ALTINCI VE YEDİNCİ SINIF SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARININ İNSAN HAKLARI VE DEMOKRASİ KAVRAMLARI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Bu araştırmanın amacı, altıncı ve yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında insan hakları ve demokrasi ile ilgili kavramlara yer verilme durumunun incelenmesidir. Bu araştırma kapsamında öncelikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde yer alan insan hakları ve demokrasi ile ilgili 22 kavram belirlenmiştir. Bu kavramlara, 2011-2012 eğitim-öğretim yılı ilköğretim ikinci kademesinde kullanılan ve üç yayınevine ait toplam altı (üç altıncı sınıf, üç yedinci sınıf) sosyal bilgiler ders kitabında ne oranda yer verildiği doküman analizi yöntemiyle betimsel analiz yapılarak incelenmiştir. Kitaplardan birer bölüm seçilmiş ve bu bölümlerde insan hakları ve demokrasi ile ilgili kavramların sayısı belirlenmiş ve yüzdesi hesaplanmıştır. Araştırma sonucunda genel olarak altıncı ve yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında insan hakları ve demokrasi ile doğrudan ilgili bazı kavramlara en çok yer verildiği, ancak bunlarla ilgili bazı alt ve yan kavramlara yeterince ya da hiç yer verilmediği belirlenmiştir. Bu kavramlara yer verilmesinde ders kitapları arasında ve sınıflar arasında bir istikrar olmadığı da görülmektedir. Araştırma sonucunda altıncı ve yedinci sınıf ders kitaplarında ortak olarak en çok "hak" ve "demokrasi" kavramlarına yer verildiği, en az "barış", "sosyal güvenlik" ve "bireysel başvuru hakkı" kavramlarına yer verildiği saptanmıştır. Çalışma sonunda, öğrencilere demokrasi ve insan haklarıyla ilgili kavramların öğretilmesi sürecinde hem nicel hem de nitel bakımlardan gerekli eğitsel önlemlerin alınması önerilmiştir

INVESTIGATION OF SIXTH AND SEVENTH GRADES SOCIAL STUDIES TEXTBOOKS IN TERMS OF HUMAN RIGHTS AND DEMOCRACY CONCEPTS

The purpose of this study is to investigate the sixth and seventh grades social studies textbooks in terms of human rights and democracy concepts. 22 concepts representing human rights and democracy concepts which are used in European Convention on Human Rights and United Nations Universal Declaration of Human Rights were determined. Total of six textbooks which were used in social studies lessons of sixth and seventh grades during 2011-2012 education years were investigated by using document analysis method as descriptive analysis. One section from each textbook was selected to calculate the frequency and percentage of related concepts. In this context, it is generally determined that some concepts directly related to human rights and democracy are mostly used in the textbooks of sixth and seventh grades, but the subconcepts or indirectly related concepts are used little or nothing. Also, no consistency was found between the different textbooks of same or different grades. In the textbooks of sixth and seventh grades, the concepts of “right” and “democracy” have maximum rates and “peace”, “social security” and “right of individual request” have minimum rates. At the end of the study it is proposed that required educational precautions should be taken in terms of both qualitative and quantitative aspects

