Uzak Doğu Türk-Tatarlarının Dinî ve Maarif Faaliyetleri Hakkında Bir Belge: Keijo (Seul) Mescid ve Mekteb-i Numanî Nizamnamesi

Rus İhtilali, Çarlık idaresi altındaki Türk halklarını da olumsuz şekilde etkilemiştir. İç savaş sırasında hem Kızıl Ordu, hem de karşısındaki Çar taraftarı orduların içinde Türk haklarına mensup unsurlar bulunuyordu. Bolşevik zaferinin ardından, Çar ordularında bulunan binlerce İdil-Ural Türk-Tatarı, Japon kontrolü altındaki Mançurya'ya ve ardından Japonya'nın onayıyla Kore ve Japonya'ya geçmeye başlamışlardır. Bu iltica hareketinin ardından birçok Türk-Tatar ailesi de bu bölgelere göç etmiştir. Yerleştikleri bu bölgelerde Mahalleyi İslâmiyeler kurarak topluluk halinde bir arada yaşamışlardır. Mahalleyi İslâmiye Cemiyetleri kurduktan sonra, dinî ve maarif faaliyetlerine girerek okullar ve camiler kurmuşlardır.  Özellikle Japonya'daki eğitim faaliyetleri hakkında kaynak niteliğinde belgeler mevcutsa da Kore'deki faaliyetler hakkında fazla bilgi ve belge yoktur. Kore'nin Keijo (Seul) şehrinde Türk-Tatarların kurduğu, okul ve mescitle ilgili, Keijo Mescid ve Mekteb-i Numanî Nizamnamesi, eldeki en önemli belgelerden biridir. Bu makalede, adı geçen nizamname Japonca ve Tatarca versiyonları karşılaştırılarak Türkçeye aktarılmış ve araştırmacıların dikkatine sunulmuştur.

A Document on the Religous and the Educational Activities of the Turco-Tatars of the Far East: The Ordinance of Keijo (Seoul) Mescid ve Mekteb-i Numanî

The Russian revolution, affected adversely the Turkic population of tsarist Russia. During the civil war, there were existing elements from different Turkic nations both in red army and tsarist armies. After the bolshevist victory, thousands of Turko-Tatars of Volga-Ural went out to the Manchuria which was under control of Japan at that time and after Manchuria, some groups went to Korea and Japan by the consent of Japanese government. Following this defection movement, many Turko-Tatar families immigrated to these regions too. They established Mahalle-i Islâmiyes (Islamic neighborhoods) and tried to live as communities. After the founding of associations called Mahalle-i Islâmiye, they proceeded to go into action for founding camiis and schools. There are existing, first hand historical documents relating to the education activities of Turko-Tatars in Japan but there aren't much records about this kind of activities which occurred in Korea. The Keijo Mescid ve Mekteb-i Numanî Nizamnamesi is one of the most important document concerning about the school and the mescid which was founded by Turko-Tatars in Keijo city (Seoul). In this article, the mentioned regulation was translated into Turkish in comparison with the Japanese and Tatar versions and presented to the attention of the researchers.

___

  • Hee-Soo Lee, İslâm ve Türk Kültürü’nün Uzak Doğu’ya Yayılması, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 1991, s. 271-278.
  • A. Merthan Dündar, Japonya’da Türk İzleri: Bir Kültür Mirası Olarak Mançurya ve Japonya Türk-Tatar Camileri, Vadi Yayınları, Ankara, 2008.
  • A. Merthan Dündar, “Japonya'da Bir Başkurt Önder: Molla Muhammed Gabdulhay Kurbangaliyef”, Tarihten Bugüne Başkurtlar, Tarih, Dil ve Kültür Üzerine İncelemeler, Haz. A. Melek Özyetgin, A. Merthan Dündar, İlyas Kamalov, Ötüken: Ankara 2008, s. 132-162.
  • A. Merthan Dündar, “Japon Resmi Belgelerine Göre Ayaz İshaki ve Japonya’daki Faaliyetleri”, Türk Yurdu, Cilt 31, Sayı. 287, Ankara 2011, s. 100-105.
  • A. Merthan Dündar, Panislâmizm'den Büyük Asyacılığa: Osmanlı İmparatorluğu, Japonya ve Orta Asya, Ötüken Yayınevi, II. Baskı, İstanbul 2012.