HÜSEYİN GÜNEŞ

562199

MUHTÂR ES-SEKAFÎ HAREKETİ KARŞISINDAMUHAMMED B. HANEFİYYE'NİN YERİ

Hz. Hüseyin’in Kerbela’da katledilmesinden sonra onun intikamını almak gayesiyle çok sa- yıda isyan hareketi ortaya çıktı. Bunlardan birisi de Muhtâr es-Sekafî hareketidir. Bilindiği gibi Yezid’in ölümünden sonra Emevi devleti çökmenin eşiğine gelmiş ve Şam bölgesi dı- şındaki bütün topraklarını kaybetmişlerdi. Muhtar b. Ebî Ubeyd es-Sekafî de bu ortamdan yararlanarak Kufe’de faaliyetlere başladı. O zamanlar Kufe, Mekke merkezli Abdullah b. Zü- beyr hükümetinin egemenliği altındaydı. Kısa zamanda bölgede büyük bir taraftar kitlesi toplamayı başaran Muhtâr, “Hüseyin’in intikamı” sloganıyla 685 yılının Ekim ayında isyan etti. Ardından Basra hariç Irak bölgesinin tamamını ele geçirdi. Muhtar, bölgedeki faaliyet- lerini Muhammed b. Hanefiyye adına yürüttüğünü iddia ediyordu. Muhammed b. Hanefiy- ye, Ali b. Ebî Tâlib’in, Benî Hanîfe kabilesine mensup eşi Havle bint Cafer el-Hanefiyye’den oğludur. Annesine nispetle İbnü’l-Hanefiyye lakabıyla şöhret bulmuştur. Etkisi gönümüze kadar devam eden olayların meydana geldiği bir dönemde yaşamıştır. Bu nedenle gelişen olaylar karşısında onun nasıl hareket ettiğinin tespiti, söz konusu dönemin daha iyi anlaşıl- masında belirleyici olacaktır. Makalede İbnü’l-Hanefiyye’nin Muhtar ve onun başlattığı hare- kete karşı tutumu ele alınacaktır. Böylece söz konusu iddianın ne derece doğru olduğu tespit edilecektir.

THE POSITION OF MUHAMMAD IBN AL-HANAFIYA AGAINST MUKHTAR AL-THAQAFI MOVEMENT

After the slaughter of Hussein at Karbala, a number of rebel movements occurred with the aim of taking his revenge. One of them is Mukhtar al-Thaqafi movement. As it is known, following Yazid’s death, the Umayyad state was on the verge of collapse and had lost all ter- ritories except for the Damascus area. Therefore, Mukhtar b. Abi Ubayd al-Thaqafi benefited from this environment and began operations in Kufa. At that time, Kufa was under the dom- ination of Abdullah b. Zubair government, Mecca-centered. Mukhtar, being able to gather a large mass of adherents in a short time in the area, revolted in October in 685, accompanied by the slogan of “Hussein’s revenge”. Then, he conquered all parts of Iraq, except for Basra. Mukhtar claimed that he carried out his activities in the region on behalf of Muhammad ibn al-Hanafiya, Ali’s son, whose mother is not Fatima. Muhammad ibn al-Hanafiya was the son of Ali b. Abi Tâlib and Khawlah bint Ja’far al-Hanafiya, who came from Banu Hanifa tribe. He was famous for his nickname “İbn al-Hanafiya” rather than his mother. He lived in an era whose events have been effective up to now. For that reason, determining how he reacted to the events occurred at that time will be significant for a better understanding of the afore- mentioned era. In the article, the attitude of Muhammad b. Ali b. Abi Tâlib, known as Ibn al- Hanafiya, towards Mukhtar and his movement will be discussed. Thereby, the accurateness of this claim will be dealt.