PDF

___

AKDAĞ, H. (2009). Ġlköğretim 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler öğretim programının öğrenci görüĢlerine göre değerlendirilmesi (Konya ili örneği). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 1-14.
ANDERSON, L. W. ve KRATHWOHL, D. R. (2010). Öğrenme, öğretim ve değerlendirme ile ilgili bir sınıflama (çev. D. A. Özçelik). Ankara: Pegem Akademi.
ASLAN, E. (1991). Ortaöğretimdeki Türkiye Cumhuriyeti Ġnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders kitapları. ġ. Ozil ve N. Tapan (Ed.), Türkiye’nin Ders Kitapları-Ortaöğretim Ders Kitaplarına Eleştirel Bir Yaklaşım (175-203).
AVRUPA ĠNSAN HAKLARI SÖZLEġMESĠ (1950). http://www.anayasa.gov.tr /files/bireysel_basvuru/AIHS_tr.pdf adresinden 22.10.2013 tarihinde eriĢilmiĢtir.
AYAR, R. (2006). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde hepimizin dünyası ünitesi için yapılandırmacı yaklaşıma göre öğretim etkinliklerinin geliştirilmesi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
AYDENĠZ, D. (2010). İlköğretim 4.-5. sınıf sosyal bilgiler dersinin insan hakları ve demokrasi eğitimindeki işlevselliği. Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
AYKAÇ, M. ve ADIGÜZEL, Ö. (2011). Sosyal bilgiler dersinde yaratıcı dramanın yöntem olarak kullanılmasının öğrenci baĢarısına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 297-314.
AYTEN, P. (2006). İlköğretim okullarında sosyal bilgiler dersini yürüten 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi öğretim programına ilişkin görüşleri. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
BĠRLEġMĠġ MĠLLETLER ĠNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESĠ (1950). http://www.kamudenetciligi.gov.tr/contents/files/688B1--Insan-Haklari-Evrensel Beyannamesi adresinden 22.10.2013 tarihinde eriĢilmiĢtir.
DEMĠR, E. ve diğerleri. (2011). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ġstanbul: CoĢku.
DEMĠR, E. ve diğerleri. (2011). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ġstanbul: CoĢku.
DEMĠREL, Ö. (2005). Öğretimde planlama ve değerlendirme öğretme sanatı. Ankara: PegemA.
DOĞAN, O. (2007). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersi “bir ülke bir bayrak” ünitesindeki kavramların öğrenilmesinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
DOĞAN, Y. (2008). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihsel yazılı kanıt kullanmanın öğrencilerin akademik baĢarısına etkisi. TSA, 12(2), 171-186.
DOĞAN, Y. ve ALKIġ, S. (2007). Sınıf öğretmeni adaylarının sosyal bilgiler derslerinde çoklu zekâ alanlarını kullanabilmelerine yönelik görüĢleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, XX(2), 327-339.
DOLANBAY, H. (2011). İlköğretim sosyal bilgiler öğretmenliği programında öğrenim gören öğretmen adaylarının insan hakları ve demokrasi dersinin işlenişine ilişkin görüşleri. Yüksek lisans tezi, Ġnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
ERDEN, M. (Tarihsiz). Sosyal bilgiler öğretimi. Ġstanbul: Alkım.
ERSOZLU, Z. N. ve KAZU, H. (2011). Ġlköğretim beĢinci sınıf sosyal bilgiler dersinde uygulanan yansıtıcı düĢünmeyi geliĢtirme etkinliklerinin akademik baĢarıya etkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 141-159.
EVĠN, Ġ. ve KAFADAR, O. (2004). Ġlköğretim sosyal bilgiler programının ve ders kitaplarının ulusal ve evrensel değerler yönünden içerik çözümlemesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 293-302.
GLESNE, C. ve PESHKIN, A. (1992). Becoming qualitative researchers-An introduction. N.Y.: Longman.
GÖKKAYA, A. K. ve YEġĠLBURSA, C. C. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi yerlerin kullanımının akademik baĢarıya etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 483-506.
GÜNDOĞDU, K. (2004). İlköğretimde demokrasi ve insan hakları eğitimi üzerine bir durum çalışması. Doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
GÜRBÜZ, G. ve GÜNDÜZ, S. (2011). Ġlköğretim okulu öğrencilerinin demokrasi unsurları ile ilgili görüĢleri: (Bolu ili GazipaĢa ilköğretim okulu örneği). Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi (Turan-Sam), 3(12), 17-30.
ĠMAMOĞLU, H. V. ve ÇEKEN, R. (2011). Ġlköğretim sosyal bilgiler dersinin bilim tarihi açısından fen ve teknoloji dersi ile iliĢkilendirilmesi üzerine disiplinler arası bir bakıĢ. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 71-87
KALAYCIOĞLU, E. (2007). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
KARAKUġ, F. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde yapıcı öğrenme ve otantik değerlendirme yaklaşımlarının öğrencilerin akademik başarı, kalıcılık ve sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlarına etkisi. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
KAYA B. ve ERSOY, A. F. (2011). Geleneksel sınıflarda sosyal bilgiler dersinde zaman içinde bilim ünitesinde aktif öğrenme yönteminin öğrenci baĢarısı ve tutumu üzerine etkisi. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 1(2), 92-103.
