03)00100-4
Cunha, B. A. (2004). The death of Alexander the Great: malaria or typhoid fever? Infectious Disease Clinics of North America, 01 Mar 2004, 18(1):53-63. https://doi.org/10.1016/s0891-5520(03)00090-4
Çelgin, G. (1990). Eski Yunan Edebiyatı. Remzi Kitabevi.
Çelgin, G. (2018). Eski Yunanca-Türkçe sözlük. Alfa.
Çığır-Dikyol, D. (2016). Antik Yunan’dan bir eğitim modeli: Sparta. MJH 6 (2), 189- 207. https://doi.org/10.13114/mjh.2016.293
Demand, N. (1994). Birth, death, and motherhood in classical Greece. JHU Press. https://doi.org/10.2307/369505
Diakov , V. - Kovalev, S. (2019). İlkçağ tarihi. Yordam Kitap.
Dietrich, B. C. (1978). Some Evidence from Cyprus of Apolline Cult in the Bronze Age. Rheinisches Museum für Philologie, 121(H. 1), 1-18.
Diamond, J. (2017). Tüfek, mikrop ve çelik. Çev. Ü. İnce. Pegasus.
Dillon, M. (2017). Omens and oracles: divination in ancient Greece. Taylor & Francis.
Diodorus Sicilus. (1967). Bibliotheke historike. XII. Çev. F.R. Walton & R. M. Geer. Loeb Classical Library.
Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitabevi.
Gates, C. (2019). Antik kentler. Çev. B. Cezar. Küy Yay.
Grimal, P. (1997). Mitoloji Sözlüğü. Çev. S. Tamgüç. Sosyal Yay.
Hays, J. N. (2005). Epidemics and pandemics: their impacts on human history. Abc-clio. https://doi.org/10.1108/09504120610701635
Hankinson, J. (2018). Aetiology. The Cambridge Companion to Hippocrates. Cambridge. 89- 119. https://doi.org/10.1017/9781107705784.006
Homeros. (1996). Ilias. Kul. Met. İlyada. Çev. A. Erhat, A. Kadir. Can Yay. Honigsbaum, M. (2009). Pandemic. The Lancet, 373(9679), 1939.
Howatson, M. C. (2015). Oxford Antikçağ sözlüğü. Çev.: F. Ersöz. Alfa.
Himmetoğlu, M. F. (2020). Eski Çağda Mezopotamya, Anadolu ve Avrupa’da salgınların siyasi, sosyal ve ekonomik etkileri hakkında kısa bir değerlendirme. Dünya’da ve Türkiye’de büyük felaketler. Ed. A. Güler. Halk Kitabevi. 51-75.
Hippokrates. (2019). Aforizmalar. Çev. E. Çoraklı. İş Bankası Yay.
Hippokrates. (2018). Kul. Met. Hippokrates külliyatı. Sunuş: J.Jouanna & C. Madelaine. Çev. N. Nirven. Pinhan.
Hippokrates. (1990). Pseudoepigraphic Writings. Çev. W. D. Smith. Brill.
Huxley, G. (1969). Nikias, Crete and the plague. Greek, Roman, and Byzantine Studies, 10(3), 235- 239.
Holmes, B. (2018). Body. The Cambridge companion to Hippocrates. Cambridge. 63-89. https://doi.org/10.1017/9781107705784.005
Kayıhan, S. (2017). Dünya tarihinde büyük felaketler. Halk Kitabevi.
Keser, N. (2009). Sanat sözlüğü. Ütopya Yay.
Kitto, H. D. F. (2017). Yunanlar. Çev. A. Yurdaçalış. Alfa.
Littman, R. J., & Littman, M. L. (1969). The Athenian plague: smallpox. Transactions and proceedings of the American Philological Association. Johns Hopkins University Press, American Philological Association. c. 100. 261-275. https://doi.org/10.2307/2935915
Littman, R. J. (2009). The plague of Athens: epidemiology and paleopathology. Mount Sinai Journal of Medicine: A Journal of Translational and Personalized Medicine: A Journal of Translational and Personalized Medicine. 76(5), 456-467. https://doi.org/10.1002/msj.20137
Longrigg, James. (2000). Death and epidemic disease in classical Athens. Death and Disease in the Ancient City. ed., Valerie M. Hope and Eireann Marshall, Routledge.55-64.
