ANTALYA YÖRESİNDE GELENEKSEL BİR ÇEREZ VE GELENEKSEL BİR MESLEK OLARAK TİRMİS VE TİRMİSÇİLİK

Çerezler, "yemek dışında yenilen yaş veya kuru yemiş vb. şeyler, atıştırmalık" olarak tanımlanmaktadır. Türk mutfağında atıştırmalık, tamamlayıcı bir tat ve çeşni olarak karşımıza çıkan çerezler günlük hayatımızda hiç de azımsanmayacak önemli bir yer işgal etmektedir. Türkiye topraklarında çerezler gerek çeşit olarak ve gerekse üretim tarzı olarak yöreden yöreye değişebilen bir karakter taşımaktadır. Bu makalenin çıkış noktasını Antalya coğrafyasının yerel bir çerezi olan tirmis teşkil etmektedir. Tirmis, anavatanı Akdeniz havzası olan, baklagiller sınıfından, otsu ve yıllık bir bitkiden elde edilen bir yiyecektir. Bilimsel ismi Lupinus Albus L. (veya Lupinus termis) olan tirmis, Türkiye coğrafyasında termiye, acı bakla, delice bakla, gavur baklası, kurt baklası, mısır baklası, yahudi baklası gibi değişik isimlerle adlandırılmaktadır. Çerez olarak Konya ve Isparta yöresinde termiye adıyla tüketilen tirmis, aynı şekilde Akdeniz ülkelerinin ortak lezzetlerinden de birisidir. Mısır'da turmus ya da termis, Portekiz'de tremoço, İspanya'da altramuces (altramuz) isimleriyle bilinmektedir. Tirmis ev içerisinde üretilip tüketildiği gibi aynı zamanda çarşıda da satılmaktadır. Tirmisçi, tirmisi tatlandırarak çarşıda satan meslek erbabıdır. Antalya'da yaygın kullanımı olan "Davetsiz düğüne tirmisçi gider" sözü tirmisçiliğin halk kültürü ve hayatındaki etkisini ortaya koyan küçük bir örnektir. Geleneksel bir meslek olan tirmisçilik Antalya'da nesillerden beri sürdürülmektedir. Tirmisçiler dün olduğu gibi bugün de mesleklerini seyyar satıcı olarak gerçekleştirmektedir. Gerçekleştirilen saha çalışması sonucunda elde edilen materyal ışığında hazırlanan bu makale, tirmisi ve tirmisçiliği halkbilimsel bir gözle analiz ederek ortaya koymayı amaçlamaktadır

A KIND OF TRADITIONAL SNACK FOOD “TİRMİS” AND A TRADITIONAL PROFESSION “TİRMİSÇİLİK” IN ANTALYA REGION

As snack foods dried fruits are defined as meal which generally eaten between meals. Dried fruits are frequently accompanied meal as a side dish and have a special place in the Turkish cuisine. Dried fruits are highly varied both in terms of species and mode of production in Turkey. This paper includes tirmis which is local food in Antalya. Tirmis is a food made from acı bakla which is a member of the genusLupinus in the family Fabaceae. It is named as termiye, acı bakla, delice bakla, gavur baklası, kurt baklası, mısır baklası, yahudi baklası in Turkey. In Turkey it is consumed particularly in Konya and Isparta province as tirmis and also in Mediterranean region with the similar name. It is known as turmus or termis in Egypt, as tremoço in Portugal, as altramuces (altramuz) in Spain. Tirmis is made and consumed at home but it is also produced and sold in markets by profession named “tirmisci”. Tirmisci is a person who makes and sells tirmis. In Antalya there is a very comman expression: “without invitation only the tirmisci goes wedding ceremony”, this is indicate that tirmis has very important place in folk culture. As a traditional profession tirmiscilik is passed down from ages in Antalya. Tirmisci has peddled their tirmis both in the past and today. This paper is written from a folkloric perspective after the field work which is conducted about tirmis and aimed to introduce tirmis and tirmiscilik

PDF

___

Anonim (1993), Derleme Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Anonim (2011), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
BAYTOP, T. (1994a), Türkçe Bitki Adları Sözlüğü., Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
BAYTOP, T. (1994b), “Türkiye’de Tıbbi ve Kokulu Bitkilerin KullanılıĢına Tarihsel BakıĢ”, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bülteni, 10, 24-27.
BAYTOP, T. (1999), Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, Ġstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.
BEġĠRLĠ, H. (2010), “Yemek, Kültür ve Kimlik”, Milli Folklor, 87, 159-169.
ÇEVĠK, N.K. (2001), “Türk Mutfağının Akdeniz Mutfak Kültürünün Genel Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesinin Önemi”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Maddi Kültür Seksiyon Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ÇĠMRĠN, H. (2006), Bir Zamanlar Antalya, Antalya: Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
ÇĠMRĠN, H. (2007), Bir Zamanlar Antalya-II, Antalya: Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
ÇĠMRĠN, H. (2010), Antalya Teke Yöresi Ağzı ve Deyimleri, Antalya: Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
ERBAġ, M. – CERTEL, M. – USLU, M.K. (2003), “Tirmis tanelerinin (Lupinus albus L.) Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi.” 3. Gıda Mühendisliği Kongresi, Ankara: 707-720.
ERTEM, H. (1987), Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolu’sunun Florası, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
GÜLDEMĠR, O.-DENĠZ, F.T.-IġIK, N. (2012), “Sokaklardan Evlere. Termiye”, III. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, Konya, 549-551.
KURLOVĠCH, B.S. (2002), “The History of Lupin Domestication”, Lupins:Geography, Classification, Genetic Resources and Breeding, St.Ptersburg: OY International North Express, 147-164.
MÜLAYĠM, M.-ACAR, R. (2008), “Konya’nın Yöresel Değeri Ak Acıbakla (Lüpen= Termiye) Bitkisi ve Kullanımı”, Konya Ticaret Borsası Dergisi, 11(30): 44-49.
PĠġKĠN, N. (2008), “Akdeniz’in Çerezi: Tirmis”, Gastro, 46, 32-35.
SHAATH, N.-SHAATH, M. (2008), “The Afterlife of Natural, Ancient Egyptian Cosmetics”, Happi, 45, 77-82.
ÜNSAL, T.A. (2010), “Nohut ve Acı Bakla: Tirmis”, Pencere, 3: 28.
WRĠGHT, C. A. (2001), Mediterranean Vegetables, Boston. The Harvard Common Press.
YORGANCILAR, M.-ATALAY, E.-BABAOĞLU, M. (2009), “Acılığı GiderilmiĢ Termiye Tohumlarının (Lüpen= Lupinus albus L.) Mineral Ġçeriği”, Selçuk Üniversitesi Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23(50): 10-15.
“Lupinus Albus”, http://www.plantlives.com/docs/L/Lupinus_albus.pdf [EriĢim tarihi 01.06.2013]