KAYMAKCI, S. ve ÖZTÜRK, T. (2011). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin proje çalıĢmalarıyla ilgili görüĢleri. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 103- 128.
KEPENEKÇĠ, Y. K. (1999). Türkiye’de genel ortaöğretim kurumlarında insan hakları eğitimi. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
KEPENEKÇĠ, Y. K. ve ASLAN, C. (2011). Ortaöğretim Türk edebiyatı ile dil ve anlatım ders kitaplarında insan hakları üzerine bir çözümleme. Turkish Studies, 6(1), 483-502.
KOÇ, M. (2012a). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ġstanbul: Anafen.
KOÇ, M. (2012b). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ġstanbul: Anafen.
KOÇOĞLU, E. (2008). İnsan hakları ve demokrasi kavramlarının ilköğretim sosyal bilgiler müfredatındaki yeri. Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
KOÇYĠĞĠT, ġ. (2002). İlköğretim II. kademede sosyal bilgiler dersinin hedeflerine ulaşma derecesi (Şereflikoçhisar ilçesi örneği). Yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
KUġ, E. (2003). Nicel-nitel araştırma teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
MARTIN, B. ve BRIGGS, L. J. (1986). The affective and cognitive domains: Integration for instruction and research. USA: Educational Technology.
MEB (2005). Ġlköğretim sosyal bilgiler dersi (6-7. sınıflar) öğretim programı. http://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72 adresinden 23.10.2013 tarihinde eriĢilmiĢtir.
MEB (2011). Ġlköğretim vatandaĢlık ve demokrasi eğitimi dersi (8. sınıf) öğretim programı. http:/ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72 adresinden 23.10.2013 tarihinde eriĢilmiĢtir.
MEB (2013). Ortaöğretim demokrasi ve insan hakları dersi öğretim programı. http://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72 adresinden 23.10.2013 tarihinde eriĢilmiĢtir.
ÖZMEN, H. (2004). Fen öğretiminde öğrenme teorileri ve teknoloji destekli yapılandırmacı (constructivist) öğrenme. The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET, 3(1), 100-111.
ÖZTÜRK, C. (2009). Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Yayınevi.
POLAT, M. ve KAYA, N. (2011a). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: MEB.
POLAT, M. ve KAYA, N. (2011b). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: MEB.
PUNCH, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş-Nitel ve nicel yaklaşımlar (çev. D. Bayrak, H. Bader Arslan, Z. Akyüz). Ankara: Siyasal Kitabevi.
SARI, M. (2007). Demokratik değerlerin kazanımı sürecinde örtük program: Düşük ve yüksek “okul yaşam kalitesi”ne sahip iki ilköğretim okulunda nitel bir çalışma. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
TARMAN, B., ACUN, Ġ. ve YÜKSEL, Z. (2010). Sosyal bilgiler eğitimi alanındaki tezlerin değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(3), 725-746.
TAġ, A. M. (2004). Sosyal bilgiler öğretmenliği eğitimi program standartlarının belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 28-54.
TAġ, A. M. (2007). Yeni sosyal bilgiler ders kitaplarına iliĢkin öğretmen görüĢlerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 519-532.
TOZLU, N. (1998). Erdemli toplum olma yolunda. Ankara: Yirmibirinci yüzyıl. ÜNAL, Ç. ve ÇELĠKKAYA, T. (2009). Yapılandırmacı yaklaĢımın sosyal bilgiler öğretiminde baĢarı, tutum ve kalıcılığa etkisi (5. sınıf örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 197-212.
ÜNAL, F. (2011). 6. sınıf sosyal bilgiler “demokrasinin serüveni” ünitesinin değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(22), 33-50.
YALAR, T. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler programında değerler eğitiminin mevcut durumunun belirlenmesi ve öğretmenlere yönelik bir program modülü geliştirme. Doktora tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
YAZICI, K. ve YEġĠLBURSA, C. C. (2007). Sosyal bilgiler derslerinde yazılı materyallerin öğrencilerin okuma seviyelerine uygunluğunun belirlenmesinde kullanılan ölçme araçları. TSA, 11(1), 83-98.
YEġĠL, R. ve AYDIN, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 65-84.
YILAR, B. (2007). İlköğretim 5.sınıf öğrencilerinin bazı coğrafya kavramlarını anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
YILDIRIM, A. ve ġĠMġEK, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
YILMAZ, K. ve TEPEBAġ, F. (2011). Ġlköğretim düzeyinde sosyal bilgiler eğitiminde karĢılaĢılan sorunlar: Mesleğine yeni baĢlayan sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüĢleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 157- 177.
YÜKSELĠR, A. (2006). İlköğretim altıncı sınıf sosyal bilgiler programında geçen kavramların kazanımı ve kalıcılığında kavram analizi yönteminin etkisi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.