Hz. Ali merkezli bir ölüm memortına dair değerlendirmeler

Bireylerin metafizik tecrübelerine dair anlatılar olarak efsanenin kadrosu içerisinde yer alan memorat kavramı, efsanenin gerçekliğinin ötesinde ve kutsiyet sınırını aşan bir anlatıyı ifa- de eder. Zira memorat bir nakil ya da rivayet değil ferdî bir tecrübedir. Kültürel denetim mekanizmaları olan bu tür anlatmalar sosyal normların oluşturucusu ya da koruyucusu olarak insan hayatına yakın bir mesafede dururlar. İnsan hayatının en önemli geçiş dönemlerinden birini teşkil eden ölüm özellikle son yüzyıl içerisinde ortaya çıkan gelişmelerle birlikte haya- tın olabildiğine dışına itilirken geleneksel değerlerin muhafaza edildiği geniş anlamıyla İslâm toplumlarında, dar anlamıyla da Alevi-Bektaşi inanç evreninde hayatın içerisinde ve hata yanı başında düşünülür. Ölüm çevresinde oluşan inanma örneklerini sözlü gelenek içerisin- deki anlatılarda bulmak mümkündür. Bu yapıdaki anlatmaların temel özelliği kural koyucu ve anlam yükleyici olmalarıdır. Yaşam içerisinde, olay ve olgular arasındaki neden-sonuç iliş- kisini kurma işlevi ile toplumsal düzeni sağlarlar. Bu çalışmada Amasyanın Gümüşhacıköy ilçesine bağlı Korkut köyünde derlenen ve Hz. Aliyi merkeze alarak ölüm üzerine anlatı- lan bir memoratın epizotları açısından analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu anlatma üzerinden geleneğin mensubu olduğu toplumuna eğitici etkilerini yansıtan sonuçlara ulaşılmaya çalışıl- mıştır. Ayrıca konu edilen anlatıdan hareketle efsane ve memorat kavramlarının birbirleri ile ilgisine dair değerlendirmeler yapılmıştır.

Assesments on a memort of death based on Hz. Ali

Memorat refers to a narrative beyond the myth and the reality of the holiness of exceeding the limit and metaphysical narratives about experiences of the individuals included in the legend team concept. Memorat is an individual experience and not a transfer or rumour. Cul- tural control mechanisms of such narratives as a creator or protector of social norms stand in close proximity to human life. Te death is considered a topic where traditional values are maintained in the broadest sense in the narrow sense of the Muslim communities in the Alevi-Bektashi faith, and even as life at the beginning of the universe while it is pushed out of human life, which constitutes one of the most important periods in the transition. It is possible to find examples of belief around the death in the narratives in the oral tradition. Teh main feature of expressing the meaning of this nature is prescriptive. It provides the social order and events and facts to establish cause-efect relationship among the functions in life. In this study, it is aimed to analyse episodes of a memorat that narrated on death and based on Hz. Ali and compiled in Korkut Village of the town of Gümüşhacıköy in Amasya. It is a member of the tradition of telling society that refects the efects of educational outcomes that have been atained. Also, assessments are made about the relation between thw legend and memorat from this narrative that subjected

___

ALPTEKİN, A. B. (2012). Efsane ve Motiferi Üzerine, Akçağ Yayınları, Ankara.

AYTAÇ, G. (2010). Alevilik Kavramı Etrafında Bazı Tespit ve Değerlendirmeler, Türk Kül- türü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi 56, 17-28.

BULUÇ, S. (1979). Şaman, İslam Ansiklopedisi XI, MEB Yayınları, Ankara, 310-335.

CANAN, İ. (1995). Kütüb-i Site Tercüme ve Şerhi 14, Akçağ Yayınları, Ankara.

COŞAN, E. (1996). Hacı Bektaş Veli Makâlât, (Sadeleştiren: Hüseyin Özbay), Kültür Bakan- lığı, Ankara.

ÇOBANOĞLU, Ö. (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları, Akçağ Ya- yınları, Ankara.

EREN, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü I, Bizim Büro Basım Evi, Ankara.

ERGİN, M. (1997). Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin Faksimile , Türk Tarih Kurumu, Ankara.

ERGİN, M.; (1999). Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.

FRZER, J. G. (1992). Altın Dal Dinin ve Folklorun Kökleri II, (Çev. Mehmet H. Doğan), Payel Yayınları, İstanbul.

GÖLPINARLI, A. (1990). Müˈ minlerin Emiri Hz. Ali, Der Yayınları, İstanbul.

KÖPRÜLÜ, F. (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıfar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayın- ları, Ankara.

ROUX, J.-P. (1999). Eskiçağ ve Ortaçağda Altay Türklerinde Ölüm , (Çev. Aykut Kazancıgil), Kabalcı Yayınları, İstanbul.

ŞEŞEN, R. (1975). Onuncu Asırda Türkistanda Bir İslâm Seyyahı İbn Fazlan Seyahatnamesi Tercümesi, Bedir Yayınevi, İstanbul.

ÜNLÜSOY, K. (2009). Alevî-Bektaşî Geleneğinde Kadına Bakış Denemesi, e-makâlât Mezhep Araştırmaları II/2 (Güz 2009), 55-90.

YILDIRIM, S. (2013). Kurân-ı Hakîm ve Açıklamalı Meali, Define Yayınları, İstanbul.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi