TUNCELİ'DE YER ALAN PİR SULTAN EVİ

Günümüzde Aleviler şehir merkezlerinde inançlarını sürdürebilmek için yeni ibadethaneler inşa etmektedirler. Kırsal bölgelerde ise hem tarihi hem günümüz yapılarını kullanmaktadır- lar. Alevi-Bektaşi inancının ritüellerinin gerçekleştirildiği bu dini yapılardan Bektaşi tarikat yapıları hem mimari hem de inanç açısından yoğun bir araştırma konusu olmuştur. Fakat belli sayıdaki araştırma ve incelemenin dışında kırsal alanlarda yer alan ve tarihi öneme sa- hip olan Alevi ibadethaneleri üzerine çalışma yok denecek kadar azdır. Oysaki bu yapıların incelenmesi ve literatüre kazandırılması, daha çok sözlü aktarıma dayanan Alevilik inancının anlaşılmasına oldukça fazla katkı sağlayacaktır. Bu nedenle yapılan bu çalışmada Tuncelide yer alan ve sözlü geleneğe göre Pir Sultan ile ilişkilendirilen Pir Sultan Evi incelenmiştir. Çalışma esnasında yapı ile ilişkilendirilen Pir Sultan Abdalın yaşamı, kurduğu ocak ve bu ocağın Tuncelide yer alan kolu daha önceki araştırmalar ve sözlü aktarımlar doğrultusunda yeniden gözden geçirilmiştir. Araştırmaya konu olan yapı ise mimari özellikleri ve bu özel- liklerin hem Bektaşi hem de Alevi ibadethaneleri ile olan ilişkisi bağlamında ele alınmıştır.

PIR SULTAN HOUSE LOCATED IN TUNCELI

Today, Alewis are building new worship places to maintain their faith in city centres. They use both historic and contemporary structure in countryside. The Bektashi cult structures, which have been religious structures that performed the rituals of Alewi-Bektashi belief, have been the subject of intense research in terms of both architecture and belief. However, there have been not many studies about historically important worship places of Alewi in countryside; accept for some major investigation and critics. On the other hand, examinati- on of these structures and gaining them into the literature will contribute to the understan- ding of Alewism, which is based on more oral transmission. In this study, Pir Sultan House was examined according to oral tradition associated with Pir Sultan and located in Tunceli. During the study, life of Pir Sultan Abdal, who is associated with the structure, his furnace established in Tunceli and its branch have been revised with previous research and oral trans- mission. The structure that is subject to this research has been discussed with the architec- tural features and the relations of these features with the Alewi and Bektashi worship places

