Şeyh Ahî Dâ‘î Fütüvvetnâmesi’nde Ahlâkî Değerler

Fütüvveti ve fütüvvetin ahlak, kural ve erkânını konu edinen adeta nizamnâme şeklindeki eserlere fütüvvetnâme denilmiştir. 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Anadolu’da esnaf ve sanatkâr birlikleri eliyle uygulanan, erdemli bir toplum oluşturmak için kişisel, toplumsal ve iş ahlakını konu edinen fütüvvetnâmeler, ahîlik teşkilatının el kitaplarıdır. Bireysel ve meslekîeğitimde iffet, adalet, şecaat ve hikmet ilkelerini benimseyen, doğruluk, cömertlik, alçak gönüllülük, tevbe, emniyet, nasihat ve vefa gibi değerleri öğreten kitaplardır. Bu ahlâkî değerler, yaygın eğitim merkezi olan ahîlik kurumu eliyle öğretilmiştir. Böylece toplumsal birlik ve beraberliğin sağlanması ve ortak kültürün oluşturulması için gayret gösterilmiştir. Bu anlamda Arapça, Farsça ve Türkçe fütüvvetnâmeler yazılmıştır. Bu fütüvvetnâmeler ve üzerine yapılan çalışmalar tespit edilebildiği kadarıyla gösterilmiştir. Bu çalışmada amaç, manzum fütüvvetnâmeler arasında en hacimli fütüvvetnâme olan, 14. yüzyılın sonları ile 15. yüzyılın başlarında yaşadığı anlaşılan Şeyh Ahî Dâ‘î et-Tarsûsî’nin Fütüvvetnâmesi’ndeki ahlâkî değerleri incelemektir. Doküman incelemesi yöntemiyle hazırlanan araştırma neticesinde, Şeyh Ahî Dâ‘î’nin eserinin dil özellikleri açısından Eski Anadolu Türkçesine yakın olduğu, Fütüvvetnâme’deki ahlâkî değerlerin diğer fütüvvetnâmelerle benzer olduğu ve ortak temaların birebir örtüştüğü görülmüştür.Türk-İslam Edebiyatı, kültür ve medeniyetinin temellerini oluşturan fütüvvetnâmelerden biri olan Ahî Dâ‘î Fütüvvetnâmesi’ndehem meslekî eğitimin ilkeleri hem ahlâkî değerler hem de dinî eğitimin aşamaları vardır. Fütüvvetnâme’deki inanç, ahlak, bilgi ve sanat merkezli ilkeler ahîlik teşkilatı eliyle uygulamaya konulmuştur. Eserinden hareketle Ahî Dâ‘î’nin; ilmiyle, inancıyla, mesleğiyle, ahlakıyla, edebiyle tüm yönlerden gelişmiş bir birey yetiştirilmesi hedefinin olduğu görülmektedir.

Moral Values in Sheikh Ahî Dâ‘î’s Fütüvvetnâme

The works in the form of nizamname, which are about the morality, rule and power of futuwwa, were called fütüvvet-name. Fütüvvet-names are the handbooks of Turkish-Islamic guild which discussed the subject of personal, social and business ethics to create a virtuous society and were applied by the craftsmen and craftsmen unions in Anatolia from 13th century and 19th century. These are books that adopt the principles of chastity, justice, goodwill and wisdom in individual and vocational education and teach values such as truth, generosity,humility, repentance, safety, advice and loyalty. These moral values were taught by the Turkish-Islamic guild, an institution of non-formal education. Thus, efforts have been made to ensure social unity and solidarity and to create a common culture. In this sense, Arabic, Persian and Turkish fütüvvet-names were written. These fütüvvet-names and the studies on it have been shown as far as possible. This study aims to examine the moral values in the futuristic version of Sheikh Ahî Dâ‘î et-Tarsûsi, who was understood to have lived in the late 14th and early 15th centuries, among the most sizable fütüvvet-names. As a result of the research prepared with the method of document analysis, it was seen that the work of Sheikh Ahî Dâ‘î was close to Old AnatolianTurkish in terms of language characteristics and the moral values in fütüvvet-name were similar to other fütüvvet-names and the common themes overlapped.In Ahî Dâ’i Fütvvet-name, there are both the principles of vocational education, moral values and stages of religious education. The principles of belief, morality, knowledge, and art-centred in the fütüvvet-name were put into practice by the organization of the Turkish-Islamic Guild. Based on Ahî Dâ‘î’s work, It is seen that there is a goal to raise anindividual who is developed in all respects with his knowledge, belief, profession, morality and literature.

PDF

___

Afshari, M. (2003). Fotovvatnâmehâ va Rasâ’el-e Khâksâriyeh (30 Treatises) , Introduction, Compilation & Explanation by Mehran Afshari, Institute for Humanities and Cultural Studies.
Akçan, K. (2018). Müellifi Bilinmeyen Bir Fütüvvet-nâme (İnceleme-Metin-Dizin), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Altuner, N. (1999). “Manzum bir Fütûhnâme, II. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyumu Bildirileri .
Anadol, C. (1991). Ahilik Kültürü ve Fütüvvet-nâmeler, Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara Üniversitesi, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi, İsmail Saib I, nu.2883.
Aydın, M. Z.-Güler, Ş. (2012). Okullarda Değerler Eğitimi , Nobel Yayıncılık.
Ayverdi, İ. (2010). Asırlar Boyu Tarihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük (I-III), İstanbul: Kubbealtı Lugati. Beyazıt Yazma Eser Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi, nr. 1796, vr.170b-174a.
Bilgin, O. (1992). Şeyh Eşref b. Ahmed Fütüvvet-nâme, Yıldızlar Matbaası.
Ceylan, Ö. (2016). “Attâr’ın Fütüvvetnâmesi İstanbul’da mı…?”, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi , 1/1, 173-181.
Cin, A-Akçan, K. (2018). 15. Yüzyılda Dâî? Tarafından Yazılmış Manzum Bir Fütüvvetnâme, Mediterranean Journal of Humanities, VIII/1, 101-130.
Cumhur, M. (1978). “Bir Fütüvvetnâme Nüshasının Tanıtımı”, II. Milletlerarası Türk Folklor Bildirileri, IV, 1978, 85.
Çağatay, N. (1990). Ahilik Nedir?, Kültür Bakanlığı Yayınları.
Çatak, A. (2012). Şihâbeddin Sühreverdî Hayatı Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı , Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
Debbağoğlu, A. (1979). “Fütüvvet”, Tur̈ k Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, III.
Ekşi, H.-Katılmış, A. (2011). Karakter Eğitimi , Nobel Yayınları.
El-Cevziyye, İbn Kayyım (2017). Medar̂ icu’s-Sal̂ ikin̂ , çev. Ali Ataç vd. İnsan Yayınları.
Ergül, N. (2013). “Abdurrezzâk Kâşânî (ö.730/1330)’nin Hayatı, İlmî-Tasavvufî Kişiliği ve Eserleri”, Birey ve Toplum, 3/5, 93-125.
Ertuğrul, Y. (2016). Değerler Eğitimi Eğitiminde Yeni Ufuklar , 4. Bsk., Akçağ Yayınları. Fatih Millet Kütüphanesi Ali Emirî, Şeriyye nu.135
Gökçe, İ. (2019). Yahya b. Halil Çoban Birgivî Fütüvvetnâme (İnceleme-Metin-Dizin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
Gölpınarlı, A. (1953-4). “Burgazî ve Fütüvvetnâmesi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası , 15/1-4, 76-153.
Gölpınarlı, A. (1949-50). “İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı ve Kaynakları”, İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası , XI/1-4, 3-354.
Gölpınarlı, A. (1955-56). “Şeyh Seyyid Gaybî Oğlu Şeyh Seyyid Hüseyin Fütüvvetnâmesi”, Iṡ tanbul Üniversitesi İktisat Fakul̈ tesi Mecmuası, 17, 1955-1956, 25-155.
Gölpınarlı, A. (2011). İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilâtı ve Kaynakları , İstanbul Ticaret Odası.
Gölpınarlı, A. (1995). “Fütüvvet-nâme-i Sultânî” ve Fütüvvet Hakkında Bazı Notlar”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası , 17/1-4, 127-155.
Gülten, S.-Yılmaz, H. (2014). Fütüvvet-nâme-i Kebîr, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
Güneş, M. (2016). Şeyh Eşref b. Ahmed Fütüvvet-nâme İyilik Kitabı , Gelenek Yayıncılık.
Güngör, E. (1993). Değerler Psikolojisi , Hollanda Türk Akademisyenler Birliği.
Gürel, R. (1992). Razavî’nin Fütüvvet-nâmesi (Fütüvvet-nâme-i Kebir veya Miftâhü’d-dekâyık fî beyâni’l-fütüvveti ve’l-hakâyık), [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İbn Asakir. (1995). Tarihu Dımaşk, Darü’l-Fikr.
