Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Kurmaca Metinlerin “Odaklayım” ve “Anlatıcı” Açısından İncelenmesi

Kurmaca metinlerin yapılandırılmasında yazarın tercih ettiği bakış açısı okurun metni kavrama biçimine yön verir. Nitel ve betimsel bir desenle yapılandırılan bu çalışmada ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan 30 kurmaca metin odaklayım ve anlatıcı açısından incelenmiştir. Elde edilen verilere göre incelenen kurmaca metinlerde anlatıcılar, sıklıkla dışta konumlanmakta ve olayları dışarıdan gözlemlemektedirler. Genel anlamda öznel ve nesnel odaklayım biçimlerinin birlikte kullanıldığı ve herhangi bir metinde çoklu odaklayıma yer verilmediği görülmüştür. Nesnel odaklayım biçimi (n:30) tüm metinlerde tercih edilirken öznel odaklayım (n:16) daha az dağılm düzeyine sahiptir. Üç farklı odaklayım biçiminin (iç, dış ve ikili odaklayım) (n:3) birlikte kullanıldığı metinlerin sıklık düzeyinin düşük olduğu söylenebilir. İncelenen kurmaca metinlerde anlatıcının çoğunlukla dışta konumlandığı ve yetişkin sesinin kurguya egemen olduğu belirlenmiştir. Bu da karakterlerin içsel dünyalarıyla değil de dıştaki bir ses aracılığıyla tanınmalarına neden olmaktadır. Genel anlamda metinlerde yetişkin sesinin ağır basması yetişkin anlatıcıyı kurgusal dünyada imtiyazlı bir konuma yerleştirmektedir. Özellikle elöyküsel anlatıcı türü, anlatıcı sesinin yetişkin olması, anlatıcının dışta konumlanması bunun temel göstergeleridir. Bu açıdan incelenen kurmaca metinlerdeki anlatıcı ile çocuk okur/öğrenci arasında bir mesafe oluşturulduğu söylenebilir. Genel bir değerlendirmeyle ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki kurgusal metinlerde yetişkin görme biçiminin egemen olduğu, çocuk bakış açısının yeterli düzeyde yakalanmadığı, çocuk okurla anlatıcı arasında otoriteye dayalı bir uzaklık yaratıldığı söylenebilir. Bu çalışmanın dışında çocuklara seslenen çeşitli yapıtlar ya da metinler odaklayım, bakış açısı ve anlatıcı açısından incelenebilir.

Examination of Fictional Texts in Secondary School Turkish Textbooks in Terms of Focalization and Narrator

The point of view preferred by the author in the construction of fictional texts directs the way the reader comprehends the text. In this study, which is structured with a qualitative and descriptive pattern, 30 fictional texts in secondary school Turkish textbooks were examined in terms of focalization and narrator. According to the data obtained, the narrators are often situated outside and observe the events from the outside in the fictional texts examined. In general terms, it has been seen that subjective and objective focalization forms are used together and multiple focuses are not included in any fictional text. While the objective focalization form (n: 30) is preferred in all texts, the subjective focalization (n: 16) has less distribution level. It can be said that the frequency level of the texts in which three different focusing modes (internal, external and dual focusing) (n: 3) are used together is low. In the fictional texts examined, it was determined that the narrator was mostly placed outside and the adult voice dominated in the fiction. This causes the characters to be recognized not through their inner worlds, but in an outside voice. In general, the ascendency of the adult voice in the texts places the adult narrator in a privileged position in the fictional world. Particularly the third-person narrator, the narrator’s voice being an adult, the narrator’s external positioning is the basic indicators of this. From this point of sight, it can be said that a distance has been established between the narrator and the child reader/student in the fictional texts. With a general evaluation, it can be stated that in the fictional texts in secondary school Turkish textbooks, the way of seeing adults dominates, the child's perspective is not sufficiently represented, and an authoritative distance is created between the child reader and the narrator. Apart from this study, various literary works or texts addressing children can be examined in terms of focalization, point of view, and narrator.