Manetti, D. (2018). Late Antiquity. The Cambridge Companion to Hippocrates. Cambridge. 315. https://doi.org/10.1017/9781107705784.015
Mansel, A. M. (2011). Ege ve Yunan Tarihi. Türk Tarih Kurumu Yay.
Manley, J. (2014). Measles and ancient plagues: a note on new scientific evidence. Classical World, 393-397. https://doi.org/10.1353/clw.2014.0001
Martin, T.R. (2012). Eski Yunan. Çev., Ü. H. Yolsal. Say Yay.
Mir, S. A., Tandon, V. R., Abbas, Z., Singh, Z., Farhat, S., Pukhta, M. A., ... & Jan, N. (2009). History of swine flu. JK science, 11(4), 163.
Mitchell-Boyask, R. (2009). Plague and theatre in ancient Athens. The Lancet, 373(9661), 374-375. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(09)60123-9
Moscati, S. (2004). Fenikeliler, Çev.: S.Gül. Dost Kitabevi,
Nakassis, D. (2011). Athens, Kylon, and the Dipolieia. Greek, Roman, and Byzantine Studies, 51(3), 363-381.
Nie, W. (2015). The Origin of Quarantine. Global Partners in Education Journal, 5(2), 24. https://doi.org/10.1086/344062
Nikiforuk, A. (2018). Mahşerin dördüncü atlısı. İletişim.
Özgünel, C. (2001). Smintheion-Troas’ta kutsal bir alan. T.C. Kültür Bakanlığı yay.
Papagrigorakis, M. J., Yapijakis, C., & Synodinos, P. N. (2008). Typhoid fever epidemic in ancient Athens. Paleomicrobiology (pp. 161-173). Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-540-75855-6_10
Pausanias, Periegesis tes Hellados (Çevrimiçi: http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0160:book=8:chapter= 41&highlight=bassae)
Pinault, J. R. (1992). Hippocratic lives and legends, 4. Brill. https://doi.org/10.1163/9789004377295 ...
Plutarkhos. (1945). Bioi Paralelloi, Perikles-Fabius Maximus. Çev. O. Davies. M.E.B. Yay.
Ranger, T., & Slack, P. (Eds.). (1995). Epidemics and ideas: essays on the historical perception of pestilence. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/cbo9780511563645.008
Ravenel, M. P. (1920). Endemic Diseases vs. Acute Epidemics. American Journal of Public Health, 10 (10), 761-767. https://doi.org/10.2105/ajph.10.10.761-a
Sallares, R. (1991). The ecology of the ancient Greek world. Cornell University Press. https://doi.org/10.2307/4351214
Salway, P., & Dell, W. (1955). Plague at Athens. Greece & Rome, 2(2), 62-69.
Sherman, I. W. (2020). Dünyamızı değiştiren on iki hastalık. İş Bankası Kültür Yay.
Sontag, S. (2020). Metafor olarak hastalık. Çev. O. Akınhay. Can Yay.
Sophokles. (1992). Kul. Met. Kral Oidipus.Çev. B. Tuncel. M.E.B. Yay.
Sophokles. (1941). Kul. Met. Thrakisli Kadınlar .Çev. Ş.B. Kurt. M.E.B. Yay.
Theophrastus. (1813). De historia plantarum. Bartolomeo Confalonieri.
Tekin, O. (2004). Eski Yunan Tarihi. İletişim.
Turan, O. (2018). Thukydides’ in aktarımına göre Atina salgınının gerçek etkileri. Tarih ve Gelecek Dergisi, 4(2), 89-108.
Wickkiser, B. L. (2008). Asklepios, medicine, and the Politics of Healing in Fifth-Century Greece. Between craft and cult. The John Hopkins Press. https://doi.org/10.1353/pbm.0.0144