ABDURRAHMÂN ES-SÜHEYLÎ’NİN MÜFESSİR KİŞİLİĞİ VE ERRAVZÜ’L-ÜNÜF İSİMLİ ESERİNİN TEFSİR İLMİ AÇISINDAN TAHLİLİ

Bu çalışma, hicrî VI. asırda Endülüs'te yaşayan Ebü'l-Kâsım Abdurrahmân es-Süheylî'nin (581/1185) ilmî şahsiyetini ve onun erRavzü'l-ünüf adlı siyer şerhinin tefsir ilmi açısından tahlilini konu etmektedir. Abdurrahmân es-Süheylî tefsir, kıraat, hadis, fıkıh, usûl, kelâm, siyer, nahiv, lügat ve ensâb ilimlerinde söz sahibi olan çok yönlü bir âlimdir. İslâmî ilimlerin pek çok alanında çeşitli eserler telif etmekle birlikte daha çok nahiv, tefsir ve fıkıh alanlarında yoğunlaşmıştır. Kur'ân ilimlerinin alt disiplini olan "Mübhemâtü'l-Kur'ân"a dair müstakil bir eser ve bazı tefsir risaleleri telif etmiştir. Ancak Süheylî daha çok İbn Hişâm'ın es-Sîretü'n-nebeviyye'sine yazdığı er-Ravzü'l-ünüf isimli şerhiyle tanınmıştır. Süheylî es-Sîretü'n-nebeviyye'yi şerh ederken kendisinden önce siyer alanında yapılan bütün çalışmalardan faydalanmış ve pek çok tefsir kaynağına da müracaat etmiştir. Yahyâ b. Sellâm, Abdurrezzâk esSan'ânî, Abd b. Humeyd el-Keşşî, İbn Kuteybe, Taberî, Mâverdî, Bâkî b. Mahled, Ebû Bekr en-Nakkâş ve Ebu'l-Abbâs el-Mehdevî gibi müfessirlerin tefsirleri, er-Ravzü'l-ünüf'ün tefsir kaynaklarından bazılarıdır. Süheylî siyer şerhinde Kur'ân tefsirine dair özgün fikirler ortaya koymanın yanında garîbu'l-Kurân'a dair önemli açıklamalar da yapmıştır. er-Ravzü'l-ünüf'ün tefsir kaynaklarının zenginliği ve tefsir muhtevasının genişliği eserin tefsir ilmindeki yeri ve önemini ortaya koymaktadır. er-Ravzü'l-ünüf doğudan batıya tüm İslam coğrafyasında tefsir ulemâsının dikkatini çekmiş ve pek çok müfessir bu eserden iktibaslarda bulunmuştur. İbn Kesîr, İbn Arafe, Ebû Abdullah et-Tûnusî, es-Seâlibî, Burhânüddîn el-Bikaî, Süyûtî, Hafâcî, İsmail Hakkı Bursevî, Âlûsî, Sıddîk Hasan Han, Kâsımî ve İbn Aşûr tefsirlerinde er-Ravzü'lünüf'e atıflarda bulunan müfessirlerden bazılarıdır. Bu çalışmada er-Ravzü'l-ünüf'ün tefsir kaynakları, tefsir muhtevası ve sonraki tefsirlere tesirleri tespit ve tasvir edilecek; bu şekilde hem Süheylî'nin müfessir kişiliğinin belirlenmesine hem de eserin tefsir ilmine katkılarının ortaya çıkarılmasına çalışılacaktır

‘ABD AL-RAHMĀN AL-SUHAYLĪ’S EXEGETE PERSONALITY AND ANALYSIS OF HIS WORK AL-RAWḌ AL-UNUF IN TERMS OF EXEGESIS OF QUR’AN (TAFSĪR)

This study deals with Abū al-Qāsim ʻAbd al-Rahmān ibn ʻAbd Allah al-Suhaylī’s life (581/1185), who lived in Hijri 6th century in Andalusia, and analysis of al-Suhaylī’s siyar commentaries entitled al-Rawḍ al-unuf in terms of tafsir. Al-Suhaylī is a versatile and eminent scholar in tafsir, recitation, hadith, fiqh, kalam, siyar, nahiv, language, and ansab. He had concentrated on the fields of nahw, tafsīr, and fiqh, while writing various works in many fields of Islamic studies. He wrote a book on “Mubhamāt al-Qur’ān”, which is a sub-discipline of Quranic studies, and some tafsir booklets. However, al-Suhaylī is famous with his al-Rawḍ al-unuf a commentary book on ibn Hishām’s al-Sīrah al-nabawiyah. Al-Suhaylī benefited from all of the works written in the field of siyar and looked to many sources in tafsir while commenting on his work. Tafsir books of some exegetes such as Yahyā ibn Sallām, ‘Abd ar-Razzāq al-San'ānī, Abd ibn Humayd ibn Nasr al-Kashshī, ibn Qutaybah, alTabarī, al-Māwardī, Baqī ibn Mahled, Abū Bakr al-Naqqash, and Abū alAbbās al-Mahdawī are sources of al-Rawḍ al-unuf. In addition to revealing original ideas about tafsir of Qur’ān in his siyar commentary, al-Suhaylī also made important explanations about gharib al-Qur’ān. Its richness of tafsir sources and largeness of tafsir content show place and importance of al-Rawḍ al-unuf in tafsīr. It has drawn attention to the scholars of tafsir in all the Islamic geography from east to west, and many commentators have been quoted from this work. In this study, sources and content of al-Rawḍ al-unuf and its effects on next tafsīrs will be determined and described; in this way, al-Suhaylī will be portrait as exegete and his contributions to the study of tafsir will be revealed