PDF

___

Adalı, O. (2011). Anlamak ve anlatmak. Pan Yayıncılık.
Akyıldız, H. B. (2016). Çocuk bakış açısının anlatıda kullanılışı ve işlevi üzerine. Bilig(78), 95- 116. https://doi.org/10.18020/kesit.1312
Arhan, S., Başar, S., & Demirel, T. (2017). İlköğretim Türkçe 8 ders kitabı. MEB Yayınları.
Aytaç, G. (1990). Çağdaş Türk romanları üzerine incelemeler. Gündoğan Yayıncılık.
Barone, D. M. (2011). Children's literature in the classroom (Engaging lifelong readers). The Guilford Press.
Barthes, R. (2013). Dilin çalışma sesi. (N. K. Sevil, & E. Gökteke, Çev.). Yapı Kredi Kültür Yayınları.
Beard, A. (2004). The Language of literature. Routledge Publication.
Bennett, A., & Royle, N. (2016). Şu edebiyat denen şey (Okumak, düşünmek, yazmak). Notos Kitap.
Booth, W. C. (2012). Kurmacanın retoriği. Metis Yayınları.
Bozkurt, B. Ü., & Canlı, S. (2017). İlköğretim Türkçe 6. sınıf ders kitabı. Başak Yayıncılık.
Canlı, S. (2014). Türkçe ders kitaplarına seçilecek metinlerin niteliği üzerine bir inceleme. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Demir, S. (2008). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıflar türkçe ders kitaplarındaki ööykülerin metin dilbilimsel yöntemlerle incelenmesi ve bu metinlerin öğrencilerin anlama düzeylerine etkisi (Malatya İli Örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Demirel, Ş. (2009). Metinlerle çocuk edebiyatı. Data Yayınları.
Dilidüzgün, S. (2004). Çağdaş çocuk yazını. Morpa Kültür Yayınları.
Dilidüzgün, Ş. (2008). Türkçe öğretiminde metindilbilimsel bağlamda uygulamalı bir yaklaşım [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Eagleton, T. (2015). Edebiyat nasıl okunur? İletişim Yayınları.
Ercantürk, O. K. (2015, Şubat). Göstergebilim açısından Türkçe ders kitapları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(36), 93-109.
Erdal, N. (2017). İlköğretim Türkçe 8 ders kitabı. Dörtel Yayıncılık.
Gamble, N., & Yates, S. (2002). Exploring children's literature (Teaching the language and reading of fiction). Paul Chapman Publishing.
Gardner, J. (1984). The art of fiction. Alfred A. Knoff.
Genette, G. (2011). Anlatının söylemi (Yöntem hakkında bir deneme). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Gülsoy, M. (2014). Büyübozumu: yaratıcı yazarlık (Kurmacanın bilinen sırları ve ihlal edilebilir kuralları). Can Yayınları.
Günay, D. (2003). Metin bilgisi. Multilingual.
Keen, S. (2007). Empathy and the novel. Oxford University Press.
Kıran, A. E., & Kıran, Z. (2007). Yazınsal okuma süreçleri. Seçkin Yayıncılık.
Kolaç, E. (2009). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür açısından değerlendirmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 594-626. https://doi.org/10.14686/buefad.v5i3.5000192300
Levine, P. (2009). Reforming the humanities (Literature and ethics from dante through modern tims). Palgrave Macmillian Publications.
Lodge, D. (2013). Kurgu sanatı. Hece Yayınları.
Lukens, R. J., Smith, J. J., & Coffel, C. M. (2013). A critical handbook of children's literature. Pearson Education Publication.
MEB. (2018). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar. Mart 10, 2018 tarihinde Milli Eğitim Bakanlığı Web Sitesi: http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812312239736- T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202018.pdf
Melrose, A. (2002). Write for children. Routledge Falmer .
Nikolajeva, M. (2012). Guilt, empathy and the ethical potential of children‘s lliterature. Mart 15, 2018 tarihinde Barnboken Web Sitesi : http://www.barnboken.net/index.php/clr/article/viewFile/139/221
Nikolajeva, M. (2014). Reading for learning (Cognitive approaches to children's literature). John Banjamins Publishing.
Nikolajeva, M., & Scott, C. (2006). How picturebooks work. Routledge Publication.
Nodelman, P. (2008). The hidden adult. The John Hopkins University Press.
Özdemir, E. (2007). Eleştirel okuma. Bilgi Yayınevi.
Öztokat, N. T. (2005). Yazınsal metin çözümlemesinde kuramsal yaklaşımlar. Multilingual Yayınları.
Painter, C., Martin, J. R., & Unsworth, L. (2012). Reading visual narratives (Image analysis in children's picture books). Equinox Publishing.
Sever, S. (2013). Çocuk ve edebiyat . Tudem Yayıncılık.
Sinan, A. T., & Demir, S. (2011). İlköğretim ikinci kademe Türkçeders kitaplarındaki anlatısal metinlerin yapı özellikleri ve programa uygunluğu. Turkish Studies, 6(3), 1149-1167. https://doi.org/10.14527/9786053640738.06
Smith, H. (2005). The writing experiment (Strategies for innovative creative writing). Allen and Unwin Publication.
Smith, M. W., & Wilhelm, J. D. (2010). Fresh takes on teaching literary elements (How to teach what really matters about character, setting, point of view, and theme). Scholastic Publication.
Sümer, F. K., Muştu, G., & Şengül, S. (2017). Ortaokul Türkçe 6 ders kitabı. MEB Yayınları.
Şen, E. (2020). Çocuk edebiyatında kurmaca gerçeklik. Nobel Akademik Yayıncılık.
Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon Yayınevi.
Todorov, T. (2001). Poetikaya giriş. (K. Şahin, Çev.) Metis Yayınları.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, R. (2017). İlköğretim Türkçe 7 ders kitabı. Ez-De Yayıncılık.
Yücel, T. (2005). Yazın gene yazın.. Can Yayınları.

Turkish Studies - Educational Sciences-Cover

ISSN: 2667-5609
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