___

BELÂZÜRÎ, A . (1996). Kitâbu Cümel min Ensâbi’l-Eşrâf . thk. S. Zekkâr ve R. Ziriklî. Beyrut: Dârü’l-Fikr. DEKSAN, A . (1973). el-Hilâf etü’l-Ümeviyye 65-86/684-705 Dirâse Siyâsiyye. Beyrut: Dâ- rü’n-Nehdati’l-Arabiyye. DÎNEVERÎ, A . (1995). el-Ahbârü’t-Tivâl. thk.Ö. F. et-Tabbâ. Beyrut: Dârü’l-Fikr. EBܒL-ARAB. M. (1988). Kitabü’l-Mihen. thk.Y. V. el-Ceburî. Beyrut: Dârü’l-Garb el-İslâmî. EL-İMÂME VE’S-SİYÂSE. (1413). İbn Kuteybe (276/889)’ye nispet edilmektedir. thk.Ali Şîrî. Kum: Dârü’l-Edvâ’. FEYYÛMÎ, M.İ. (2002). eş-Şîatü’l-Arabiyye ve’z-Zeydiyye, Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabi. GÖLPINARLI, A . (1979). Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şiilik. İstanbul: Der Yayınları. GÜNEŞ, H. (2009). Dini Siyasi ve Sosyal Etkisi Açısından Muhammed b. Hanefiyye ve Hayatı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya. GÜRBÜZ, İ.A . (2012). Kerbelâ Şehidinden Sevgili İmgesine: Hz. Hüseyin. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 64: 129-146. HARBÛTLÎ, A .H. (1962). Muhtar es-Sekaf î. Kahire: el-Müessesetü’l-Mısriyye el-Âmme. HÂŞİMÎ, A . (2004). Muhammed b. el-Hanefiyye. thk.el-Müessesetü’l-İslâmiyye li’l-Buhûs. Beyrut: Müessesetü’t-Târihi’l-Arabî. HATÎBܒL-HAVÂRİZM, M. (1418). Maktelü’l-Hüseyn. thk.Muhammed Semâvî. Kum. İBN A’SEM, Ebû Muhammed Ahmed. (1992). el-Fütûh. thk.Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâ- rü’l-Fikr. İBN ABDİRABBİH, A . (1969). Kitâbü’l-İkdi’l-Ferîd. thk.Ahmed Emin, vd. Kahire: Matba- atu Lecneti’t-Telif. İBN ASÂKİR, A . (1997). Târîhu Medîneti Dimeşk. thk.Ömer el-Amrâvî. Beyrut: Dârü’l-Fikr. İBN EBÎ ŞEYBE, A . (1989). el-Kitâbü’l-Musannef fi ’l-Ehâdîs ve’l-Âsâr. thk.Kemal Yusuf Hût. Beyrut: Dârü’t-Tâc. İBN KESÎR, İ. (1997). el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk.Y. el-Işş ve M. el-Bikâî. Beyrut: Dârü’l-Fikr. İBN MİSKEVEYH, A . (2001). Tecâribu’l-Ümem. thk.Ebü’l-Kasım İmamî. Tahran: Dâ- rü’l-Hadis. İBN SA’D, M. (t.y.). et-Tabakâtu’l-Kubrâ. Beyrut: Dârü Sadır. İBNܒL-ESÎR, İ. (t.y.). el-Kâmil fi ’t-Târîh. thk.Ebû Suhayb el-Kermî. Riyad: Beytü’l-Efkâ- ri’d-Devliyye. MECLİSÎ, M.B. (1983). Bihârü’l-Envâr el-Câmiatu li Düreri Ahbâri’l-Eimmeti’l-Athar. Bey- rut: Müessesetü’l-Vefâ. MES’ÛDÎ, A . (1964). Mürûcü’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher. thk.M. M. Abdülhamid. Baskı Yeri Yok : el-Mektebetü’t-Ticareti’l-Kübra. MÜBERRED, M. (1986). el-Kâmil. thk.Muhammed ed-Dalî. Beyrut: Müessesetü Risâle. NEVEVÎ, M. (2005). Tehzîbü’l-Esmâ ve’l-Lüğât. thk.Ali Muhammed ve Adil Ahmed. Bey- rut:Dârü’n-Nefâis. NÜVEYRÎ, A . (t.y.). Nihâyetu’l-Ereb f î Funûni’l-Edeb.thk.A . M. el-Bicâvî. Kahire. TABERÎ, M. (t.y.). Tarîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. thk.Ebû Suhayb el-Kermî. Riyad: Beytü’l-Ef- kâri’d-Devliyye. TÛSÎ, M. (1348). İhtiyâru Marif eti’r-Ricâl. thk.Hasan el-Mustafa. Meşhed. WELLHAUSEN, J . (1989). İslâmiyetin İlk Devrinde Dinî-Siyasî Muhalef et Partileri. çev. Fik- ret Işıltan. Ankara: AÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları. YA’KÛBÎ, A . (t.y.). Tarîhu’l-Ya’kûbî. Beyrut: Dârü Sadr.
Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover
  • ISSN: 1306-8253
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1994
  • Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

TUNCELİ'DE YER ALAN “PİR SULTAN EVİ”

Mürüvvet HARMAN

ŞAH İSMAİL HATAYİ, PİR SULTAN ABDAL VE KUL HİMMET'İN ŞİİRLERİNDE İSLAM ÖNCESİ İNANÇ MOTİFLERİ

Esra AKBALIK

KANGAL VE ÇEVRESİNDEKİ ALEVİ OCAKLARI

HASAN COŞKUN

MUHTÂR ES-SEKAFÎ HAREKETİ KARŞISINDAMUHAMMED B. HANEFİYYE'NİN YERİ

HÜSEYİN GÜNEŞ

ÂŞIK SEYRÂNİ, ÂŞIK SEYRÂNİ FESTİVALİ VE MÜZİKSEL ÖZELLİKLERİ

Serap YÖRE

KIBRIS AKSAKALLI EFSANESİ'NDE ALEVİ-TÜRKMEN İNANÇ MOTİFLERİ

Ejdan SADRAZAM, Şevket ÖZNUR

MALATYA/ARGUVAN HALK MÜZİĞİ KÜLTÜRÜ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

SİNAN HAŞHAŞ, Ümit İMİK, Can AYDOĞDU

SAFEVİ TARİKATI'NIN SEYİDLİĞİ VE ŞİİLİĞİ MESELESİ

YILMAZ KARADENİZ

HACI BEKTAŞ VELİ ANMA TÖRENLERİ VE KÜLTÜR SANAT ETKİNLİKLERİ HAKKINDAKİ HABERLER: BİR İÇERİK ANALİZİ

Uğur KÜÇÜKÖZYİĞİT

HAZRET-İ HÜSEYİN'İN KIZLARIYLA ALAKALI MENKIBELER

Bünyamin TAN