PDF

___

el-Alûsî, Ebü's-Senâ Şehâbeddîn Mahmûd b. Abdullâh b. Mahmûd (t.y.). Rûhü'l-me’ânî fî tefsiri'l- Kur'âni'l-azîm ve's-seb’i'l-mesânî, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî.
el-Askalânî, Şihâbüddîn Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî İbn Hacer (1997). el-Ucâb fî beyâni’l-esbâb: (Esbâbü’n-nüzûl,(thk. Abdülhakim Muhammed el-Enîs) Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî.el- Bennâ Muhammed İbrâhim (1985). Ebü'l-Kâsım es-Süheylî, Cidde: Dârü'l-Beyâni'l-Arabî.
Berg, Herbert (2000). The Development of Exesis in Early Islam. The Authenticity of Muslim Literature from the Formativ Period, Richmond (Surrey), Curzon.
İbn Arafe, Muhammed b. Muhammed b. Hammad (2008). Tefsîru İbn Arafe (thk. Celal el-Asyutî), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tunusî (1984). Tefsîrü’t-tahrir ve't- tenvîr, Tûnis: ed-Dârü't-Tûnisiyye.
İbn Dihye, Ebü'l-Hattab Ömer b. Hasan b. Ali el-Kelbî (1954). el-Mutrib min eş'âri ehli'l-Mağrib (thk. Hamid Abdülmecid, İbrahim el-Ebyarî), Kahire: Vizâretü't-Terbiye ve't-Ta'lîm.
İbn Hallikân, Ebü'l-Abbâs Şemseddin Ahmed b. Muhammed (1968). Vefeyât’ül-a’yân ve enbâu ebnâi'z-zemân (thk. İhsan Abbâs), Beyrut: Dâru Sâdır.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmail b. Ömer (1999). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm (thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme), Riyâd: Daru Taybe.
İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer (1997-1999). el-Bidâye ve’n-nihâye (thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), Gize: Hicr li't-Tıbâa ve'n-Neşr.
İbnü’l-İmâd, Ebü'l-Felah Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed (ty.). Şezerâtü'z-zeheb fî ahbâri men zeheb, Beyrut: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabî.
el-Kâsımî, Cemaleddin Muhammed b. Muhammed Saîd Cemaleddin (h.1418). Mehâsinü’t-te’vîl, (Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd), Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Koç, Mehmet Akif (2003). İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri, Ankara: Kitâbiyât.
Küçükaşcı, Mustafa Sabri (2010). “Süheylî, Abdurrahman b. Abdullah”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, XXXVIII, 30-31.
Özel, Mustafa (2001). “Bir Tefsir Kaynağı Olarak İbn Hişâm’ın es-Sîresi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 14, (s. 205-215).
Saîd Havvâ (1424 [2003]), el-Esâs fi't-tefsîr, Kahire: Dârü's-Selam.
es-Se‘âlibî, Ebû Zeyd Abdurrahman b. Muhammed b. Mahlûf el-Cezairî (1997). Tefsîrü’s-Se‘âlibî : el-Cevâhirü’l-hisân fî tefsîri’l-Kur’ân (thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvaz), Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî.
Sıddîk Hasan Han, Ebü't-Tayyib Muhammed el-Kannevcî (1992). Fethü'l-beyân fî makâsıdi'l-Kur'ân (tsh. Abdullah b. İbrâhim el-Ensârî), Beyrut: el-Mektebetü'l-Asriyye.
Yıldız, Güllü (2010). Abdurrahman es-Süheylî (581/1185) ve Siyer Şerhi (BasılmamışYüksek lisans tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı İslam Tarihi Bilim Dalı.
ez-Zâkî, Binyûnus (1994). “Ebü’l-Kâsım es-Süheylî ve intâcühü’l-fikrî”, Âfâkü's- Sekâfe ve't- Türas = Afaq al Thaqafah wa'l- Turath, Dübey [Dubâi]: Merkezü Cum'atü'l-Mâcid li's-Sekâfe ve't- Türâs.
ez-Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (1956). Tezkîratü’l-Huffâz, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî.
ez-Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah (1957). el-Burhân fî ulûmi'l-Kur'ân (thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim), Kahire: Dâru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye.
Zeydan, Corci (1983). Târîhu âdâbi'l-lugati'l-Arabiyye, Beyrut: Dâru Mektebeti'l-Hayât.
ez-Ziriklî, Hayreddin (2002). el-A'lâm : kâmusu terâcimi li-eşheri'r-ricâl ve'n-nisâ, Beyrut: Dârü'l- İlm li'l-Melâyin.