___

ACAR, D. (1999). Bulgaristanda Deliorman Bölgesindeki Babai ve Bektaşi Tekkeleri. Yayın- lanmamış Yüksek Lisans Tezi. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul. AKIN, G. (1985). Doğu ve Güneydoğudaki Tarihsel Ev Tiplerinde Anlam. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul. AKIN, G. (1989). Merdivenköy bektaşi tekkesindeki dünya ağacı. Sanat Tarihi Araştırma- ları Dergisi, 4: 68-74. AKIN, G. (1991). Tütekli örtü geleneği: anadolu cami ve tarikat yapılarında tüteklikli örtü. Vakıfl ar Dergisi, XXII: 323-354. AKIN, G. (1999). Doğu ve güneydoğu anadolunun geleneksel mimarlığında iki tarihsel ev tipi: bindirme kubbeli ve tüteklikli evler. Tarihten günümüze anadoluda konut ve yerleş- me. haz. Mine SOYSAL. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. AKTÜRK, G. (2006). Eskişehirin Mahmudiye İlçesindeki Döner Eksenli Bindirme Tavanlı Camiler ve Döner Eksenli Bindirme Tavan Geleneği. AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eski- şehir. AVCI, A . H. (2008). Pir sultan ocağı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 46: 77-96. AVCI, A .H. (2012). Bize de banazda pir sultan derler. İstanbul: Barış Kitap Yayınları. BEZİRCİ, A . (1992). Pir sultan yaşamı, kişiliği, sanatı, bütün şiirleri. İstanbul: Say Yayınları. BOZKURT, F. (2013). İmam caf er-i sadık buyruğu. İstanbul: Kapı Yayınları. BURKAN, G. (2010). Antalya Çevresindeki Bektaşi Tekkeleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Antalya. CELEP, H. (2005). Bulgaristanda Tekkeler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. AÜSosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara. DENİZ, D. (2012). Yol/Rê: dersim inanç sembolizmi antropolojik bir yaklaşım. İstanbul: İle- tişim Yayınları. DERSİMİ, N. (1992). Dersim ve kürt milli mücadelesine dair hatıratım. Ankara: Öz-Ge Ya- yınları. DOĞAN, A .I. (1977). Osmanlı Mimarisinde Tarikat Yapıları Tekkeler, Zaviyeler ve Benzer Nitelikteki Fütuvvet Yapıları. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İTÜ Mühendislik-Mimarlık Fakültesi. İstanbul. ERGUN, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. GÖLPINARLI, A . ve PERTEV, N.B. (1991). Pir sultan abdal. İstanbul:Der Yayınları. GÜLÇİÇEK, A .D. (2000). Anadolu ve balkanlardaki alevibektaşi dergâhları (tekke, zaviye ve türbeler) (13.-19. yüzyıl), Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 16: 201- 202. KANDEMİR, M.Y. (1994). Ebû Türâb. TDVİA, 10: 243. KIEL, M. (1971). Bulgaristanda eski osmanlı mimarisinin bir yapıtı kalugerevo-nova zago- radaki kıdemeli baba sultan tekkesi. Belleten, XXXV (137): 45-54. KORKMAZ, E. (2005). Alevilik ve bektaşilik terimleri sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar Ya- yınevi. MORTON, A .H. (1993). The chûb-ı tariq and qızılbâsh ritual in safavid persia, etudes saf a- vides, dir. J ean Calmard, Paris-Téhéran: Institus Français de Recherche en Iran. MUNZUROĞLU, D. (2012). Toplumsal yapı ve inanç bağlamında dersim aleviliği, İstanbul: Fam Yayınları. OCAK, A .Y. (1983). Bektaşi menâkıbnâmelerinde islam öncesi inanç motifl eri. İstanbul: Ende- run Kitabevi. ÖZGÜL, V. (2001). Kiştim marı (evliyası) ve tarik-pençe kavgası (1), Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 18: 33-44. ÖZTELLİ, C. (1996). Pir sultan abdal yaşamı ve bütün şiirleri. İstanbul: Özgür Yayınları. SOLMAZ, C. (2013). Hüseyin Gazi Külliyesi Ve Hüseyin Gazinin Alevi-Bektaşi Geleneğinde- ki Yeri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çorum. SÜMER, F. (1992). Savef î devletinin kuruluşu ve gelişmesinde anadolu türklerinin rolü. Ankara: TTKB. ŞAHİN, H. (2007). Ocak, TDVİA, 33: 316-317. ŞİMŞEK, G. (2012). Pir sultan abdal ocağı ve savunması cilt 1. İstanbul: Yazıt Yayıncılık. TANMAN, M.B. (1990). Yunanistanda katerinde abdullah baba tekkesi, Sanat Tarihi Araş- tırmaları Dergisi, 9: 19-28. TANMAN, M.B. (1992). İstanbul merdivenköyündeki bektaşi tekkesinin meydan evi hakkında. Semavi Eyice Armağanı. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu. TANMAN, M.B. (2004). Osmanlı dönemi tarikat yapılarında sûfî inançlarının ve simgele- rinin yansımaları, Sanat ve İnanç 2, haz. Banu MAHİR-Halenur KATİPOĞLU, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Türk Sanatı Tarihi Uygulama ve Araştırma Mer- kezi. TANYELİ, U. (2000). Geç ortaçağda türkiyeye batıdan bir mimari eleman transferi: bacalı ocak. Uluslararası Sanatta Etkileşim Sempozyumu Bildirileri, Ankara. ÜZÜM, İ. (2002). Kızılbaş, TDVİA, 25: 546-557. YAĞCI, Ö. (2011). Pir sultan abdal. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları. YAMAN, A . (2006). Kızılbaş alevi ocakları. Ankara: Elips Kitap. YAMAN, A . (2011). Alevilikte ocak kavramı: anlam ve tarihsel arka plan. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 60: 43-64. YILDIRIM, R. (2012). Kiştim marı: dersim yöresi kızılbaş ocaklarını hacı bektaş evlâdına bağlama girişimleri ve sonuçları. Tunceli Üniversitesi Sosy al Bilimler Dergisi, 1: 1-21.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi