Türk Cumhuriyetleri’ndeki Bazı Ülkelerin Makroekonomik Endeks Puanlarının Hesaplanması
Bu çalışmada Türk Cumhuriyetleri’nde yer alan altı ülkenin makroekonomik endeks puanları hesaplanmaktadır. Makroekonomik endeks puan hesaplaması; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan ülkelerini kapsamaktadır. Bu kapsamda yükselen piyasa ekonomilerde ortaya çıkan makro dengesizlikler ve bu dengesizliklere yol açan değişkenlerin etkileri altı ülke dâhilinde incelenmektedir. Bu ülkelerin tercih edilmesi, yükselen piyasalar içinde önemli ve özel bir konuma sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. Çalışmada ülkelerin ekonomik büyüme, işsizlik, enflasyon, cari işlemler hesabı, yatırım, tasarruf, kamu harcamalarının GSYH’ye oranı değişkenlerine ait yıllık verileri kullanarak 2000-2019 dönemi analiz edilmektedir. Analiz yöntemi olarak normalizasyon yöntemi tercih edilmiş ve değişkenler arasındaki uyumu tespit etmek için de Kolmogorov-Smirnov Testi uygulanmıştır. Bu test sonucunda yedi değişken arasında istatiksel olarak uyum olduğu sonucuna varılmış ve daha sonra ülkelerin makroekonomik endeks puanları normalizasyon yöntemiyle hesaplanmıştır. Hesaplama sonucunda elde edilen bulgulara göre, Azerbaycan ekonomisinin altı değişkende birinci olduğu ve 0,54 genel endeks puan ortalaması ile makroekonomik endeks puanı en yüksek olan ekonomi olduğu tespit edilmiştir. Azerbaycan ekonomisini sırasıyla, genel endeks puan ortalaması 0,184 olan Kazakistan ekonomisi, 0,114 ile Kırgızistan ekonomisi, 0.084 olan Özbekistan ekonomisi, -0,038 ile Türkmenistan ekonomisi ve -1,242 puan ile Tacikistan ekonomisi takip etmektedir. Elde edilen analiz sonuçlarına göre Azerbaycan ekonomisi dışında kalan diğer beş ülke de özellikle işsizlik, enflasyon ve cari işlemler açığı değişkenleri makroekonomik endeks puanlarının düşük olmasının temelini oluşturduğu belirlenmiştir. Ayrıca Özbekistan ve Türkmenistan ekonomilerinde bu değişkenlere ilave olarak yatırım, tasarruf ve verimli kamu harcamalarının gerçekleştirilemediği sonucuna ulaşılmıştır. Analiz sonuçlarına göre ülkelerin rekabet sıralamasının makroekonomik endeks puan sıralaması ile doğru orantılı olduğu tespit edilmiştir.
Calculation of Macroeconomic Index Scores of Some Countries in the Turkic Republics
In this study, the macroeconomic index scores are calculated of six countries in the Turkish Republics. The macroeconomic index score calculation include the countries of Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkmenistan and Tajikistan. In this context, emerging market economies are examined that occur in macro imbalances and the effects of the variables cause these imbalances in six countries. The preference of these countries is due to their important and special position in emerging markets. In the study, the 2000-2019 period is analyzed using the annual data of the variables of economic growth, unemployment, inflation, current account, investment, savings, and the ratio of public expenditures to GDP. Normalization method was preferred as the analysis method and Kolmogorov-Smirnov test was applied to determine the fit between variables. As a result of this test, it was concluded that was a statistical harmony between the seven variables and then the macroeconomic index scores were calculated of the countries by normalization method. According to the findings obtained as a result of the calculation, it has been determined that Azerbaijan economy is the first in six variables and has the highest macroeconomic index score with 0,54 general index point average. The economy of Azerbaijan is followed by Kazakhstan economy with a general index score of 0,184, Kyrgyzstan with 0,114, Uzbekistan with 0.084, Turkmenistan with -0,038 and Tajikistan with -1,242 points. According to the results of the analysis obtained, it was determined that the low macroeconomic index scores of the variables of unemployment, inflation and current account deficit constitute the basis for the other five countries excluding Azerbaijan economy. In addition to these variables, it was concluded that investment, savings and efficient public expenditures could not be realized in the economies of Uzbekistan and Turkmenistan. According to the analysis results, it was determined that the competitive ranking of the countries is directly proportional to the macroeconomic index score ranking.
___
- Activities, Ministry of Innovative Development of the Republic of Uzbekistan, https://mininnovation.uz/en.
- Aydın, C. (2012). Matlab ders notları. Yıldız Teknik Üniversitesi.
- Balıkçıoğlu, N. (2019). Türkiye ile diğer Türk Cumhuriyetleri arasında dış ticaretin gelişimi: 2000- 2017 dönemi. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 43(1), 225.245.
