A CULTURAL HISTORY OF THE TURKISH SADDLE

Türk eyeri, binicinin at üzerindeki hâkimiyetini artıran yüksek önarka eyer kaşları ve geniş oturağı ile karakteristik bir şekle sahiptir. Tarihi kaynaklar Türk eyerinin, binicinin sosyoekonomik statüsünü göstermesinin yanı sıra bir takım sembolik anlamlar taşıdığına da işaret etmektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nu ziyaret eden Avrupalı seyyahlar arasında Bertrandon de la Brocquière, Pierre Belon, Ogier Ghislen de Busbecq, Nicolas de Nicolay, Marca Antonio Pigafetta ve Philippe du Fresne-Canaye seyahatname ve gezi raporlarında Türk eyerinden bahsetmiştir. Hans Eworth, Melchior Lorck ve Jean Victor Adam'ın da aralarında bulunduğu birçok Avrupalı ressam ise eserlerinde Türk eyerine yer vermiştir. Tıp terminolojisinde Türk eyerinin Latince karşılığı olarak kullanılan "sella turcica" sfenoid kemiğin üst kısmında yer alan ve içerisine hipofiz bezinin oturduğu anatomik yapıyı ifade etmektedir. Retrospektif özellikteki bu makale, Türk eyerinin kültürel tarihini atçılık kaynaklarına ek olarak Osmanlı Devleti'ni ziyaret eden Avrupalı seyyahların tuttuğu kayıtlar ve on altıncı - on sekizinci yüzyıllar arasında yayınlanmış tıp kitaplarına dayanarak geniş bir perspektifte ortaya koymayı amaçlamaktadır. Sella turcica terimi, anatomi nomenklatürüne İtalyan anatomi ekolünün altın çağı olarak adlandırılan dönemde, ilk kez anatomist ve hekim Adrianus Spigelius'un (1578-1625) De Humani Corporis Fabrica (1627) başlıklı ünlü eseri ile girmiştir. Bu durum on altıncı - on sekizinci yüzyıllar arasında Avrupa'da yaygınlık kazanmış olan Turquerie (Türk yaşam tarzı, sanat ve kültürünün taklit edildiği moda) akımının öncülerinden biri olarak kabul edilebilir

TÜRK EYERİNİN KÜLTÜREL TARİHİ

during the first half of the seventeenthcentury coincides with the golden age of Italian anatomy, when a great deal of changes were made to Latin terminology. But more importantly, the time when the Ottoman military power was at its peak and consequently had become a serious threat to Europe produced an enormous body of printed materials in circulation with informed opinions about the Turks. Therefore, offering sella turcica as a medical term should be attributed to the “image” of the Turks of that century. Furthermore, introduction of this Turks- related terminology by Spigelius should also be considered as one of the forerunners of Turquerie, the widespread orientalist fashion in Europe from the sixteenthto the eighteenthcenturies imitating several aspects of Turkish daily life, art, and culture

PDF

___

BEATIE, R. H. (1981). Saddles. Norman, University of Oklahoma Press.
BELON, P. (2012). Travels in the levant – the observations of Pierre Belon of Le Mans on many singularities and memorable things found in Greece, Turkey, Judaea, Egypt, Arabia and other foreign countries (1553). Scotland, Hardinge Simpole.
BOBOVIUS, A. (2002). Albertus Bobovius ya da Santuri Ali Ufki Bey’in anıları: Topkapı Sarayı’nda yaşam. İstanbul, Kitap Yayınevi.
BROILO, F. A. (2010). The splendour of Ottoman Constantinople in the gaze of some Venetian travellers (16th century). The Ottomans and Europe: travel, encounter and interaction. Ed: S. Kenan. İstanbul, ISAM, p. 255-269.
ÇINAR, A. A. (1995). Divan-u Lügati’t-Türk’te at kültürü. Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık. Ed: E. Gürsoy-Naskali. İstanbul, Resim Matbaacılık, p. 147-155.
COLES, P. (1968). The Ottoman impact on Europe. London, Thames and Hudson. DE BUSBECQ, O. (2001). Turkish letters. London, Eland Press.
DE LA BROCQUIERE, B. (1807). The travels of Bertrandon de la Brocquière to Palestine and his return from Jerusalem overland to France during the years 1432 and 1433. Cardiganshire, Hafod Press.
DE NICOLAY, N. (1989). Dans l’empire de Soliman le Magnifique. Paris, Presses du CNRS. DU FRESNE-CANAYE, P. (1897). Le voyage du levant de Philippe du Fresne-Canaye (1573). Paris.
ESİN, E. (1965). “The horse in Turkic art.” Central asiatic journal 10(3-4): 167-227.
FISCHER, E. (2009). Melchior Lorck. Copenhagen, Vandkunsten Publishers.
HASLUCK, P. N. (1972). Saddlery and harness making. New York, British Book Center.
KOŞAY, H. Z. (1966). “Maddi halk kültürü araştırmaları: binicilik, nakil araçları ve müzesi.” Türk Etnografya Dergisi 9: 33-46.
KÜÇÜK, M. (2012). “Türkiye Türkçesi ağızlarında at, at donları ve nişaneleri ile ilgili adlandırmalar.” Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4 Fall 2012, p. 2287-2304, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net.
MOORE, K. L., DALLEY, A. F., AGUR, A. M. (2010). Clinically oriented anatomy. Baltimore, Lippincott Williams & Wilkins.
MUTLUER, S. (2006). “Sella turcica.” Child’s Nervous System 22(4): 333.
ÖGEL, B. (2000). Türk kültür tarihine giriş. Ankara, Kültür Bakanlığı.
PASZTOR, E. (2005). Ottoman saddlecloths, saddles, bow-cases and quivers in Transylvania and Royal Hungary. Turkish flowers: studies on Ottoman art in Hungary. I. Gerelyes. Budapest, Hungarian National Museum, p. 101-114.
PELLAT, C. (1969). The life and works of Jahiz. Berkeley, University of California Press.
RUDENKO, S. I. (1970). Frozen tombs of Siberia: the Pazyryk burials of Iron Age horsemen. Berkeley, University of California Press.
SEYHAN, N. (1995). Türk kültüründe at tasvirleri. In: Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık. Ed: E.
Gürsoy-Naskali. İstanbul, Resim Matbaacılık, p. 167-176.
SKINNER, H. A. (1961). The origin of medical terms. Baltimore, The Williams & Wilkins Company.
SÜMER, F. (1983). Türklerde Atçılık ve Binicilik. İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
TEKINER, H., ACER, N., KELESTIMUR, F. (2014). “Sella turcica: an anatomical, endocrinological, and historical perspective.” Pituitary. Published online: Oct. 12, 2014, DOI: 10.1007/s11102-014-0609-2.
VALPY, F. E. J. (1852). A manual of Latin etymology. London, Longman & Co.