Arap Dilinde Cevap Harfleri: Kullanım Şekilleri ve Dilbilgisi Açısından Tahlili

Arapçada gramer kavramı olan “cevap harfleri” konuşmada özel bir rolü olan kelime türlerini ifade eder. Harf kelimesi, sözlüğe bakıldığında birkaç anlama gelmektedir. Bunlardan bazıları dağın tepesi ve bir şeyin kenarı anlamıdır. Arapça dilbilgisi kavramlarına göre harf kelimesi iki farklı şekilde ifade edilmektedir; hurûf-i mebânîve hurûf-i meʻânî. Hurûf-i hecaArap alfabesi demektir. hurûf-i meʻânîise Arapça kelime türlerinden biridir. Arapça kelime türlerinden biri olan ''hurûf-i me'âni''çeşitli harfleri kapsamaktadır. On bir tane olan cevap harfleri ''Ne‘am, Lâ, Kellâ, Belâ, Î, İnne, Ecel, Ceyri, Celel, İzen, Becel'' hurûf-i me’ânî’den kabul edilmektedir. Bu cevap harfleri sarf bakımından; harflerinin sayısına göre sünâî, sülâsî ve rubâ‘î olmak üzereüç kısma ayrılmıştır. Ceyri kelimesi dışında, cevap harflerinin tamamı sükûn üzere mebnidir. Ceyri kelimesi se fetha veya kesre üzere mebnidir. Ayrıca bu harflerdenne‘am, î, inne, ecel, ceyri, celel, izen, becelgibi harflerin manası arasında küçük farklılık olmasına rağmen sorulan sorulara olumlu cevap vermek için kullanılmaktadır. Çoğu zaman ne‘amkelimesi eşanlamlı olarak kullanılmıştır. lâ vekellâsorulan bir soruya olumsuz cevap vermek üzere kullanılmaktadır. Belâise cevap verilen cümleye göre anlam içerir; soru negatif bir cümle ise cevap olumludur. Aksi takdirde cevap olumsuz olur. Bu harflerden bir kısmı ceyri, izen, becelvb. gibi bazen cevapharfi bazen cevap harfi dışında bir harf olan kelime türü olarak kullanılmaktadır. İnne veizen kelimelerininise cevap harfi olup olmadığı, Arap dili âlimleri arasında tartışmalı bir konudur. Cevap harflerinden Kur’an-ı Kerimde farklı yerlerde ''Ne’am, belâ, î, kellâ, izen'' beş cevap harfi geçmektedir. Bu çalışmada cevap harfleri sarf ve nahiv açısından incelenmiş olup, Kur’an’da geçen cevap harfleri ele alınmıştır.

Replying Letters in Arabic: Gramatical Analysis in Terms of Usage Schemes and Information

The term of “Replying Letters” is a gramatical concept in Arabic languge refers to kind of words have a special role in speech. The “letter” means a few things when you look at the dictionary. One of them is side of mountainand the edge of something. According to Arabic grammar concept, the word letter is expressed in two different ways; al-mebânî and al-meʻâni. Al-mebânî refers to Arabic alphabet or word’s structure and al-meâni refers to the meaning. "Hurûf-i meʻânî", are kind of the Arabic vocabulary types,it covereeleven letters for replying: Ne‘am, lâ, kallâ, balâ, î, inna, ajal, gaire, jalal, ithan, bajal. Each one of hurûf-i me‘ânî has a different meaning. These replying letters areare consumable; According to the structure Replying Letters are divided to three sections: Thunâî, Thulâthî and Rubâî. In terms of grammatical conquest terminology all the replying letters are on the serenity except “gaire”. The “gaire” is the word for Fatha or Kasra. In addition to small difference between the meaning of letters such as ne‘am, î, inna, ajal, gaire, jalal, ithan, bajal. In this research, the replying letters are examined in terms of consumable and naho and mentioned in the Qur'an are discussed.

___

  • Çalışkan, M. (2005) Kur'ân'ın Nüzûlü ve Yedi Harf (el-Ahrufu's-Sebʻa) Meselesi, Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (1), Ocak-Haziran, 215-242.
  • ed-Dakrî, A. (1986) Mu'cemu'l-Kav’âidi'l-‘Arabiyye, Dâru'l-Kalem. DİB, Kur'an-ı Kerim, https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Hac-suresi/2606/11-14-ayet-tefsiri Erişim Tarihi: 04.10.2019.
  • ed-Dûniyy, Y. (2003) Şerhu’r-Razî alâ Kâfiyeti İbni’l-Hâcib, Vizâretu't-Taʻlîmi’l ʻÂlî.
  • Durmuş, İ. (2003) "Harf", DİA.
  • el-Endelûsî, H. (ts) et-Tezyîl ve’t-Tekmîl fi Şerhi Kitabi't-Teshîl, Dâru'l-Kalem.
  • el-Galâyînî, M. (1994) Câmiʻu’d-Durûsi’l-ʻArabiyye, el-Mektebetu’l-ʻAsriyye.
  • Işıcık, Y. (2010) Kur’an Meâli, Konya İlahiyat Derneği Yayınları.
  • İbn Hişâm, A. (1991) Mugnî’l-Lebîb ʻan Kutubi’l-E‘ârîb, el-Mektebetu’l-ʻAsriyye.
  • İbn Manzûr, M. (ts) Lisânu’l-ʻArab, Dâru Sâdır.
  • İbn Şecerî, H. (1992) Emâlî ibn Şecerî, Mektebetu’l-Hâncî.
  • el-İsfahânî R. (ts) el-Mufredât fi Garîbi’l-Kur’ân, Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâzî.
  • el-Kurtubî, M. (2006) el-Câmiʻ li-Ahkâmi’l-Kur'an, Muessesetu’r-Risâle.
  • el-Melekî, A. (ts) Rasfu’l-Mebânî fi Şerhi Hurûfi’l-Meʻânî, Mecmaʻu’l-luga.
  • el-Murâdî, H. (1992) el- Cenyu’d-Dânî fi Hurûfi’l-Meʻânî, Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye.
  • el-Muberred, A. (1994) el-Muktadab, Vizâretu’l-Evkâf.
  • en-Nâbî, A. (ts) Hurûfu’l-Cevâb İsti‘mâlâtuhâ Mustaksât fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’l-Kuttâbi’l- Hadîs.
  • es-Suyûtî, A. (1986) el-Muzhir fî ʻUlûmi’l-Luga ve Envâ‘ihâ, el Mektebetu’l-‘Asriye.
  • Sîbeveyh, A. (1988) Kitâb Sîbeveyh, Mektebetu Hâncî.
  • ez-Zemahşerî, K. (1993) el-Mufassal fi Sınâ‘ati’l-İʻrâb, Mektebetu'l-Hilâl.