Karaismailoğlu, A. (1999). “Hüseyin Vâiz-i Kâşifî”, DİA, 19, TDVY.
Kâşânî, A. (1949-1950). Tuhfetü’l-İhvân, Terc: Abdülbâki Gölpınarlı, İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı ve Kaynakları, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C.11, Ekim 1949-Temmuz 1950, No.1-4, s.277-279.
Keskin, Y. (2016). Değerler Eğitimi Yaklaşımları, Teoriden Pratiğe Değerler Eğitim , ed. Mustafa Köylü, Nobel Akademik Yayıncılık.
Köksal, M. F. (2019). Manzum Fütüvvetnâme, Türkiye Bilimler Akademisi.
Köprülü, M. F. (1947). “Anadolu Selçuklularının Yerli Kaynakları”, Belleten, VII, 1947, 445-446.
Küçük, S. (2000). “Abdullah Ensârî el-Herevî’nin Tasavvufî Fütüvvet Risâlesi: “Kitabu’l- Fütüvvet”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi , 2/2000.
Levend, A. S. (1963). “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 234, 1963, 89-115.
Meriç, N. (2013). Radavi’nin Haza Kitabu Fütüvvetnâme (Manisa İl Halk Kütüphanesi 45HK1137/7), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Millet Kütüphanesi, Hekimoğlu Ali Paşa Kütüphanesi, Nr. 479, v.99a-16b. Milli Kütüphane, Yazmalar, No: 8602/1.
Ocak, A. Y. (1996). “Fütüvvet”, DİA, 13, TDVY.
Ocak, A. Y. (1996). “Fütüvvetnâme”, DİA, 13, TDVY.
Oğuzhan, F. (1991). Eğitim Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları.
Orhan, K. Z. (2016). Alâüddevle Simnânî ve Tasavvufî Görüşleri , [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Pırlanta, İ. (2017). Fuẗ uv̈ vet, Ahilik ve Loncalar, Iṡ lam̂ Kurumları Tarihi, ed. Eyüp Baş, Grafiker Yayınları.
Sarıkaya, M. S. (2007). “Ahiliğin Dünya Görüşü ve Bunu Oluşturan Dînî-Ahlakî Değerler”, Arayışlar İnsan Bilimleri Araştırmaları, 17, 1-13.
Sarıkaya, M. S. (2008). Fütüvvetnâme-i Câfer Sâdık İnceleme-Metin, Horasan Yayınları.
Sarıkaya, M. S. (2002). XIII-XVI. Asırlardaki Anadolu’da Fuẗ uv̈ vetnam̂ elere Gor̈ e Dini ̂ Iṅ anc ̧ Motifleri , Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Sarıkaya, M. S. (1999). “Osmanlı Devleti’nin İlk Asırlarında Toplumun Dini Yapısına Ahilik Açısından Bir Bakış Denemesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi , 6, 1-14.
Sülemî, Ebu Abdi’r-Rahman Muhammed İbn el-Hüseyn. (1977). Tasavvufta Fütüvvet , Çev. Süleyman Ateş, A. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları. Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 2049, vr.159-181.
Şahin, M. (2020). Etvâr-ı Seb‘a Geleneği ve Vâhib Ümmî’de Etvâr-ı Seb‘a, Turkish Studies- Comparative Religious Studies, 15/1, 77-96.
Tepe, H. (2002). Değer ve Değerler Bilgisi, Vadi Yayınları.
Topak, M. (2016). Ahî Dâ‘î ve Türkçe Manzum Eseri: Fütüvvetnâme-i Tarsûsî (İnceleme-Metin), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Torun, A. (1998). Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvetnâmeler, Kültür Bakanlığı Yayınları.
Uludağ, S. – Ocak, A. Y. (1996). “Fütüvvet”, DİA, 13, TDVY, 259- 263.
Uludağ, S. (2002). “Kâşânî, Abdürrezzâk”, DİA, 25, TDVY, 5-6.
Yeniterzi, E. (2001). “Türk Edebiyatında Manzum Fütüvvetnâmeler”, Konya Postası-Akademik Sayfalar, 3/3-173, 321-323.
Yılmaz, K. (2006). Burgazî Fütüvvetnâme Dil İncelemesi-Metin-Sözlük , [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniviversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yörükoğlu, A. (1998). Çocuk Ruh Sağlığı , Özgür Yayıncılık.

Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover

ISSN: 2667-5544
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