- Bağırzade, R. E. (2010). Türk Cumhuriyetleri arasında ticari işbirliği: mevcut durum ve perspektifler. Sosyoloji Konferansları Dergisi 41(1), 41-59.
- Çakır, S. (2012). Bileşik ar-ge ve yenilik göstergeleri. http://ocw.metu.edu.tr/course/ view.php?id=186&lang=tr.
- Çakmak, A.Ö. (2017). Orta Asya: Bölgesel entegrasyon girişimleri ve öneriler. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi 17(33), 116-134.
- Demirtepe, T.M. & Yılmaz, M. (2013). Türk Cumhuriyetleri ve toplulukları yıllığı 2013. Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi İnceleme-Araştırma Dizisi 18(1), 575- 595.
- Dikkaya, M. (1999). Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki ekonomik ilişkiler. Biliğ, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 9(8), 1-17.
- Doru, Ö. & Aslan, B. M. (2019). Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki ekonomik ilişkiler: dış ticaret, turizm ve yatırım açısından bir değerlendirme. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17(9), 427-442. http://dx.doi.org/10.29029/busbed.50059
- Dünya Bankası (2019). Ülkelerin ekonomik gelişme göstergeleri” dünya ekonomik gelişme göstergeleri veri tabanı sistemi. https://datacatalog.worldbank.org/search? sort_by=field_wbddh_modified_date&sort_order=DESC&f%5B0%5D=field_license_wbd dh%3A1335.
- Ecevit, E. (2013). Türk Cumhuriyetlerinde yaşam beklentisinin belirleyicileri ve ampirik bir analiz. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 21(2013), 349-363.
- Erbaşı, A., Büyükipekçi, S. & Bakanlar, M. (2017). Türk dünyası işletmelerinin ekonomik yapılarının güçlendirilmesinde ahilik anlayışından yararlanılması”. Journal of Azerbaijani Studies 14(2), 783-798.
- Ersungur, M. Ş., Kızıltan, A. & Karabulut, K. (2007). Türkiye ile diğer Türk Cumhuriyetlerinin ekonomik ilişkilerinin analizi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 35(1), 285-310.
- Eyüpoğlu, K. (2017). Türk dünyasında yer alan ülkelerin makro performanslarının karşılaştırılması. Biliğ, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 2017(83), 331-350.
- International Monetary Fund (2019). Ülkelerin ekonomik göstergeleri. world economic outlookdatabase.https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weoselco.aspx ?g=2001&sg=All+countries
- Göktolga, G.Z., Karakış, E. & Türkay, H. (2015). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin ekonomik performanslarının topsıs metodu ile karşılaştırılması. SESSION 6B: Bölgesel Ekonomiler II: 321-329
- Kanlıdere, A. (2017). Özbekistan Cumhuriyeti. Seçil Yayınları. Kara, A. (2017). Kazakistan Cumhuriyeti. Seçil Yayınları.
- Kocakoç, D. İ. (2015). Matlab ve istatiksel veri analizi. Nobel Yayınları.
- Korkmaz, T. (2013). Satın alma gücü paritesinin Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan için geçerliliği: Birim kök ve eşbütünleşme analizi. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 2013 (64), 259-285.
- Mercan, M. & İsmet, G. (2014). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Hollanda hastalığı riski: Ampirik bir analiz. Harran Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakülte Dergisi 32(2), 251-274.
- Sarıahmetoğlu, N. & Yeşilot, O. (2017). Azebaycan Cumhuriyeti. Seçil Yayınları.
- Selahattin, S. (2010). Geçiş sürecindeki Türk Cumhuriyetlerinde ekonomik büyüme ve ihracat ilişkileri. International Conference on Euroasian Economies. 4-5 November. 392-397.
- Solak, F. & Ercan, S. (2012). Türk Cumhuriyetlerinin iktisadi kalkınma sürecinde bilgi ekonomisinin rolü ve önemi. Marmara Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakülte Dergisi 32(1), 181-200.
- Solak, F. (2017). Kırgız Cumhuriyeti. Seçil Yayınları.
- Özcan, K. (2017). Türkmenistan Cumhuriyeti. Seçil Yayınları.
- Wang, J. J. (2009). Review on multi-criteria decision analysis aid ın sustainable energy decisionmaking. Renewable and Sustainable Energy Reviews 2009 (13), 2263–2278.
- Yardımcıoğlu, F. & Ahmet, G. (2013). Türk Cumhuriyetlerinde ihracat ve ekonomik büyüme ilişkisi: panel eşbütünleşme ve panel nedensellik analizi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi 8(1), 145-161.
- Yumuşak, G. İ. & Bilen, M. (2009). Türkiye ile Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin beşerî kalkınmışlık düzeyleri ve karşılaştırmalı analizi. II. Uluslararası Sosyal Bilimciler Kongresi. 22-24 Ekim 2008, 635-652.
- Yusupov, A. (2019). International experience of investing highly integrated corporative structures & its value for Kyrgyzstan. International Turkic Academy 3(4), 6-15.